Β6 ή η μεγάλη ευκαιρία για το αστικό πράσινο

Η αρχιτέκτονας μηχανικός Έλενα Σιόντη γράφει για την ευκαιρία  μελλοντικού σχεδιασμού του πράσινου της πόλης λόγω των συνθηκών πανδημίας

Της Έλενας Σιόντη*

Στη διάρκεια του τελευταίου μήνα, η καθημερινότητα όλων μας ανατράπηκε σε διάφορα επίπεδα και αδιαμφισβήτητα η ψυχαγωγία απέκτησε ένα εντελώς καινούριο για τα ελληνικά δεδομένα νόημα.

Β6 (εξαίρεση μετακίνησης για ατομική σωματική άσκηση) λοιπόν και εξόρμηση για φυσική άσκηση. Αλλά πού;

Τα πράσινα σημεία της πόλης μέχρι πρότινος αποτελούσαν «σκηνικά», εικόνες στο φόντο της πραγματικής ζωής ή τουριστικές καρτ ποστάλ, σημεία απόλαυσης και αναφοράς σχεδόν αποκλειστικά για τουρίστες κι επισκέπτες.

Μέσα σε λίγες μέρες και με μια άνευ προηγουμένου ταχύτητα, τα «σκηνικά» ζωντάνεψαν και οι ντόπιοι, από παρατηρητές, μετατραπήκαμε σε χρήστες. Μπήκαμε και περπατήσαμε μέσα στο κάδρο, που τόσα χρόνια περνούσε απαρατήρητο γιατί στην καθημερινότητα που είχαμε, μας προσφέρονταν αναρίθμητες επιλογές βόλτας (σχεδόν πάντα συνδυασμένες με την κατανάλωση).

Παρόλο που η κίνηση υπόκειται σε όλο και περισσότερους χωρικούς και χρονικούς περιορισμούς, η αναζήτηση πράσινων διαδρομών και δημόσιων χώρων εντός των περιοχών κατοικίας οδηγεί σε περαιτέρω αξιολόγηση των υπαρχουσών επιλογών.

Οι πράσινοι χώροι ξαφνικά ανακτούν κατά κάποιον τρόπο τον αρχικό λόγο ύπαρξής τους και εκπληρώνουν τον πολεοδομικό τους ρόλο μέσα στον αστικό ιστό, ως σημεία καλλιέργειας της σωματικής και ψυχικής υγείας αλλά και ως περιοχές μειωμένου συνωστισμού, καθαρού αέρα και φυσικού ηχοτοπίου.

Και ναι σε μια υγειονομική κρίση αντιλαμβανόμαστε στο έπακρο την ανάγκη ύπαρξής τους, αλλά ακόμα περισσότερο σε μια επικείμενη οικονομική κρίση, θα αποτελέσουν ένα δωρεάν δημόσιο αγαθό, με το οποίο πλέον θα έχουμε εξοικειωθεί και θα το «νοιαζόμαστε».

Αυτό όμως συμπαρασύρει και υποχρεώσεις για τους δημόσιους φορείς: οι ελλείψεις στη συντήρηση, οι αστοχίες υλικών, ο πρόχειρος σχεδιασμός του δημοσίου ελληνικού χώρου εν γένει, θα αποκαλυφθούν σε όλο τους το μεγαλείο και θα υπάρξει ανάγκη για απαντήσεις. Πώς όμως να δοθούν απαντήσεις αν δεν τεθούν οι σωστές ερωτήσεις; 

Αυτή λοιπόν τη χρονική στιγμή, μέσα σε όλες τις δυσκολίες, μας προσφέρεται ανέλπιστα μια μοναδική ευκαιρία: να παρατηρήσουμε, να βιώσουμε, να καταγράψουμε και να οργανώσουμε την εμπειρία όλων αυτών των κατοίκων της πόλης, δημιουργώντας μια βάση δεδομένων ως προς τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις δυνατότητες της πόλης μας. Ερωτήματα που μπορεί να προκύψουν; Πολλά!

Πόσο συμφιλιωμένοι είμαστε με το μικροκλίμα της περιοχής μας και τι είδους πάρκο μπορεί να είναι βιώσιμο σε αυτές τις συνθήκες; Μήπως το αγροτικό τοπίο περιμετρικά της λίμνης έχει ένα διαφορετικό ενδιαφέρον; Μήπως τελικά αρκούν μικρές εύστοχες παρεμβάσεις για να απολαύσουμε τη φύση στις περιοχές αυτές; Τι σημαίνει σε ένα λεκανοπέδιο το περιαστικό πράσινο (λόφος Φρόντζου, παραλίμνιο μέτωπο, πάρκο Πυρσινέλλα) σε μια ορεινή πόλη περιτριγυρισμένη από αγροτικές-κτηνοτροφικές χρήσεις; Πόσο καλά κατανοούμε και είμαστε εξοικειωμένοι με τις εποχιακές φάσεις της λίμνης μας;

Για πρώτη φορά, σε συνθήκες σχεδόν «εργαστηρίου», οι άνθρωποι που κυκλοφορούν στην πόλη είναι αποκλειστικά οι κάτοικοι. Είναι οι ίδιοι και τα παιδιά τους που μπορούν να θέσουν τα κριτήρια για τον μελλοντικό σχεδιασμό του πράσινου της πόλης. Δεν πρόκειται για την ανακάλυψη του τροχού.

Ήδη από το 1960, ο Αμερικανός πολεοδόμος Kevin Lynch, στο εμβληματικό βιβλίο του «Η εικόνα της πόλης» εισάγει την έννοια του νοητικού χάρτη και της «αναγνωσιμότητας» της εικόνας της πόλης. Πρόκειται για ένα από τα πολλά διαθέσιμα επιστημονικά εργαλεία, που σε συνδυασμό με ένα πολυάριθμο πληθυσμιακό δείγμα, αν αξιοποιηθεί από τους αρμόδιους φορείς (Δήμος, Περιφέρεια, Πανεπιστήμιο, Φορέας διαχείρισης λίμνης), μπορεί να συνδιαμορφώσει και να αναβαθμίσει την ποιότητα του δημόσιου χώρου μας για τις επόμενες γενιές. Συμμετοχικές, δημοκρατικές διαδικασίες στην πράξη δηλαδή.

Γιατί η lifestyle πολιτική καραμέλα των «smart cities» αποκτάει ουσία και νόημα, μόνο αν συνδέεται με τις ιδιαιτερότητες και ανάγκες κάθε περιοχής σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή. «Smart» είναι η αξιοποίηση των διαθέσιμων πληροφοριών και δεδομένων, «smart» είναι και η ψηφιακή οργάνωσή τους. Ακόμα πιο «smart» όμως είναι η πολιτική απόφαση για την αξιοποίησή τους σε μια πρωτότυπη, λόγω συνθηκών, δημόσια διαβούλευση για το πράσινο που θέλουμε. Όχι ως φόντο στις φωτογραφίες μας, αλλά ως καθημερινό δοχείο ζωής.

*Η Έλενα Σιόντη είναι αρχιτέκτονας μηχανικός του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (MBLandArch Master in Landscape Architecture, ETSAB (Escuela Tecnica Superior de Arquitectura de Barcelona, UPC Universidad Politecnica de Catalunya).