Η 4η βιομηχανική επανάσταση στο τοπίο της σύγχρονης Κίνας

Του Γιάννη Γιαννούλη, μεταδιδακτορικού ερευνητή στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ

Το παρόν κείμενο στην πρώτη του έκδοση δημιουργήθηκε τον Νοέμβριο του 2019, και ενημερώθηκε σε σημεία, με αφορμή το τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου του Branko Milanovic, “Καπιταλισμός χωρίς αντίπαλο. Το μέλλον του συστήματος που κυβερνά τον κόσμο”, η ελληνική έκδοση του οποίου είναι διαθέσιμη από τις εκδόσεις Πόλις. Στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου αυτού, ο Branko Milanovic επιχειρεί να χαρτογραφήσει τα χαρακτηριστικά του πολιτικού καπιταλισμού μέσα από το παράδειγμα της σύγχρονης Κίνας. Εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται η εκδοχή του πολιτικού καπιταλισμού από το Κομμουνιστικό κόμμα Κίνας -ΚΚΚ (διακυβέρνηση 1949 έως σήμερα) και στην επιτάχυνσή του μέσω της στροφής του Ντενγκ Σιαοπίνγκ τη δεκαετία του 1980. Η εποχή της φιλοδοξίας για τη σύγχρονη Κίνα ενισχύεται μέσα από την κεντρικά διευθυνόμενη υποστήριξη των μεγάλων αποστολών για τους κρίσιμους τεχνολογικούς τομείς της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, αμφισβητώντας την πρωτοκαθεδρία της δυτικής κυριαρχίας στα αντίστοιχα πεδία. Το τίμημα της αυξημένης ανισότητας και της αστάθειας, λόγω της εκχωρημένης δυνατότητας για υλοποίηση των παραπάνω αποστολών, αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές προκλήσεις για το μέλλον του πολιτικού καπιταλισμού της Κίνας, όπως αναδεικνύει ο Milanovic.

Η παρακάτω καταγραφή - αντλώντας στοιχεία από την εμπειρία ενός συνεδρίου φωτονικών επικοινωνιών στην Chengdu - επιχειρεί να συνεισφέρει στην κατανόηση της σημερινής εκδοχής του κινεζικού παραδείγματος μέσα από την οπτική γωνία της αξιοποίησης των σύγχρονων τεχνολογιών του ICT (Information & Communication Technologies – ICT) και των δυνατοτήτων του κβαντικού άλματος. Παράλληλα με τα δομικά στοιχεία του πολιτικού καπιταλισμού της Κίνας, οι εξελίξεις στους τομείς των παραπάνω πεδίων τεχνολογίας επηρεάζουν τα χαρακτηριστικά του κινεζικού πειράματος, από το δυναμισμό της οικονομίας και την αύξηση της ανισότητας της έως τις σύγχρονες εκδοχές ψηφιακής επιτήρησης και ελέγχου.

“Η εξέλιξη στις βαθμίδες των κινεζικών πανεπιστημίων έχει γίνει αρκετά απαιτητική τα τελευταία χρόνια καθώς όλο και περισσότεροι ακαδημαϊκοί επιστρέφουν από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη για να συνεχίσουν την πορεία τους εδώ και ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος...” ήταν τα λόγια της Chen, της καθηγήτριας από το πανεπιστήμιο της Σιάν, η οποία ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στο εθνικό κέντρο έρευνας CNRS στο Παρίσι. Στριμωγμένη δίπλα σε δεκάδες φοιτητές από ασιατικά πανεπιστήμια που συμμετέχουν στο συνέδριο Φωτονικών Επικοινωνιών της Chengdu, αναγνωρίζει πως τα αποτελέσματα της τάσης αυτής συνεισφέρουν σήμερα στην ανάδειξη της Κίνας ως πρωταγωνίστρια, σε μια σειρά από κρίσιμα πεδία της επιστήμης και της τεχνολογίας. Τέσσερις δεκαετίες μετά από το πρώτο ταξίδι μικρού αριθμού υποτρόφων φοιτητών στις ΗΠΑ, στο πλαίσιο της πολιτικής του ανοίγματος του Ντενγκ Σιαοπίνγκ που ακολούθησε το τέλος της Πολιτιστικής Επανάστασης και την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, η τάση επιστροφής ανιχνεύεται στο υψηλά εξειδικευμένο προσωπικό, το οποίο εκπαιδεύτηκε σε κορυφαία δυτικά πανεπιστήμια και τώρα επιστρέφει προκειμένου να συνεχίσει μέσα από τα κινέζικα ιδρύματα.

