Γυαλί Καφενέ: Μια «γωνιά» της πόλης με ιστορία

Γυαλί Καφενέ: ένα τοπωνύμιο που πάει αρκετά πίσω στον χρόνο. Κάποτε η λίμνη έφτανε μέχρι τα όρια της περιοχής αυτής. Μάλιστα έχει καταγραφεί σε αρχεία και χάρτες η ύπαρξη ενός πλωτού καναλιού πλάτους 20 μ., δίπλα από την κατοικία του Ιωάννη Σταύρου, έμπιστου τραπεζίτη και οικονομικού συμβούλου του Αλή πασά.

Στη θέση αυτή της κατοικίας, χτίστηκε στα τέλη του 19^ου αιώνα το ορφανοτροφείο αρρένων από το κληροδότημα Γ. Σταύρου, γιου του Ι. Σταύρου, ευεργέτη και πρώτου διοικητή της Εθνικής Τράπεζας. Είναι το περίφημο κτίριο Γ. Σταύρου, που σήμερα στεγάζει τις υπηρεσίες της Εκπαίδευσης. Απέναντι, βρίσκεται η πλατεία Γ. Σταύρου όπου και το καφενείο Γυαλί Καφενέ.

Ακριβώς αυτή η γειτνίαση της περιοχής αυτής με τη λίμνη, έχει οδηγήσει στην «αναθεώρηση» της ονομασίας «Γυαλί Καφενέ». Ο καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Κώστας Οικονόμου έχει υποστηρίξει σε διάφορα άρθρα του ότι η ορθή γραφή δεν είναι «Γυαλί Καφενέ» αλλά «Γιαλί Καφενέ». Και «γιαλί» σημαίνει γιαλός, παραλία. Το «Γυαλί Καφενέ», ωστόσο, ακόμα και λάθος, κατάφερε να επικρατήσει.

Επί οθωμανοκρατίας, στην περιοχή αυτή υπήρχε ένα κλούκι, ένας στρατιωτικός σταθμός για τον έλεγχο της εισόδου και της εξόδου των πολιτών. Στη θέση αυτού του σταθμού, ανεγέρθηκε ένα νέο κτίριο, που λειτούργησε ως καφενείο. Ήταν ξύλινο και  υαλόφραχτο. Η γυάλινη αυτή «περίφραξη» ευθύνεται και για το «Γυαλί Καφενέ», την ονομασία, που, αν και ενδεχομένως λάθος, παρέμεινε. Το καφενείο αυτό κάηκε γύρω στο 1930. Το σημερινό είναι το τρίτο κατά σειρά κτίσμα, το οποίο έχει κι αυτό τη δική του ιστορία. Τη δεκαετία του ’70, επί χούντας, ο τότε δήμαρχος Σπύρος Φιλίππου ανέθεσε στον σημαντικό αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη να κάνει τη μελέτη για το νέο καφενείο. Το δημοτικό συμβούλιο αντέδρασε όμως, με το σκεπτικό ότι η μελέτη έπρεπε να ανατεθεί σε κάποιον αρχιτέκτονα της πόλης. Την αρχιτεκτονική μελέτη του νέου Γυαλί Καφενέ την ανέλαβαν τελικά οι τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου Ιωαννιτών.

Η περιοχή πάντως ήταν γνωστή και με άλλες ονομασίες. Ο λόγιος και ιστοριοδίφης Δημήτρης Σαλαμάγκας καταγράφει δύο ονομασίες ακόμη: «Πλάτανος» και «Σταφυλοπάζαρο», οι οποίες χρονολογούνται στα τέλη του 19^ου αι. και αρχές του 20^ου αι. «Πλάτανος» λόγω του πλατάνου που υπήρχε και «Σταφυλοπάζαρο» γιατί εκεί οι παραγωγοί συγκέντρωναν τα προοριζόμενα για πάτημα σταφύλια. Από τα μέσα του 20^ου αιώνα, το Γυαλί Καφενέ απέκτησε έναν πιο.. μουσικό χαρακτήρα. Εκεί, μέχρι πρόσφατα, σύχναζαν οι μουσικοί και έκλειναν δουλειές για γάμους, πανηγύρια και ζιαφέτια…

* Μία από τις παλιότερες φωτογραφίες των Ιωαννίνων του Α. Λαμπρινού