Ένα αρχοντικό στις φλόγες πριν πολλά χρόνια

«Το βλέμμα μας μέσα από τη μεγαλόπρεπη τοξωτή πύλη, τη διπλή σκάλα στο βάθος, σεργιανούσε περίλυπο, γιατί το μικρό παλάτι, τ’ Αρχοντικό, ένα από τα αντιπροσωπευτικώτερα δείγματα της Γιαννιώτικης Αρχιτεκτονικής, με τις εξαίσιες εσωτερικές διαιρέσεις και διακοσμήσεις, χάθηκε βορά στις φλόγες. Τα Γιάννενα το χαίρονταν σαν διατηρητέο μνημείο, το καμάρωναν αλλά δεν το προστάτευσαν, για να μένει τώρα μια ανάμνηση, παραναλωμένη κι αυτή στο πυροτέχνημα της απώλειας»: Με αυτόν τον τρόπο περιέγραφε σε δημοσίευμά του στον «Πρωινό Λόγο», τη μεθεπομένη του γεγονότος, ο συγγραφέας Γιώργος Βρέλλης την καταστροφή ενός από τα πιο σημαντικά αρχοντικά της πόλης των Ιωαννίνων.

Ήταν 22 Απριλίου του 1975, απογευματινή ώρα, όταν το αρχοντικό του Χαϊρεντίν πασά ή της Φρόσως Ιωαννίδη, η οποία ήταν η τελευταία ιδιοκτήτρια του, έπιασε φωτιά. Οι πυροσβεστικές δυνάμεις δεν κατάφεραν να το σώσουν. Οι ξύλινες κατασκευές, οι τσιατμάδες και ο ελαφρύς άνεμος, όπως σημειώνεται σε δημοσιεύματα της εποχής, δεν άφηναν πολλά περιθώρια… Το «σπίτι με τη γέφυρα» επί της οδού Μιχαήλ Αγγέλου, στη συμβολή της με την Χαρ. Τρικούπη, καταστράφηκε μέσα σε μισή ώρα. Μαζί του χάθηκε και ένα κομμάτι του πολιτισμού και της ιστορίας της πόλης. Από τα πιο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, ήταν η ξύλινη γέφυρα (δωμάτιο) του σπιτιού που «έβγαινε» σε έναν κήπο απέναντι. Διασώθηκαν μόνο η πέτρινη αυλόπορτα και η πέτρινη διπλή σκάλα.

Το αρχοντικό είχε ανεγερθεί στα μέσα του 19^ου αιώνα και ανήκε στον Χαϊρεντίν πασά. Τη δεκαετία του ’20, το αγόρασε η οικογένεια Ιωαννίδη. Το 1952, χαρακτηρίστηκε διατηρητέο κτίριο.

Τη δεκαετία του ’60, στεγάστηκε εκεί για κάποια χρόνια η Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών. Στη συνέχεια το αρχοντικό μετατράπηκε σε ξενώνα νεότητας (youth hostel). Πριν το τέλος της «ζωής» του, έγινε κατοικία για δύο-τρεις οικογένειες, αλλά και χώρος για επαγγελματικές δραστηριότητες. Και μια παρένθεση: το 1968 το αρχοντικό καταγράφηκε σε πλάνα της κινηματογραφικής ταινίας «Η αρχόντισσα και ο αλήτης» με Αλίκη Βουγιουκλάκη και Δημήτρη Παπαμιχαήλ.

Μετά την πυρκαγιά, το παλιό αρχοντικό, «σβησμένο» πια από το αστικό τοπίο της πόλης των Ιωαννίνων, άρχισε να ετοιμάζεται για το μέλλον.

Το 1986, το υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε στην άρση του χαρακτηρισμού ως διατηρητέου κτιρίου, υπό όρους. «Διατηρούμε τον χαρακτηρισμό ως προς την αυλόπορτα (εξωτερικός τοξωτός πυλώνας με τη βαριά ξύλινη πόρτα και τον τοίχο), η οποία πρέπει να διατηρηθεί στη θέση που βρίσκεται σήμερα. Με την ευκαιρία εκφράζουμε την ευχή να ενταχθεί στη νέα οικοδομή η δίδυμη λιθόκτιστη σκάλα του σπιτιού, έστω και μεταφερόμενη» αναφέρεται στη σχετική υπουργική απόφαση.

Λίγα χρόνια αργότερα, στη θέση του παλιού αρχοντικού χτίστηκε μια πολυκατοικία με γυαλί, η οποία συνυπάρχει με την αυλόπορτα και τη δίδυμη λιθόκτιστη σκάλα (μεταφερόμενη τελικά).

Το αρχοντόσπιτο του Χαϊρεντίν πασά ή της Ιωαννίδη είχε τα ίδια τυπολογικά χαρακτηριστικά με το αρχοντικό του Μίσιου (στην οδό Ασωπίου) και το σπίτι του Δεσπότη, όπως αποκαλείται, πίσω από το εθνικό στάδιο των Ιωαννίνων.