Ερευνητική γεώτρηση: Οι παρατηρήσεις και επιφυλάξεις του ΤΕΕ

Το ΤΕΕ-τμήμα Ηπείρου, διατυπώνει την επίσημη θέση του για την ερευνητική γεώτρηση «Ήπειρος-1» προς το Υπουργείο Περιβάλλοντος και μέσα σε αυτή, παρότι δεν δηλώνει κάποια ρητή θέση υπέρ ή κατά, έχει πολλές παρατηρήσεις και επιφυλάξεις.

Σημειώνεται ότι η διοίκηση του ΤΕΕ δέχθηκε κριτική για την απόφαση να διοργανώσει εκδήλωση με την Energean, για το έργο καθαυτό.

Μεταξύ των πιο σημαντικών παρατηρήσεων και ενστάσεων, είναι τα εξής:

Πρώτον, ότι απαιτείται υδρογεωλογική μελέτη, επειδή η περιοχή των Κουρέντων είναι ενταγμένη στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου και αυτή, δεν επισυνάπτεται στην ΜΠΕ.

Δεύτερον, ζητάει και κάποιες ακόμα μελέτες που αναφέρονται, αλλά δεν επισυνάπτονται στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (που έκανε η ίδια η εταιρία…) και προσθέτει ότι θα πρέπει να εξεταστούν περαιτέρω τα δύο σενάρια «μέσης επικινδυνότητας» που η μελέτη θεωρεί «απίθανα, αλλά με υψηλές επιπτώσεις». Ενδεικτικά, τονίζει πως «το δυσμενές σενάριο της παρατεταμένης έκρηξης, κατά το οποίο παρουσιάζεται δυσκολία στην ανάκτηση του ελέγχου της γεώτρησης, θα μπορούσε να προκαλέσει ιδιαίτερες επιπτώσεις στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα λόγω εκπομπών H₂S ή SO₂ Επομένως, θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά η εγκατάσταση δεξαμενής αποθήκευσης για την αποφυγή των επιπτώσεων αυτών».

Το ΤΕΕ Ηπείρου αναφέρει ακόμα ότι τα σχόλιά του για τη ΜΠΕ (και μόνο για την ερευνητική γεώτρηση όπως αυτή περιγράφεται στη μελέτη) καθώς και όσα ανάλογα έχουν διατυπωθεί στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης, «θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη κατά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης της εν λόγω ΜΠΕ, με την αντίστοιχη υιοθέτηση μέτρων και όρων στην ΑΕΠΟ του συγκεκριμένου έργου, τα οποία θα πρέπει να τηρούνται με ιδιαίτερη φροντίδα και προσοχή καθώς και τον απαραίτητο έλεγχο κατά την ενδεχόμενη υλοποίηση της εν λόγω ερευνητικής γεώτρησης».

Αναλυτικά, οι παρατηρήσεις του ΤΕΕ-τμήματος Ηπείρου είναι οι εξής:

