Ήταν κάποτε ένα σεράι…

Κανένα από τα περίφημα παλάτια του Αλή πασά δεν έχει σωθεί. Μόνο κάποια απομεινάριά τους στο Ιτς Καλέ, ερείπια που βρίσκονται σήμερα μεταξύ του Βυζαντινού Μουσείου και του Θησαυροφυλακίου και που σίγουρα δεν προϊδεάζουν για τη μεγαλοπρέπεια των σεραγιών την οποία έχουν περιγράψει οι διάφορες περιηγητές. 

Ο Αλή πασάς είχε δύο σεράγια στην πόλη των Ιωαννίνων – ένα στα Λιθαρίτσια (όπου υπήρχαν και τα παλάτια των γιων του) και ένα στο Ιτς Καλέ. Το πρώτο καταστράφηκε την περίοδο 1820-22 κατά την πολιορκία της πόλης από τα σουλτανικά στρατεύματα. Το σεράι στο Ιτς Καλέ παρέμεινε όρθιο και στην εποχή μετά τον Αλή πασά, αν και με πολλές φθορές. 

Οι εργασίες ανέγερσης του σεραγιού αυτού ξεκίνησαν γύρω στα 1788. Από τα κείμενα των περιηγητών, προκύπτει ότι το σεράι ήταν ένα εντυπωσιακό οικοδόμημα. Για την ανέγερσή του στην ακρόπολη του Ιτς Καλέ, ο Αλή πασάς φέρεται ότι ισοπέδωσε μια ολόκληρη συνοικία. Μια συνοικία με το όνομα Τζελαλή πασά η οποία είχε ως κέντρο αναφοράς το Φετιχιέ τζαμί. Οι κατοικίες εξαφανίστηκαν, ο τόπος απογυμνώθηκε και ο πασάς έχτισε το σεράι του (με τα διαμερίσματά του, την αίθουσα ακροάσεων, το χαρέμι κ.λπ.) και μια σειρά από άλλα κτίρια, κυρίως στρατωνισμού. Και εννοείται ότι το σεράι ήταν πολυτελές. 

Ο λόγιος Δημήτρης Σαλαμάγκας στα «Άπαντά» της δεκαετίας του ’50 παραπέμπει σε περιγραφή του περιηγητή Έντουαρντ Ληκ εν έτει 1805: «Ένα μεγαλόπρεπο δωμάτιο που μόλις τώρα έχει τελειώσει στο καινούργιο του παλάτι στο Κάστρο είναι πιθανό να μην ξεπερνιέται από κείνα που έχει ο ίδιος ο Σουλτάνος. Είναι σκεπασμένο με χαλί Γκομπελέν που έχει απάνω του το μονόγραμμα του Βασιλιά της Γαλλίας, κι αγοράστηκε από τον πράκτορα του πασσιά στην Κέρκυρα». Και να ήταν μόνο το χαλί… Στην αίθουσα των ακροάσεων, σύμφωνα με τον άγγλο περιηγητή Henry Holland, στις παραστάδες των στοίχων και σε κοιλώματα ανάμεσά τους κρέμονταν τα όπλα του βεζύρη, εγχειρίδια και πιστόλες, όλα εξαιρετικής τέχνης και στολισμένα με χρυσάφι και πολύτιμους λίθους». Με τον θάνατο του Αλή πασά, το σεράι χρησιμοποιήθηκε ως οθωμανικό διοικητήριο, «ώσπου ο Ρασήμ πασάς, για να εξυπηρετήση τις ανάγκες του κοινού, ‘τόλμησε’ να το μεταφέρει στο κέντρο του άστεως, έξω από τα τείχη του Κάστρου» αναφέρει ο Σαλαμάγκας. Είναι η περίοδος των μεταρρυθμίσεων για την αναδιοργάνωση της οθωμανικής αυτοκρατορίας σε επίπεδο διοίκησης και οικονομίας. Το 1870, το σεράι του Αλή πασά καταστρέφεται και το νέο «σπίτι» του οθωμανικού διοικητηρίου ανεγείρεται στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το δημαρχείο της πόλης. 

Στα ερείπια του κεντρικού κτιρίου του σεραγιού χτίστηκε αργότερα το στρατιωτικό νοσοκομείο «Άγιοι Ανάργυροι». Και οι αλλαγές στον χώρο αυτόν του Ιτς Καλέ συνεχίστηκαν. Το 1958, στη θέση του νοσοκομείου χτίστηκε το βασιλικό περίπτερο, το οποίο έγινε Βυζαντινό Μουσείο το 1995.