Οι «επισκέψεις» του Εγκέλαδου: ένα ιστορικό

Μπορεί η περιοχή των Ιωαννίνων να είναι μικρής και περιορισμένης σεισμικής επικινδυνότητας, αλλά ο Εγκέλαδος, πριν την τελευταία του επίσκεψη στις 15 Οκτωβρίου του 2016, είχε επισκεφθεί την περιοχή αρκετές φορές από τον 18ο αιώνα και μετά. Ο πιο μεγάλος και φονικός σεισμός που έχει γίνει ποτέ στην Ήπειρο γενικότερα, ήταν αυτός της 1ης Μαΐου του 1967, δεύτερης μέρας του Πάσχα. Λίγες μέρες μετά την επιβολή της δικτατορίας στην Ελλάδα.

Το «χτύπημα» των 6,4 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ έγινε στα χωριά των Τζουμέρκων και του Μετσόβου στις 9.10 το πρωί, όταν ο περισσότερος κόσμος βρισκόταν στις εκκλησίες και ανυπομονούσε για το γιορτινό τραπέζι.

«Δεν φαντάζεσθε πως μας ήλθε το κακό αυτό τόσο ανεπάντεχα και μέσα στην Πασχαλιά που πανηγυρίζαμε… Τίποτα δεν έμεινε όρθιο εκεί πάνω. Τα περισσότερα σπίτια έχουν σωριαστεί και μερικά που φαίνονται απέξω πως είναι γερά, μόλις ανοίξης την πόρτα και ρίξης μια ματιά τρομάζεις. Κανένα αντικείμενο δεν είναι στη θέση του. Τα ταβάνια είναι πεσμένα, τα εικονίσματα στο δάπεδο.  Λες και άγριοι πλιατσικολόγοι πέρασαν και κατέστρεψαν τα πάντα» ανέφεραν οι μαρτυρίες που κατέγραψε ο Τύπος της εποχής.

Ο σεισμός αυτός προκάλεσε σοβαρές βλάβες στους νομούς της Άρτας και των Ιωαννίνων και μικρότερες στους νομούς Τρικάλων και Καρδίτσας. Συνολικά καταστράφηκαν 940 σπίτια, έπαθαν μη επισκευάσιμες βλάβες 2.567, σοβαρές βλάβες 2.674 και ελαφρότερες 4.609. Σκοτώθηκαν συνολικά 9 άτομα, από τα οποία τέσσερα στο νομό Ιωαννίνων, και τραυματίστηκαν 56.

Οι μεγαλύτερες εντάσεις παρατηρήθηκαν σε Δροσοπηγή, Μελισσουργούς, Θεοδώριανα, Αθαμάνιο, Τετράκωμο, Πράμαντα, Μεγάλο Περιστέρι, Μέτσοβο, Βαθύπεδο. Είχε προηγηθεί μια δόνηση 4 Ρίχτερ στις 25 Μαρτίου και είχαν ακολουθήσει πολλοί μετασεισμοί ο μεγαλύτερος από τους οποίους έγινε την ίδια μέρα με τον κύριο σεισμό (5,3 Ρίχτερ λίγο πριν τις 10 το πρωί της 1ης Μαΐου).

Ο σεισμός αυτός είχε προκαλέσει σοκ και μια έντονη συναισθηματική φόρτιση στον τοπικό Τύπο: «Τα ηρωικά Κράψια (σ.σ. Κράψη) που δεν μπόρεσε να τα ξεκληρίση κανένας από τότε που χτίστηκαν εκεί πάνω στις πλαγιές των βουνών του Περιστερίου και κράτησαν υπερήφανα την ελληνική σημαία και την εθνική ιδέα, τα εδάμασε και τα εξαφάνισε δυστυχώς ο σεισμός».

Τα 6,4 Ρίχτερ τα είχε βιώσει και η πόλη των Ιωαννίνων. Οι κάτοικοι βγήκαν στους δρόμους και στις πλατείες, οι καμπάνες των εκκλησιών άρχισαν να χτυπούν… μόνες τους λόγω της ισχυρής δόνησης και οι σωλήνες των θερμαστρών έπεφταν από τα σπίτια. Ιδιαίτερος πανικός καταγράφηκε εκεί που υπήρχαν ετοιμόρροπες κατοικίες όπως στην Καραβατιά, στο Γηροκομείο και στο Αρχιμανδρειό.