Η υλοποίηση του έργου περιλαμβάνει σημαντικό όγκο επιχώσεων, περίπου 175.500 m³. Αν και η ΜΠΕ σημειώνει ότι «…στα πλαίσια της σχετικής Προκαταρτικής Γεωτεχνικής Μελέτης, εκτιμήθηκε ότι δεν θα χρειαστεί επιφανειακή προστασία των επιχωμάτων ή φύτευσή τους, αφού τα υλικά είναι πολύ καλής ποιότητας με μεγάλο βαθμό συνεκτικότητας….» (Ενότητα 6.1.1.2.3.3), εκτιμάται ότι θα πρέπει να διερευνηθεί η χρησιμότητα μέτρων επιφανειακής προστασίας των επιχωμάτων (ενδεικτικά με τη χρήση γεωπλέγματος) ή φύτευσής τους (ενδεικτικά με υδροσπορά, επικάλυψη και στερέωση του υλικού επικάλυψης).
Επίσης, η υλοποίηση του έργου περιλαμβάνει εξίσου σημαντικό όγκο εκσκαφών, οι οποίες συνεπάγονται και την αντίστοιχη επίπτωση στη μορφολογία της περιοχής, η οποία, μετά την ολοκλήρωση της φάσης ερευνών θα πρέπει να αποκατασταθεί με σκοπό την επαναφορά της στην προ της επέμβασης κατάσταση. Καθώς η εν λόγω αποκατάσταση πρέπει να γίνει με ολοκληρωμένο και βιώσιμο τρόπο, προτείνεται προ ή και κατά τη διάρκεια του έργου η εκπόνηση σχετικής μελέτης αποκατάστασης τοπίου.
Επίσης, πρέπει να αναφερθεί η υποχρεωτική διαχείριση των πλεονασματικών εκσκαφών ως ΑΕΚΚ, όπως προβλέπεται από το ισχύον ΠΕΣΔΑ της Ηπείρου και κατά συνέπεια να συμπεριληφθεί η εν λόγω υποχρέωση ώς περιβαλλοντικός όρος.
Η ΜΠΕ αναφέρει σχετικά με τα παραγόμενα διατρητικά απόβλητα, ότι «Μολονότι δεν προβλέπεται παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων, επισημαίνεται ότι για τα τρίμματα γεώτρησης (cuttings) ... θα διενεργείται περαιτέρω αξιολόγηση μέσω δειγματοληψίας και χημικής ανάλυσης και, εφόσον απαιτείται θα εξετάζεται εάν το απόβλητο παρουσιάζει κάποια από τις επικίνδυνες ιδιότητες...» (Ενότητα 3.4.3) και σχετικά με τα απόβλητα Κατασκευαστικών Εργασιών (ΑΕΚΚ), ότι «...τα είδη και οι ποσότητες επικίνδυνων υλικών στα ΑΕΚΚ, τα οποία δύναται να παραχθούν κατά τη φάση υλοποίησης του Έργου, δεν είναι δυνατό να εκτιμηθούν επί του παρόντος λόγω της πρωιμότητας του σταδίου μελέτης του Έργου» (Ενότητα 3.4.2). Επειδή στο επισυναπτόμενο στη ΜΠΕ Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων δεν είναι σαφές ότι τα παραπάνω είδη αποβλήτων αντιμετωπίζονται κατ’ αρχήν ως επικίνδυνα, σημειώνεται ότι το σημείο αυτό πρέπει να διευκρινιστεί και να αντιμετωπιστεί κατάλληλα.
Η διάνοιξη της γεώτρησης θα γίνει στο Υπόγειο Υδατικό Σύστημα (ΥΥΣ) Κουρέντων (EL0500210), που είναι ενταγμένο στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου. Κατά την άποψή μας, η εγκατάσταση και υλοποίηση του υπόψη έργου θα πρέπει να βασίζεται σε σχετική υδρογεωλογική μελέτη με στόχο την προστασία του ΥΥΣ. Σημειώνεται ότι η ύπαρξη μιας τέτοιας μελέτης αποτελεί θεσμική υποχρέωση του Φορέα Υλοποίησης και του Περιβαλλοντικού Μελετητή (ειδική υδρογεωλογική μελέτη), η οποία ενώ αναφέρεται στην ΜΠΕ, δεν επισυνάπτεται σε αυτήν, και δεν έχει συμπεριληφθεί στα αναρτημένα στο ΗΠΜ συνημμένα κείμενα/έγγραφα της ΜΠΕ.
Σημειώνεται επίσης, ότι – εκτός της μη συμπερίληψης της παραπάνω υδρογεωλογικής μελέτης στα αναρτημένα στο ΗΠΜ συνημμένα κείμενα/έγγραφα της ΜΠΕ – δεν έχουν αναρτηθεί και οι παρακάτω μελέτες (Ενότητα 14.1):
α. Προκαταρτική Γεωτεχνική Μελέτη (ANAX, 2022)
β. Σεισμοτεκτονική διερεύνηση περιοχής δυτικών Ιωαννίνων – διερεύνηση γεωμετρίας και κινηματικής ενεργών δομικών στοιχείων με βάση σεισμολογικά, γεωλογικά και γεωδαιτικά στοιχεία (Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, 2022).
Η άρτια Περιβαλλοντική Παρακολούθηση του έργου είναι αναγκαία για να διασφαλιστεί ότι η επίδρασή του εμπίπτει εντός των προβλεπόμενων και αποδεκτών ορίων και για να υπάρχει η δυνατότητα έγκαιρης ενημέρωσης σε περίπτωση που λάβει χώρα κάποια μη αποδεκτή επίπτωση.
Στο πλαίσιο αυτό, οι εκπομπές των αέριων ρύπων κατά τη φάση υλοποίησης του έργου, που αποτελούν επίπτωση, θα πρέπει να παρακολουθούνται συνεχώς και με μεγάλη συνέπεια.
