Η ρήτρα της οργής

Η ρήτρα αναπροσαρμογής, η ρύθμιση που η κυβέρνηση επέβαλε με το νόμο Χατζηδάκη, με τη συγκεκριμένη μορφή (καθώς ως «ασφάλεια» υπάρχει από το 2011) και εκτόξευσε την τιμή του ρεύματος, είναι ίσως η πιο αποτυχημένη και άκαιρη απόφαση της τρέχουσας κυβέρνησης, που δεν μπόρεσε να απαντήσει επαρκώς στην υπαρκτή ανάγκη για «ήπια ενέργεια».

Η ρήτρα, η οποία «φούσκωσε» τους λογαριασμούς ενέργειας πολύ πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, διαφημίστηκε περίπου ως υπόσχεση… φτήνιας, από τον ίδιο τον τότε υπουργό μάλιστα. Αργότερα, ο πόλεμος και η εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικών συμφερόντων αέριο μεγέθυνε σημαντικά το πρόβλημα.

Ο Κωστής Χατζηδάκης, αυτοπροβεβλημένος ως «σούπερμαν», αλλά κατηγορηθείς, όχι αβάσιμα, ως εφαρμοστής πολιτικών που εξυπηρετούν συμφέροντα ολίγων.

Και όμως, στις 26 Ιουλίου 2019, ο κ. Χατζηδάκης έλεγε ότι «ο καταναλωτές ό,τι πλήρωναν θα συνεχίσουν να πληρώνουν».

Ό,τι και να λέει ο #ΣΥΡΙΖΑ, ο κόσμος θα καταλάβει, όταν θα έρθουν οι λογαριασμοί της #ΔΕΗ στο σπίτι, ότι τελικά δεν θα πληρώσει τίποτα παραπάνω. Οι καταναλωτές ό,τι πλήρωναν θα συνεχίσουν να πληρώνουν. #ypen pic.twitter.com/LULJe1czz4

— Kostis Hatzidakis (@K_Hatzidakis) July 26, 2019

Έκτοτε, ο κ. Χατζηδάκης πρόλαβε μεταφερθεί σε άλλο υπουργείο και να μην εισπράξει το πολιτικό κόστος της οικονομικά κακής για τους καταναλωτές, όπως αποδείχθηκε, απόφασης, αλλά και το κόστος των δικών του δηλώσεων που πολύ γρήγορα διαψεύσθηκαν από την πραγματικότητα.

Μέσα σε αυτά τα τρία χρόνια η κυβέρνηση παλινδρόμησε ουκ ολίγες φορές, προσπαθώντας να κάνει «έλεγχο ζημιών». Ο υφυπουργός Ανάπτυξης Νίκος Παπαθανάσης ανακοίνωνε ήδη από τις 14 Μαΐου ότι «από 1η Ιουλίου αναστέλλεται η ρήτρα αναπροσαρμογής», αφού οι λογαριασμοί δεν μειώθηκαν, όπως προέβλεψε ο κ. Χατζηδάκης, αλλά υπερδιπλασιάστηκαν. Ο ίδιος άνθρωπος, ο κ. Παπαθανάσης, στις 7 Οκτωβρίου 2021 εκτιμούσε ότι «μέχρι τον Μάρτιο του 2022 θα υπάρξει αποκλιμάκωση τιμών», εκτίμησε που έπεσε έξω, ελέω και του πολέμου.

Από όταν λοιπόν η ρήτρα έπαψε να είναι «καλή», ξεκίνησε η επιχείρηση μεταφοράς ευθύνης στους προηγούμενους και κυρίως στον ΣΥΡΙΖΑ, που επί κυβερνήσεώς του υπήρχε ήδη η ρήτρα. Αυτό όμως που δεν υπέστη ο ΣΥΡΙΖΑ, ούτε η κυβέρνηση Σαμαρά επί ημερών της οποίας ψηφίστηκε το μέτρο (όπως και πολλά άλλα δυσχερή…), είναι η εκτίναξη των τιμών από τη στιγμή που η Ελλάδα μπήκε εντελώς απροστάτευτη και στο «ενεργειακό χρηματιστήριο», με πολιτική απόφαση της κυβέρνησης Μητσοτάκη, υπό την πίεση της «fast track» απολιγνιτοποίησης.

Τον Νοέμβριο του 2020 τέθηκε σε εφαρμογή το target model, η «μεγάλη μεταρρύθμιση» όπως την είχε χαρακτηρίσει ο κ. Χατζηδάκης το 2020. Το target model ήταν ένας από τους «χρηματιστηριακούς» παράγοντες διαμόρφωσης τιμής ενέργειας, καθώς επίσης και ένα από τα προαπαιτούμενα του πιο πρόσφατου μνημονίου, αυτού που υπέγραψε ο ΣΥΡΙΖΑ… Το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας ιδρύθηκε το 2018 και το target model εφαρμόστηκε επίσημα την 1^η Νοεμβρίου 2020.

