Η πιο γρήγορη έκρηξη νόβα

Αστρονόμοι στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ένα παράξενο άστρο που δημιούργησε την ταχύτερη έκρηξη τύπου νόβα που έχει ποτέ παρατηρηθεί. Μια φωτεινή νόβα συνήθως χάνει τη λαμπρότητά της μετά από μερικές εβδομάδες ή και μήνες, αλλά η συγκεκριμένη νόβα με την ονομασία V1674 Hercules, η οποία έγινε ορατή στον αστερισμό του Ηρακλή στις 12 Ιουνίου 2021, ενώ ήταν τόσο φωτεινή που φαινόταν ακόμη και με γυμνό μάτι, μετά από μια μόλις μέρα είχε σχεδόν εξαφανιστεί, λες και κάποιος είχε ανάψει μόνο για λίγο ένα φλας.

Οι ερευνητές των πανεπιστημίων της Αριζόνα, της Μινεσότα και του Οχάιο, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Research Notes» της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας, δήλωσαν έκπληκτοι. 

Όπως ανέφερε ο καθηγητής αστροφυσικής Σάμερ Στάρφιλντ της Αριζόνα «κράτησε μόνο μια μέρα περίπου. Η προηγούμενη ταχύτερη νόβα ήταν κάποια που είχαμε μελετήσει το 1991, η V838 Herculis, η οποία είχε γίνει αχνή μετά από δύο έως τρεις μέρες».

Οι νόβα είναι ξαφνικές εκρήξεις λαμπρού φωτός από ένα σύστημα με δύο άστρα. Κάθε νόβα δημιουργείται από ένα άστρο λευκό νάνο (δηλαδή το πολύ πυκνό απομεινάρι του πυρήνα ενός μικρομεσαίου άστρου) και από το συνοδό άστρο του, καθώς το πρώτο έλκει ύλη από το δεύτερο. 

Ο λευκός νάνος ανεβάζει τη θερμοκρασία αυτού του υλικού, προκαλώντας μια ανεξέλεγκτη αντίδραση που απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας. Η έκρηξη εκτοξεύει μακριά την ύλη με μεγάλη ταχύτητα και το όλο φαινόμενο γίνεται αντιληπτό από τη Γη ως πολύ φωτεινό.

Τα εκτοξευόμενα υλικά ανακυκλώνονται στο σύμπαν, καταλήγοντας να δημιουργήσουν νέα αστρικά συστήματα. Μερικές φορές ο λευκός νάνος δεν χάνει όλο το υλικό του στη διάρκεια μιας νόβα, αλλά σταδιακά αυξάνει τη μάζα του, γίνεται πιο ασταθής και τελικά εκρήγνυται ως σούπερ-νόβα τύπου 1α, ένα από τα φωτεινότερα φαινόμενα στο σύμπαν.

Οι αστραπιαίες νόβα είναι πολύ σπάνιες. Επιπλέον, στη συγκεκριμένη περίπτωση της V1674 Hercules, πέρα από την πολύ σύντομη διάρκειά της, ένα άλλο ασυνήθιστο χαρακτηριστικό της είναι ότι το φως και η ενέργεια που εκπέμπει, δονείται όπως ο ήχος μιας καμπάνας. Ένα χρόνο μετά την έκρηξη, κάθε 501 δευτερόλεπτα συνεχίζει να καταγράφεται μια τέτοια δόνηση τόσο στο φάσμα του ορατού φωτός όσο και των ακτίνων-Χ, για λόγους που είναι μυστηριώδεις.

Πολυπλανητικό σύστημα

Μια άλλη ομάδα αστρονόμων, με επικεφαλής ερευνητές του Πανεπιστημίου ΜΙΤ, ανακοίνωσαν στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στην Καλιφόρνια ότι ανακάλυψαν ένα νέο πολυπλανητικό σύστημα στη «γειτονιά» μας, σε απόσταση μόνο 33 ετών φωτός από τη Γη. Στο κέντρο του βρίσκεται ένα μικρό και σχετικά ψυχρό άστρο νάνος τύπου Μ, με την ονομασία HD 260655, πέριξ του οποίου κινούνται τουλάχιστον δύο εξωπλανήτες με το μέγεθος περίπου της Γης.

Εκτιμάται ότι πρόκειται για βραχώδεις κόσμους που πιθανώς δεν έχουν φιλόξενες συνθήκες για ζωή, καθώς βρίσκονται αρκετά κοντά στο άστρο τους και δέχονται πολλή ακτινοβολία και θερμότητα, άρα μάλλον θα είναι απίθανο να έχουν υγρό νερό στην επιφάνειά τους. Παρόλα αυτά η εγγύτητα του συστήματος το καθιστά άλλον ένα στόχο για περαιτέρω μελέτη της τυχόν ατμόσφαιρας των πλανητών του.

Η αρχική ανίχνευση του συστήματος έγινε με το αμερικανικό διαστημικό τηλεσκόπιο TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) και η επιβεβαίωσή του πραγματοποιήθηκε στη συνέχεια με επίγεια τηλεσκόπια στη Χαβάη και στην Ισπανία. Οι αστρονόμοι θεωρούν πιθανό ότι στο ίδιο σύστημα υπάρχουν και άλλοι πλανήτες, τους οποίους μπορεί να βρουν στο μέλλον.

Με βάση τα έως τώρα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί, ο ένας εξωπλανήτης του άστρου, ο HD 260655b, είναι 1,2 φορές μεγαλύτερος από τη Γη και χρειάζεται 2,8 μέρες για μια περιφορά γύρω από το άστρο του, ενώ ο δεύτερος πλανήτης HD 260655c, είναι 1,5 φορές μεγαλύτερος από τη Γη και η περιφορά του διαρκεί 5,7 μέρες. Από άποψη μάζας, ο πρώτος εξωπλανήτης έχει περίπου διπλάσια από τη Γη, ενώ ο δεύτερος τριπλάσια. Όσον αφορά την πυκνότητα, ο πρώτος είναι ελαφρώς πυκνότερος από τη Γη, ενώ ο δεύτερος κάπως λιγότερο πυκνός.

Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση: https://iopscience.iop.org/article/10.3847/2515-5172/ac779d

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ. Φωτογραφία: NASA/CXC/M.Weiss