Προτείνεται συνεπώς το Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης του έργου, αφενός να καταστεί υποχρεωτικό στην ΑΕΠΟ του έργου και αφετέρου να επεκταθεί, ώστε να συμπεριλάβει, πέραν των παρακολουθούμενων στοιχείων, και καθημερινές ωριαίες μετρήσεις κατά τη διάρκεια των δοκιμών της παραγωγικής ικανότητας του ταμιευτήρα.
Για την εκτίμηση και αξιολόγηση των πιθανά σημαντικών επιπτώσεων που απορρέουν από την ευπάθεια του έργου σε δυνητικούς κινδύνους ατυχημάτων ή καταστροφών που σχετίζονται με το έργο, στα πλαίσια της ΜΠΕ εφαρμόζεται Μέθοδος Εκτίμησης Επικινδυνότητας (Risk Assessment) σύμφωνα με τις απατήσεις της νομοθεσίας και τις κατευθυντήριες οδηγίες των αρμόδιων υπηρεσιών και της ΕΕ. Όλες οι περιπτώσεις που εξετάστηκαν, χαρακτηρίζονται ως «Χαμηλής Επικινδυνότητας» (χαμηλής πιθανότητας/επιπτώσεων), εκτός δύο σεναρίων που αξιολογήθηκαν ως «Μέσης Επικινδυνότητας» (Απίθανα αλλά με υψηλές επιπτώσεις). Τα δύο αυτά σενάρια θα πρέπει να εξεταστούν ειδικότερα, ώστε να αποφευχθούν προβλήματα κατά την εκτέλεση του έργου. Επιπλέον, στα πλαίσια της ΜΠΕ εφαρμόστηκε και μέθοδος Ποσοτικής Εκτίμησης Κίνδυνου (Quantitative Risk Assessment), η οποία μεταξύ άλλων καταλήγει ότι, λόγω των μεγάλων αποστάσεων μεταξύ των πηγών κινδύνου και των κατοικημένων περιοχών, δεν υπάρχει σημαντική πιθανότητα να επηρεασθεί ο γενικός πληθυσμός εκτός της εγκατάστασης στην περίπτωση ατυχήματος. Ωστόσο, για την αποφυγή έκτακτων περιστατικών/ατυχημάτων καθώς και την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεών τους, προτείνεται προ της έναρξης της κατασκευαστικής δραστηριότητας, η περαιτέρω ανάπτυξη – εξειδίκευση των σχετικών Σχεδίων του έργου (ενδεικτικά, Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για την Αντιμετώπιση Περιστατικών Ρύπανσης από Πετρέλαιο (Oil Spill Contingency Plan, Σχέδιο Αντιμετώπισης Έκτακτων Περιστατικών κτλ).
Το δυσμενές σενάριο της παρατεταμένης έκρηξης, κατά το οποίο παρουσιάζεται δυσκολία στην ανάκτηση του ελέγχου της γεώτρησης, θα μπορούσε να προκαλέσει ιδιαίτερες επιπτώσεις στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα λόγω εκπομπών H₂S ή SO₂ Επομένως, θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά η εγκατάσταση δεξαμενής αποθήκευσης για την αποφυγή των επιπτώσεων αυτών.
Στο πλαίσιο της Αξιολόγησης Επιπτώσεων και για τη μεθοδολογία που έχει επιλεγεί γι’ αυτήν, στη ΜΠΕ αναφέρεται «Η μοντελοποίηση των σεναρίων έχει πραγματοποιηθεί με τη χρήση του ανοιχτού λογισμικού ALOHA, του προγράμματος υπολογισμού επικινδυνότητας της EPA των ΗΠΑ. Το ALOHA δεν λαμβάνει υπόψη τη σύνθετη μορφολογία εδάφους ή την αλληλεπίδραση με κτίρια, αλλά λαμβάνει υπόψη την επίδραση διαφορετικών καιρικών συνθηκών.» (ενότητα 9.3.3.2). Σημειώνεται ότι το υπόψη λογισμικό εξετάζει αποκλειστικά και μόνον την εναέρια μεταφορά επικίνδυνων ουσιών και όχι τις περιπτώσεις σεναρίων μόλυνσης από εναπόθεση/διαφυγή υγρών στο έδαφος. Για το λόγο αυτό η μη μοντελοποίηση / μη πρόβλεψη εδαφικής ρύπανσης από διαφυγή υγρών θα πρέπει να αντιμετωπιστεί / συμπληρωθεί.
Επιβάλλεται κατά τη γνώμη μας η αποκλειστική χρήση νερού και μπετονίτη, καθ’ όλη τη διάρκεια των εργασιών της γεώτρησης.
Θα πρέπει να ενσωματωθεί στη Μελέτη και να συμπεριληφθεί στα μέτρα ασφαλείας το Σχέδιο δράσεων Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων από την εκδήλωση σεισμών.
Τέλος, θεωρείται αυτονόητο ότι οι όροι, που επιβάλλονται από τη νομοθεσία για τους εργασιακούς χώρους και την ασφάλεια των εργαζομένων, θα πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα. Επίσης, οι εργασίες απεγκατάστασης θα πρέπει να διεξαχθούν με τρόπο που να ελαχιστοποιεί τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Σημειώνουμε ότι η διοργάνωση της Ημερίδας, που πραγματοποιήθηκε την 28η Φεβρουαρίου 2023 (υπό την αιγίδα του ΤΕΕ Ηπείρου), έδωσε τη δυνατότητα στους εκπροσώπους της κοινής γνώμης, σε φορείς και σε πολίτες να υποβάλλουν συγκεκριμένα ερωτήματα και απόψεις σε σχέση με το συγκεκριμένο έργο, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση των απόψεων και των επισημάνσεων μας.