Β’ Παγκόσμιος: Ηπειρώτες στις ΗΠΑ με χαρτί επιστράτευσης

«Gregory Arthur Gussis, 345 Townsend, New Brunswick, Middlesex, New Jersey»: Είναι ένας από τους εκατοντάδες (ίσως και περισσότερους) Ηπειρώτες που καταγράφηκαν στην Old man’s draft του 1942. Ήταν η «τέταρτη επιστράτευση», που ξεκίνησε στις 27 Απριλίου του 1942, για άνδρες γεννημένους μεταξύ 28 Απριλίου 1877 και 16 Φεβρουαρίου 1897, δηλαδή από 45 και 64 ετών που δεν ήταν ήδη στο στράτευμα.

H επιλογή αυτή δεν θα παρείχε μάχιμους και ενεργούς στρατιώτες, Είχε ως κύριο σκοπό την καταγραφή των προσόντων και της ικανότητας συμμετοχής στην παραγωγική διαδικασία.  

Ο Gregory Arthur Gussis, ήταν γεννημένος στις 24 Αυγούστου 1894, στην Ήπειρο. Η registration card του αναφέρει ως «χώρα/κράτος προέλευσης» την Αλβανία και την Ελλάδα.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή εδώ  

Σε άλλες περιπτώσεις, αναφέρεται ως τόπος προέλευσης η «Πρέβεζα, Τουρκία», καθώς βασίζονταν στις ληξιαρχικές πράξεις γέννησης των μεταναστών, με ημερομηνίες πολύ πριν το 1912, το έτος απελευθέρωσης δηλαδή. Ενίοτε, φαίνεται ότι οι αρχές των ΗΠΑ μάλλον είχαν αρκετά θολή εικόνα για τα σύνορα ή και τα χαρτιά των πολιτών, δεν ήταν ξεκάθαρα, τουλάχιστον με… σημερινούς όρους.

Στις κάρτες, ένα κυριολεκτικά απέραντο αρχειακό υλικό, το οποίο βρίσκεται και στο διαδίκτυο σε sites όπως το ancestry.com (από το οποίο προέρχονται και τα παρόντα στοιχεία) εμφανίζονται διάφορα ονόματα: ο Αριστείδης Τσακαλώτος για παράδειγμα, 49 ετών το 1942, από την Πρέβεζα, κάτοικος Νέας Υόρκης.

Οι μετανάστες έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο στην επάνδρωση του αμερικάνικου στρατού. Το αμερικάνικο κράτος «πρόσφερε» τη δυνατότητα απόκτησης ιθαγένειας χωρίς προϋποθέσεις, φτάνει να… επιβίωναν οι κατατασσόμενοι μετανάστες  από τα πεδία της μάχης στην Ευρώπη και στον Ειρηνικό. Πάνω από 300.000 μετανάστες υπηρέτησαν στο στρατό των ΗΠΑ κατά τον Β’ Παγκόσμιο και ο Second War Powers Act του 1942 είχε αίρει μια σειρά προϋποθέσεις για απόκτηση ιθαγένειας, για στρατιώτες, σχετικές με την ηλικία, τη φυλή, την κατοικία και την εκπαίδευση. Αργότερα, ήρθη ακόμα και η προϋπόθεση νόμιμης εισόδου στη χώρα. Η πολεμική μηχανή χρειαζόταν ανθρώπινα σώματα…

Η υπηκοότητα δια της θητείας είχε ξεκινήσει από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο κιόλας. Μια εμβληματική περίπτωση ήταν ο Τζωρτζ Ντίλμποϊ ή Γιώργος Διλβόης, Μικρασιάτης, ο οποίος μάλιστα είχε επιστρέψει στην Ελλάδα για να πολεμήσει εθελοντικά στον Α’ και τον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο. Ο Διλβόης πολέμησε επίσης στο γαλλικό μέτωπο, στον Α’ Παγκόσμιο και έχασε τη ζωή του στις 18 Ιουλίου 1918, στη Μπουρές, στη βόρεια Γαλλία. Μετά θάνατον, παρασημοφορήθηκε με το Μετάλλιο της Τιμής. Ένας από τους αρκετούς μετανάστες από τα Γιάννενα που πολέμησαν με τη στολή των ΗΠΑ στον Α’ Παγκόσμιο, ήταν και ο Κωνσταντίνος Δημητρίου ή Constantin Demetrio, στρατιώτης στην 61^η, ο οποίος επέστρεψε από τη Βρέστη της Γαλλίας με το USS Pueblo στο Χομπόκεν της Νέας Υόρκης, στις 27 Μαρτίου του 1919.

