Το Γαρδίκι (Μεγάλο και Μικρό)…

Μετά την απελευθέρωση της Ηπείρου, το «Γαρδίκιον» καταγράφεται ως συνοικισμός στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Εν έτει 1020, ο συνοικισμός «Μέγα Γαρδίκιον» ορίζεται ως «κοινότης Μεγάλου Γαρδικίου» του νομού Ιωαννίνων.

Το όνομα «Γαρδίκι» αναφέρεται σκέτο, χωρίς Μεγάλο ή Μικρό Γαρδίκι (οι δύο σημερινοί οικισμοί), στο χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Παλαιολόγου το 1319. Συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για το «χωρίον Γαρδίκιν».

Το τοπωνύμιο προέρχεται από σλαβική λέξη που σημαίνει οχυρό, μικρή πόλη.

Ανάμεσα στους οικισμούς Μεγάλο και Μικρό Γαρδίκι, στην κορυφή του λόφου «Καστρί», σώζονται κατάλοιπα τειχισμένης ακρόπολης από την ελληνιστική περίοδο. Η ίδρυση του οχυρωμένου οικισμού-ακρόπολης του Μεγάλου Γαρδικίου, όπως αποκαλείται σήμερα, τοποθετείται στις τελευταίες δεκαετίες του 4^ου ή στις αρχές του 3^ου αι. π.Χ., στα χρόνια του βασιλιά Πύρρου. Ήταν από τις μία από τις ακροπόλεις που φύλασσαν το λεκανοπέδιο Ιωαννίνων κατά την αρχαιότητα. Η τειχισμένη πόλη ήταν σε ακμή κατά τον 3^ο και µέχρι τα µέσα του 2^ου αι. π.Χ., οπότε και καταλήφθηκε από τους Ρωµαίους (167 π.Χ.). Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση, ο οικισμός συνέχισε να κατοικείται.  

Αρκετοί επιστήμονες έχουν υποστηρίξει ότι πρόκειται για την Πασσαρώνα, την πρωτεύουσα των Μολοσσών.

Οι πρώτες περιγραφές και αποτυπώσεις των ερειπίων της ακρόπολης έγιναν στις αρχές του 19^ου αιώνα από διάφορους περιηγητές.

Κατά τους βαλκανικούς πολέμους, στην ακρόπολη έγιναν από τους Οθωμανούς οχυρωματικά έργα –στο πλαίσιο του ευρύτερου οχυρωματικού σχεδιασμού, στον οποίο ανήκουν και τα οχυρά του Μπιζανίου.

Στη νεότερη εποχή, η αρχαιολογική έρευνα εστίασε στην ακρόπολη το 1950. Το 1962, η ακρόπολη χαρακτηρίστηκε αρχαιολογικός χώρος. Οι πρώτες ανασκαφικές έρευνες στον λόφο έγιναν μόλις στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Με την έλευση της νέας χιλιετίας, ξεκίνησαν οι εργασίες ανάδειξης της ακρόπολης.

Πηγές

Γεωργία Πλιάκου, Θάλεια Κύρκου, Νίκος Χόινας, Ο οχυρωμένος οικισμός στο λόφο Καστρί του Μεγάλου Γαρδικίου, Ιωάννινα, 2005

Οικονόμου Κ., Τα οικωνύμια του Νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική εξέλιξη, Ιωάννινα, 2002