Το TM διαμορφώνεται από τέσσερις αγορές, τις οποίες διαχειρίζεται το Χρηματιστήριο Ενέργειας και ο ΑΔΜΗΕ. Σε απλουστευτική συντομία, εάν δεν έχει εξασφαλιστεί η επάρκεια ρεύματος σε βαθμό που να μπορούν να αποκλειστούν από τη χρηματιστηριακή διαδικασία μεγάλες μονάδες που προσφέρουν ακριβές τιμές, τότε οι τιμές ακριβαίνουν, έως και… εκτοξεύονται, καθώς ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της συμμετοχής ενέργειας «αγνώστου κόστους» έχει μεταβλητή τιμή.

Φυσικά, τα κέρδη πηγαίνουν… στα κέρδη. Παρότι η κυβέρνηση αρνήθηκε -χωρίς μεγάλη πειθώ- ότι υπάρχουν «υπερκέρδη», η ίδια η διαδικασία διαπραγμάτευσης εξασφαλίζει τη δυνατότητα κερδών στους παραγωγούς που μπαίνουν στην αγορά εξισορρόπησης, εκεί δηλαδή που «παίζεται» η ενεργειακή επάρκεια.

Η εμμονή στην ελεύθερη αγορά και η κακή εκτίμηση για τον πόλεμο, σήμερα καθιστούν τη ρήτρα «επιλήψιμη». Εναντίον της άλλωστε εκφράστηκαν δημόσια ακόμα και επίσημοι φορείς, όπως η Περιφέρεια Ηπείρου, ενώ προσέφυγαν ενώσεις καταναλωτών όπως η ΕΚΠΟΙΖΩ. Ακόμα και ο Συνήγορος του Καταναλωτή, ανεξάρτητη αρχή με επικεφαλής ένα στέλεχος της ΝΔ, τον Λευτέρη Ζαγορίτη, ζήτησε «κυρώσεις για παραβατικές συμπεριφορές των παρόχων».

Φυσικά η ρήτρα δεν καταργείται, αλλά αναστέλλεται για ένα χρόνο. Συγκεκριμένα, το μεγαλόπνοο σχέδιο του κ. Χατζηδάκη και της κυβέρνησης, μπαίνει σε στάση μέχρι την 1^η Ιουλίου 2023 με… ένα και μόνο άρθρο. Γι αυτό το διάστημα δεν θα εφαρμόζεται σε κυμαινόμενα τιμολόγια η χρέωση της ρήτρας «ή αντίστοιχης ρήτρας» όπως επισημαίνει η τροπολογία. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι λογαριασμοί θα επιστρέψουν αυτόματα στα επίπεδα του περσινού καλοκαιριού, καθώς προβλέπεται ότι οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να αναρτούν τα τιμολόγιά τους ένα μήνα πριν τα εφαρμόσουν.

Ένα ακόμα πρόβλημα που δημιουργείται είναι ότι οι τιμές ουσιαστικά εκκαθαρίζονται 15 μέρες μετά και δυνητικά, οι πάροχοι μπορούν να ανακοινώνουν ως τιμή την υψηλότερη της αγοράς και όχι τη μέση τιμή.

Κοινώς, οι καταναλωτές θα πρέπει να παρακολουθούν τις ανακατανομές και θα μπορούν να επιλέγουν άλλο πάροχο, χωρίς «ποινή αποχώρησης». Το μέτρο μοιάζει (και είναι) κάπως… εκδικητικό, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι δεν έχουν όλοι-ες την ίδια εξοικείωση με το ίντερνετ. 

Ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο παρακολούθησης, είναι εδώ: https://energywatch.gr.

Από την 1^η Αυγούστου λοιπόν, η χρέωση της ενέργειας αλλάζει για ακόμα μια φορά τα τελευταία δύο χρόνια. Η ελπίδα των καταναλωτών είναι να γίνουν ξανά οι λογαριασμοί υποφερτοί, μετά από σχεδόν 1,5 χρόνο «καλπασμού». Η ελπίδα της κυβέρνησης είναι να αποφορτιστεί το εναντίον της κλίμα που δημιούργησε η κακή πολιτική και οικονομική εκτίμηση, η σύμπλευση με τους αγοραίους όρους και όχι την κοινωνική ανάγκη, καθώς και η διαρκής προσπάθεια επικοινωνιακής διαστρέβλωσης της πραγματικότητας…