Εντόπισαν το ξαφνικό ξύπνημα μαύρης τρύπας

Στα τέλη του 2019 ο μέχρι πρότινος ασήμαντος γαλαξίας SDSS1335+0728 άρχισε ξαφνικά να λάμπει πιο έντονα από ποτέ. Για να καταλάβουν το γιατί, οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν δεδομένα από διάφορα διαστημικά και επίγεια παρατηρητήρια, συμπεριλαμβανομένου του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (VLT του ESO), για να παρακολουθήσουν πώς μεταβάλλεται η φωτεινότητα του γαλαξία. 

Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Astronomy & Astrophysics, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι γίνονται μάρτυρες αλλαγών που δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ πριν σε γαλαξία να δίνει ένα ακραίο κοσμικό σόου φωτός, καθώς τεράστιες ποσότητες υλικού πέφτουν μέσα της.

«Ανακαλύψαμε αυτή την πηγή τη στιγμή που άρχισε να παρουσιάζει αυτές τις μεταβολές στη φωτεινότητα», δήλωσε η Δρ Paula Sánchez-Sáez, μόνιμη αστρονόμος στην έδρα του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου στο Garching της Γερμανίας. «Είναι η πρώτη φορά που το βλέπουμε αυτό σε πραγματικό χρόνο».

Ο γαλαξίας με την κωδική ονομασία SDSS1335+0728 που βρίσκεται σε απόσταση 300 εκατομμυρίων ετών φωτός, επισημάνθηκε στους αστρονόμους τον Δεκέμβριο του 2019, όταν ένα παρατηρητήριο στην Καλιφόρνια που ονομάζεται Zwicky Transient Facility κατέγραψε μια ξαφνική αύξηση της φωτεινότητάς του.

Ο συναγερμός προκάλεσε έναν καταιγισμό νέων παρατηρήσεων και ελέγχων των αρχειοθετημένων μετρήσεων από επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια για να κατανοήσουμε περισσότερα για τον γαλαξία και τη συμπεριφορά του στο παρελθόν.

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο γαλαξίας είχε πρόσφατα διπλασιάσει τη φωτεινότητά του στα μεσαία υπέρυθρα μήκη κύματος, είχε γίνει τέσσερις φορές φωτεινότερος στο υπεριώδες και τουλάχιστον 10 φορές φωτεινότερος στην περιοχή των ακτίνων Χ.

Τι προκάλεσε την ξαφνική φωτεινότητα είναι ασαφές, αλλά γράφοντας στο Astronomy and Astrophysics, οι ερευνητές λένε ότι η πιο πιθανή εξήγηση είναι η δημιουργία ενός «ενεργού γαλαξιακού πυρήνα», όπου μια τεράστια μαύρη τρύπα στο κέντρο ενός γαλαξία αρχίζει να καταναλώνει ενεργά την ύλη γύρω της.

Οι ενεργοί γαλαξιακοί πυρήνες εκπέμπουν ένα ευρύ φάσμα φωτός, καθώς το αέριο γύρω από τη μαύρη τρύπα θερμαίνεται και λάμπει, ενώ τα σωματίδια σκόνης που την περιβάλλουν απορροφούν ορισμένα μήκη κύματος και επανεκπέμπουν άλλα.

Προηγούμενες μελέτες ανέφεραν ότι ανενεργοί γαλαξίες γίνονται ενεργοί έπειτα από αρκετά χρόνια, αλλά οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι αυτή είναι η πρώτη φορά που η ίδια η διαδικασία, το ξύπνημα της μαύρης τρύπας, παρατηρείται σε πραγματικό χρόνο. 

Διευκρινίζουν πάντως ότι χρειάζονται επακόλουθες παρατηρήσεις για να αποκλειστούν εναλλακτικές εξηγήσεις. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι βλέπουμε ένα συμβάν παλιρροϊκής διακοπής, κατά το οποίο ένα αστέρι περνά τόσο κοντά από μια μαύρη τρύπα, που απομακρύνεται από την παλιρροϊκή δύναμη της μαύρης τρύπας.

Φωτογραφία: Καλλιτεχνική απεικόνιση της μαύρης τρύπας στο κέντρο του γαλαξία SDSS1335+0728 καθώς ξυπνάει/ESO/M. Kornmesser