Η αποκατάσταση των σεισμοπλήκτων έγινε είτε με δάνεια είτε με παραχώρηση προκατασκευασμένων σπιτιών στην περιοχή του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων που ονομάστηκε Σεισμόπληκτα (κυρίως από κατοίκους της Κράψης).

ΟΙ ΠΑΛΙΟΤΕΡΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ

Όλα αυτά εν έτει 1967. Σεισμικές «επισκέψεις» άνω των 6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ είχαμε και παλιότερα. Ο Βασίλης και η Κατερίνα Παπαζάχου στο βιβλίο τους για τους σεισμούς στην Ελλάδα (1989) καταγράφουν τα εξής περιστατικά βάσει ιστορικών μαρτυριών και εγγράφων:

Ιανουάριος 1740: Πολύ ισχυρός σεισμός προκάλεσε μεγάλη φθορά σε όλα τα οικοδομήματα της πόλης των Ιωαννίνων.

Δεκέμβριος 1813: Ο περιηγητής Πουκεβίλ αναφέρει ότι η Σοραχωβίτσα (Εκκλησοχώρι) ανατράπηκε ολοκληρωτικά από τον σεισμό, ο οποίος συνοδεύτηκε από θόρυβο, αστραπές και καταιγίδες που επεκτάθηκαν μέχρι την Κέρκυρα. Ο μητροπολίτης Παραμυθιάς και Πάργας Αθηναγόρας (1929) παραθέτει ενθύμηση καλόγερου της μονής Παλιουρής, στην οποία αναφέρεται ότι στις 28 Νοεμβρίου (με το παλιό ημερολόγιο) ημέρα Παρασκευή και ώρα 3 έγινε μέγας σεισμός στη Δρογομή (Ζερβοχώρι) όπου έπεσαν τρία τζάκια και έπαθαν σοβαρές βλάβες έξι σπίτια. Στα Γιάννενα έπεσε ένα λιθάρι και έσπασε την πλάκα ενός φούρνου…

Απρίλιος 1858: Ο σεισμός ήταν καταστρεπτικός στα Γιάννενα.

Ιανουάριος 1867: Ο σεισμός είχε επίκεντρο τα Γιάννενα και έγινε με μακρά διάρκεια αισθητός πολύ έντονα στο Αργυρόκαστρο και έντονα στην Αυλώνα.

Μάιος 1895: Ο σεισμός ήταν καταστροφικός στα χωριά Μαργαρίτι, Παραμυθιά, Ζερβοχώρι, Φιλιάτες και στην πεδιάδα των Ιωαννίνων. Φονεύτηκαν άνθρωποι και άλλοι τραυματίστηκαν. Έγινε αισθητός και στη Ζάκυνθο. Οι μετασεισμοί συνεχίστηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα

Ιούλιος 1898: Στις ενθυμήσεις του Αρχιμανδρείου Ιωαννίνων αναφέρεται ότι οι σεισμός έγινε την ώρα της λειτουργίας και έπεσαν στην εκκλησία του Αρχιμανδρείου κορνίζες από τους κουμπέδες (θόλους) και τα μεσότειχα και χτύπησαν ανθρώπους.

Στην εκκλησία έπεσαν τα καντήλια από τους πολυελαίους και οι πόρτες έσφιξαν και δεν μπορούσαν να ανοίξουν για να φύγει ο κόσμος. Στην πόλη έπεσαν οικοδομές και καπνοδόχοι και επικράτησε μεγάλη ταραχή. Έγινε έντονα αισθητός στην Καλαμπάκα, στον Βόλο, στη Λαμία και σε άλλα μέρη μέχρι και το Οτράντο της Νότιας Ιταλίας. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας έγινε μετασεισμός και η μετασεισμική δραστηριότητα συνεχίστηκε μέχρι και τον Οκτώβριο.

Στα πιο πρόσφατα χρόνια, το καλοκαίρι του 1996, 5,2 βαθμοί της κλίμακας Ρίχτερ ταρακούνησαν την Κόνιτσα, προκαλώντας σοβαρές υλικές ζημιές.