Γιαννιώτες κατατάχθηκαν όμως και σε καιρό ειρήνης για τις ΗΠΑ. Ο Κώστας Αρβανής από τα Ιωάννινα, κάτοικος Νέας Υόρκης, ήταν 27 ετών και ο Γαβριήλ Μπατίνο 21, όταν μπήκε σε ισχύ ο νόμος Burke–Wadsworth, το 1940, που ήταν η πρώτη επιστράτευση σε καιρό ειρήνης, στις ΗΠΑ. Ο νόμος καλούσε τους άνδρες μεταξύ 21 και 36 ετών να καταγραφούν. Αργότερα, όταν οι ΗΠΑ μπήκαν στον πόλεμο, όλοι οι άνδρες μεταξύ 18 και 45 έγιναν δυνάμει στρατεύσιμοι. Υπολογίζεται ότι ο Burke–Wadsworth act έβαλε περίπου 900.000 ανθρώπους σε 12μηνη θητεία και στρατιωτική εκπαίδευση.

Την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στις ΗΠΑ, σχεδόν ένας κάθε έντεκα πολίτες, είχε γεννηθεί σε άλλη χώρα. Η επίθεση της Ιαπωνίας στο Περλ Χάρμπορ και η φρενίτιδα κατάταξης που ακολούθησε, έκανε πιο εύκολη και την άρση προϋποθέσεων για την ένταξη στο στράτευμα, με «αντίδωρο» την υπηκοότητα. Στις 23 Μαΐου 1944 στο στρατόπεδο Σαν Λουίς Ομπίσπο της Καλιφόρνιας, έγινε μια τελετή «αμερικανοποίησης» 66 στρατιωτών από δεκάξι διαφορετικές χώρες.

Μάλιστα, ο πρώτος μη-αμερικάνος στρατιώτης που πήρε την υπηκοότητα μέσω της θητείας του στο ευρωπαϊκό μέτωπο, ήταν ένας Έλληνας: Ο Στιβ Πισάνος, ένας πιλότος, που έλαβε την υπηκοότητα στις 3 Μαΐου του 1943, στο Λονδίνο.

Και οι Ηπειρώτες; Ειδικά στην Old Man’s Draft, τα υπάρχοντα στοιχεία από 44 πολιτείες, δείχνουν την καταγραφή πάνω από 400 ανθρώπων. Τα Γιάννενα κάνουν έντονη την παρουσία τους, ως τόπος γέννησης-καταγωγής, ιδιαίτερα μέσω του εβραϊκού στοιχείου: Ελιά Ματαθίας, ετών 45, Νέιθαν Νεγκρίν, ετών 59, Σολομόν Λεβί ετών 51 κ.α.

Ή ο Θεόδωρος Νικολάου Στέφου, 56 ετών τότε, κάτοικος Γουορτσέστερ, στη Μασαχουσέτη, ο Νίκολας Άνταμ Μιτσούλις, 51 ετών, ο Σαμουήλ Τζόζεφ Καφίνα από τα Ιωάννινα, ετών 37, ο Άντριου Πούλος, «37 κατ’ εκτίμηση» από τα Γιάννενα, ο Ιωάννης Ευαγγέλου Κρίστον, ετών 21, επίσης από τα Γιάννενα και πολλοί άλλοι. 

Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας στην «4η επιστράτευση» Ανάμεσα στις draft cards, μια κάνει ιδιαίτερη εντύπωση: Αθηναγόρας Μάθιου Σπύρου, 58 ετών από το Βασιλικό. Ο μετέπειτα πατριάρχης Αθηναγόρας, ο γιαννιώτης ιερωμένος που έφτασε μέχρι το θώκο του Φαναρίου, ήταν τότε 56 ετών.   Ο Αριστοκλής Σπύρου είχε γεννηθεί το 1886 στα Τσαραπλανά, το Βασιλικό  Ιωαννίνων και η registration card με τον αριθμό 701, αναφέρει το χώρο  εργασίας του: Ελληνική Αρχιεπισκοπή Βορείου και Νοτίου Αμερικής, της  οποίας ήταν  τότε αρχιεπίσκοπος.