Νωρίτερα ο Zhang, εκθειάζοντας την ποιότητα ζωής και το χαμηλό κόστος ενοικίων στην Chengdu, μοιράστηκε την επιθυμία του να καταφέρει κάποια στιγμή να εργαστεί σε κάποια από τις μεγάλες εταιρείες της πόλης, μετακινούμενος από τη Σαγκάη. Ο Zhang επέστρεψε πριν από δύο χρόνια στη Σαγκάη και εργάζεται σε εταιρεία που ασχολείται με τις κβαντικές τεχνολογίες, αφού προηγουμένως συμμετείχε στο ερευνητικό hub της Futurewei στην Καλιφόρνια. “Οι προκλήσεις στο πεδίο της υλοποίησης των Κβαντικών Επικοινωνιών για τις ζεύξεις μεγάλων αποστάσεων είναι πολλές, στο τέλος όμως ο Micius θα καταφέρει να μας βοηθήσει”, αναφέρει χαμογελώντας. Ο δορυφόρος Micius άρχισε να λειτουργεί τον Σεπτέμβριο του 2016 από την Ακαδημία Επιστημών της Κίνας, με σκοπό να προσφέρει ένα κβαντικό εργαστήριο για τη διεξαγωγή πειραμάτων κβαντικών καναλιών μεγάλου μήκους σε συνεργασία με επίγειους σταθμούς τόσο στην Ασία όσο και στην Ευρώπη. Η Κβαντική ηγεμονία αποτελεί μια από τις μεγάλες προκλήσεις για την Κίνα τόσο στο πεδίο του κβαντικού υπολογιστή όσο και των κβαντικών επικοινωνιών, ενώ οι ασύρματες δορυφορικές ζεύξεις μέσω του Micius προωθούνται ως ο πιλότος για την ανάπτυξη του κβαντικού ίντερνετ σε παγκόσμια κλίμακα.

“Στόχος είναι σε λίγα χρόνια να υπάρχει η δυνατότητα για εγχώρια παραγωγή όλης της αλυσίδας οπτικών διατάξεων για την κάλυψη των αναγκών των οπτικών συστημάτων επικοινωνιών” αναφέρει ο Hao, ιδρυτής μιας startup στη Γουχάν για σχεδιασμό laser chips. Στη ζώνη καινοτομίας της Optics Valley που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια στην επαρχία Χουμπέι φαίνεται να ακολουθείται το παράδειγμα της Αριζόνα, εκεί που στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και με πρότυπο την Silicon valley αναπτύχθηκε ένα τεχνολογικό δίκτυο εταιρειών και ερευνητικών ομάδων με επίκεντρο τις οπτικές τεχνολογίες.

Στους διπλανούς χώρους φιλοξενούνται οι παράλληλες τεχνικές ενότητες του συνεδρίου, με τους ερευνητές να παρουσιάζουν τις εργασίες τους σε περιοχές των οπτικών επικοινωνιών δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη διαχείριση των δεδομένων μεγάλης κλίμακας (Big Data) μέσω των εργαλείων της Μηχανικής Μάθησης και Τεχνητής Νοημοσύνης με σκοπό τη βελτίωση των επιδόσεων των δικτύων. “Η επικοινωνία ανθρώπου-μηχανής (Human-to-Machine Communication – H2M) έχει διαφορετικές ανάγκες προδιαγραφών από αυτές που υπάρχουν σήμερα, και με την υποβοήθηση της τεχνητής νοημοσύνης θα σχεδιαστούν σε νέα βάση οι δικτυακές αρχιτεκτονικές των μελλοντικών δικτύων 5G+”, το κεντρικό μήνυμα μιας παρουσίασης επικεντρωμένης στο ίντερνετ των ικανοτήτων (Internet of Skills), μιας προσέγγιση που βασίζεται στη συνεργασία των δικτύων σχεδόν μηδενικής καθυστέρησης και των εργαλείων της τεχνητής νοημοσύνης. Σκοπός της, να ανοίξει την πόρτα στην επόμενη γενιά τηλε-εργασίας οπότε θα αξιοποιείται ένα υβριδικό υπόστρωμα ψηφιακού και φυσικού κόσμου και θα δίνεται η δυνατότητα να μετακινούνται ψηφιακά ομοιώματα και ολογράμματα. Η Κίνα, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Ασιατικής Ζώνης, ονειρεύεται – και φαίνεται να καταφέρνει στα πρώτα μέτρα της διαδρομής - να είναι στις πρωταγωνίστριες στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, ακόμα και εάν η ίδια δεν κατάφερε να έχει ουσιαστική συμβολή στον καθορισμό της ατζέντας για τις τεχνολογικές αλλαγές και βιομηχανικές επαναστάσεις των προηγούμενων αιώνων.

