Η «πληθυσμιακή έκρηξη» μπορεί τελικά να μη γίνει

Η επί μακρόν επίφοβη «πληθυσμιακή βόμβα» μπορεί να μην εκραγεί, σύμφωνα με τους συντάκτες μιας νέας έκθεσης που εκτιμά ότι ο αριθμός των ανθρώπων θα κορυφωθεί χαμηλότερα και νωρίτερα από ό,τι προβλεπόταν προηγουμένως.

Η μελέτη, που εκπονήθηκε κατά παραγγελία του Club of Rome, προβλέπει ότι με βάση τις τρέχουσες τάσεις ο παγκόσμιος πληθυσμός θα θα φτάσει τα 8,8 δισεκατομμύρια πριν από τα μέσα του αιώνα και στη συνέχεια θα μειωθεί ραγδαία. Η κορύφωση θα μπορούσε να έρθει ακόμη νωρίτερα αν οι κυβερνήσεις λάβουν προοδευτικά μέτρα για την αύξηση του μέσου εισοδήματος και του επιπέδου εκπαίδευσης.

Οι νέες προβλέψεις, μάλλον, είναι καλά νέα για το παγκόσμιο περιβάλλον, εκτιμούν οι επιστήμονες Μόλις ξεπεραστεί η δημογραφική διόγκωση, η πίεση στη φύση και το κλίμα θα αρχίσει να μειώνεται, μαζί με τις σχετικές κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις.

Ωστόσο, οι συγγραφείς της μελέτης προειδοποιούν ότι η μείωση των γεννήσεων από μόνη της δεν θα επιλύσει τα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη, που οφείλονται κυρίως στην υπερβολική κατανάλωση μιας πλούσιας μειοψηφίας.

Η μείωση του πληθυσμού μπορεί επίσης να δημιουργήσει νέα προβλήματα, όπως η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και η μεγαλύτερη πίεση στην υγειονομική περίθαλψη που συνδέεται με τη γήρανση της κοινωνίας, όπως διαπιστώνουν χώρες όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα.

Ένας από τους συντάκτες της έκθεσης, ο Ben Callegari, δήλωσε ότι τα ευρήματα είναι αισιόδοξα, αλλά υπάρχει μια παγίδα. «Αυτό μας δίνει στοιχεία που μας επιτρέπουν να πιστεύουμε ότι η πληθυσμιακή βόμβα δεν θα εκραγεί, αλλά εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε σημαντικές προκλήσεις από περιβαλλοντική άποψη. Χρειαζόμαστε μεγάλη προσπάθεια για να αντιμετωπίσουμε την υπερκατανάλωση και την υπερπαραγωγή, τα οποία είναι μεγαλύτερα προβλήματα από τον πληθυσμό».

Προηγούμενες μελέτες είχαν αποτυπώσει μια πιο ζοφερή εικόνα. Πέρυσι, ο ΟΗΕ εκτίμησε ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τα 9,7 δισεκατομμύρια μέχρι τα μέσα του αιώνα και θα συνεχίσει να αυξάνεται για αρκετές δεκαετίες μετά.

Η νέα πρόβλεψη, που δημοσιεύθηκε σήμερα Δευτέρα, πραγματοποιήθηκε από την Earth4All, ένας οργανισμός που έχει στις τάξεις του κορυφαία περιβαλλοντικά επιστημονικά και οικονομικά ιδρύματα, μεταξύ των οποίων το Ινστιτούτο Potsdam για την έρευνα των επιπτώσεων του κλίματος, το Κέντρο Ανθεκτικότητας της Στοκχόλμης και το BI Norwegian Business School.

Η έκθεση βασίζεται σε μια νέα μεθοδολογία που ενσωματώνει κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες που έχουν αποδεδειγμένο αντίκτυπο στο ποσοστό γεννήσεων, όπως η αύξηση του μορφωτικού επιπέδου, ιδίως για τις γυναίκες, και η βελτίωση του εισοδήματος. Σκιαγραφεί δύο σενάρια ανάλογα με τις πολιτικές που θα ακολουθηθούν.

Στην περίπτωση που η κατάσταση εξελίσεται φυσιολογική, προβλέπει ότι οι υφιστάμενες πολιτικές αρκούν για να περιορίσουν την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού κάτω από τα 9 δισεκατομμύρια το 2046 και στη συνέχεια να μειωθεί στα 7,3 δισεκατομμύρια το 2100. 

«Αν και το σενάριο δεν έχει ως αποτέλεσμα μια απροκάλυπτη οικολογική ή ολική κλιματική κατάρρευση, η πιθανότητα περιφερειακών κοινωνικών καταρρεύσεων αυξάνεται ωστόσο κατά τη διάρκεια των δεκαετιών έως το 2050, ως αποτέλεσμα της εμβάθυνσης των κοινωνικών διαιρέσεων τόσο στο εσωτερικό των κοινωνιών όσο και μεταξύ τους. Ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα έντονος στις πιο ευάλωτες, κακοδιοικούμενες και οικολογικά ευάλωτες οικονομίες».

Στο δεύτερο, πιο αισιόδοξο σενάριο -με τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να αυξάνουν τη φορολογία των πλουσίων για να επενδύσουν στην εκπαίδευση, τις κοινωνικές υπηρεσίες και τη βελτίωση της ισότητας- εκτιμάται ότι ο αριθμός των ανθρώπων θα μπορούσε να φθάσει στο υψηλότερο επίπεδο των 8,5 δισεκατομμυρίων ήδη από το 2040 και στη συνέχεια να μειωθεί κατά περισσότερο από το ένα τρίτο σε περίπου 6 δισεκατομμύρια το 2100. Σύμφωνα με αυτό, προβλέπονται σημαντικά κέρδη μέχρι τα μέσα του αιώνα για την ανθρώπινη κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον.

The Guardian