Οι παραπάνω μελέτες για τα δίκτυα του μέλλοντος διευκολύνονται από τη χρήση των Big Data. Στην Κίνα η πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα διεξάγεται χωρίς κανέναν περιορισμό από τα φίλτρα προστασίας της ιδιωτικότητας, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει και έχει θεσπιστεί, όσον αφορά στον γενικό κανονισμό προστασίας τους, στην Ευρώπη (GDPR). Η παράμετρος αυτή είναι πιθανό να προσφέρει στην κινεζική ερευνητική κοινότητα ένα τεχνολογικό προβάδισμα στον αγώνα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Τα δεδομένα αποτελούν για την Κίνα τον ψηφιακό πόρο ο οποίος αξιοποιείται χωρίς κανένα φίλτρο της προστασίας ιδιωτικότητας των χρηστών με σκοπό την υποστήριξη επιμέρους κλάδων της οικονομίας, καθώς και την επίτευξη της βελτιστοποίησης της αποτελεσματικότητας στο ψηφιακό περιβάλλον κεντρικού σχεδιασμού της κινεζικής κυβέρνησης. Ωστόσο, τη δυστοπική πλευρά της παραπάνω στρατηγικής όσον αφορά στη διαχείριση των δεδομένων, την παρατηρεί κανείς στον τεράστιο αριθμό καμερών ασφαλείας που είναι απλωμένες στις κινεζικές μητροπόλεις οι οποίες σε συνεργασία με τους αλγόριθμους αναγνώρισης προσώπων, συνθέτουν ένα οργουελικό πλέγμα ψηφιακής καταστολής και επιτήρησης. Η τάση αυτή καθιστά τις κινεζικές μητροπόλεις στην κορυφή της ψηφιακής επιτήρησης με προσεγγιστικούς υπολογισμούς για λειτουργία μιας κάμερας ανά δύο κατοίκους το 2020.

Στην εποχή της επιτάχυνσης, oi κλασικές τεχνικές επιτήρησης και ελέγχου αντικαθίστανται από το ψηφιακό οπλοστάσιο της εποχής που συνδυάζει τεχνικές αναγνώρισης προσώπου με χρήση μεγάλου αριθμού CCTV καμερών.

Το πάρκο δίπλα από το συνεδριακό κέντρο είναι από τα σημεία που επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς του Zheng για τους υψηλούς δείκτες ποιότητας της καθημερινότητας, ενώ εμφανίζεται ταυτόχρονα και ως ο προθάλαμος μιας ζώνης της πόλης που μιμείται το μοτίβο των μητροπόλεων της Silicon Valley. Η ζώνη καινοτομίας φιλοξενεί τα γραφεία εταιρειών υψηλής τεχνολογίας τα οποία γειτνιάζουν με το χρηματοπιστωτικό κέντρο και τις τράπεζες που έχουν αναλάβει τη χρηματοδότηση του γιγάντιου σχεδίου μετάβασης. Στα όρια της ζώνης υπάρχει το πάρκο φιλοξενίας των startups (incubation park), το οποίο έχει αναδειχθεί σε κόμβο για τις δραστηριότητες της χώρας στο πεδίο της βιομηχανίας των ψηφιακών παιχνιδιών (gaming). Οι συγκεκριμένες ενότητες της ζώνης καινοτομίας αποτελούν την καρδιά της γραμμής 1 του μετρό της Chengdu την πρώτη γραμμή μετρό που λειτούργησε στη νοτιοδυτική Κίνα και ξεκίνησε μόλις πριν από λίγα χρόνια, τον Σεπτέμβριο του 2010. Σαν να ήθελαν οι σχεδιαστές της πόλης να αναδείξουν πως το μέλλον της κινεζικής αυτής μητρόπολης θα εκκινήσει από δραστηριότητες σε τομείς υψηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης.

Η καθημερινότητα του μετρό της Chengdu είναι ίσως ο καλύτερος καθρέφτης των γρήγορων μετασχηματισμών και της επιτάχυνσης που βιώνει η πόλη την τελευταία δεκαετία. Μια υποδομή τρένου που εγκαταστάθηκε επιτυχώς μόλις το 2010, θα ήταν από τις πρώτες στον κόσμο που εγκαινίασε τις υπηρεσίες 5G στους σταθμούς της. Σε αυτούς τους σταθμούς συναντάς καθημερινά ανθρώπους της προηγούμενης γενιάς να μεταφέρουν αγροτικά προϊόντα στα ψάθινα καλαθάκια και την ίδια στιγμή δίπλα τους, νέους και νέες απορροφημένους στις ταμπλέτες τους, πλήρως ευθυγραμμισμένοι με την ψηφιακή πραγματικότητα του σήμερα. Νέους και νέες που εργάζονται σε κρατικές και ιδιωτικές επιχειρήσεις με μισθούς που αντιστοιχούν στο όριο της αξιοπρεπούς διαβίωσης, δίπλα σε ανθρώπους που εμπίπτουν στα δυναμικά στρώματα και οι οποίοι αφενός με τις δεξιότητές τους και αφετέρου εκμεταλλευόμενοι τη δυναμική της χώρας, πλασσάρονται πλέον στο μπροστά κάθισμα της παγκόσμιας ανάπτυξης και της διαμόρφωσης των οικονομικών ρευμάτων του 21ου αιώνα. Η παρουσία των τελευταίων αποτελεί και την κινητήρια δύναμη της ανισότητας στην περίοδο της επιτάχυνσης καθώς, ενώ τα τέλη της δεκαετίας του 1980 τα υψηλόβαθμα κρατικά στελέχη και οι επιλεγμένες κατηγορίες εργαζόμενων αποτελούσαν την οικονομική ελίτ των κινεζικών μητροπόλεων, σήμερα αυτές έχουν αντικατασταθεί από τα υπερεξειδικευμένα στελέχη της ψηφιακής εποχής και τους ιδιοκτήτες μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων.

Πίσω από το πελώριο άγαλμα του Μάο Τσε Τουνγκ, στην κεντρική πλατεία της Tianfu, βρίσκεται το Μουσείο Επιστημών και Τεχνολογίας του Sichuan. Σε αντίθεση με την είσοδο του Μουσείου Επιστημών του Λονδίνου στο οποίο απλώνεται η ιστορία της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης μέσα από τις πρώτες μηχανές του Watt, στην είσοδο του μουσείου του Sichuan σε καλωσορίζουν οι θεμελιωτές της Σύγχρονης Φυσικής του 20ου αιώνα – προερχόμενοι όλοι από την ταραχώδη εποχή της Κβαντικής Στιγμής στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου – πριν απλωθεί μπροστά σου το σχέδιο για την επιτάχυνση προς το μέλλον. Δίπλα στην παρουσίαση των προγραμμάτων υποστήριξης της έρευνας και τεχνολογίας από το κινεζικό κράτος το οποίο έχει επενδύσει τεράστια ποσά τα τελευταία χρόνια, οι μαθητές και οι φοιτητές εξοικειώνονται με ιδέες και προσεγγίσεις από την εποχή του κβαντικού άλματος. Η κατεύθυνση αυτή διαπερνά και τα εκπαιδευτικά προγράμματα, αξιοποιώντας χαμηλού κόστους μηχανές με μικρό αριθμό qubits για να εξοικειωθούν οι μαθητές με τους κβαντικούς αλγορίθμους . Δίπλα στον ανταγωνισμό για την επίτευξη ενός ισχυρού κβαντικού υπολογιστή από τα μεγάλα προγράμματα ανάπτυξης τεχνολογίας, η προσπάθεια της εξοικείωσης του γενικού κοινού με τον προγραμματισμό αυτών των μηχανών αποτελεί ένα εξίσου σημαντικό πεδίο που απασχολεί την περιοχή της κβαντικής πληροφορίας. Εδώ και καιρό, ανοιχτές πλατφόρμες κβαντικής υπολογιστικής προσφέρονται από τεχνολογικούς παρόχους μέσω της πρόσβασης στο Quantum cloud. Η Κίνα επιχειρεί να περάσει ένα βήμα πιο πέρα με την εισαγωγή τους στον κορμό του εκπαιδευτικού προγράμματος. Η ορμή και η δυναμική για το αύριο μέσα από τον ρόλο του πρωταγωνιστή, μοιάζει να είναι η προσδοκία αυτής της μητρόπολης της Κίνας. Μέσα από τις αντιφάσεις των ταχύτατων μετασχηματισμών, το βάθεμα της ψηφιακής μετάβασης και του ερχόμενου κβαντικού άλματος, τις δυναμικές της νέας ανισότητας και ένα διεθνές τοπίο που γίνεται ολοένα και πιο σύνθετο, οι ‘’ενδιαφέροντες καιροί’’ είναι σίγουρο πως έχουν φτάσει για τις κινεζικές μητροπόλεις.

Δραστηριότητες στο μουσείο Τεχνολογίας και Επιστημών του Sichuan με φόντο τις αρχές της θεμελίωσης της Κβαντικής Φυσικής κατά τον 20^ο αιώνα.

Sources:

[1] http://www.globaltimes.cn/content/1055896.shtml

[2] https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1707/1707.01339.pdf

[3] http://www.chinaopticsvalley.com/

[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Optics_Valley

[5] https://www.ericsson.com/en/blog/2018/10/the-emergence-of-the-internet-of-skills

[6] https://venturebeat.com/2020/07/14/samsung-expect-6g-in-2028-enabling-mobile-holograms-and-digital-twins/

[7] http://www.globaltimes.cn/content/1051715.shtml

[8] https://www.scmp.com/news/china/society/article/3023455/report-finds-cities-china-most-monitored-world

[9] https://www.techinasia.com/chinas-2ndtier-tech-hubs

[10] http://www.chengdurail.com/index_en.html