«Ατομική ευθύνη» σε καιρούς μαζικών συμπεριφορών

Η ελληνική κυβέρνηση επιστρέφει στην «ατομική ευθύνη» προκειμένου να πετύχει δύο πράγματα: αφενός, να αναστρέψει την κατάσταση με τον κοροναϊό που δείχνει να επιδεινώνεται, με κάπως διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτά της περιόδου της καραντίνας και αφετέρου, να μεταδώσει η ίδια την… ευθύνη για ο,τιδήποτε συμβεί, στους πολίτες.

Η κυβέρνηση συμπεριφέρεται σαν εγωκεντρικός προπονητής, που είναι πατέρας των καλών εμφανίσεων, αλλά απλός θεατής των μέτριων και κακών.

Επικαλείται την ατομική ευθύνη, γνωρίζοντας πολύ καλά, καλύτερα από κάθε άλλη πολιτική δύναμη στη χώρα, ότι η μαζική συμπεριφορά επηρεάζεται πάρα πολύ από το πρότυπο. Η Νέα Δημοκρατία έχει φροντίσει εδώ και 1,5 χρόνο να επενδύσει πολλά χρήματα στην προβολή του πρωθυπουργού ως, περίπου, Μεσσία, με τους άκομψους δημοσιογραφικούς βιβλικούς παραλληλισμούς να μην προσθέτουν κάτι ιδιαίτερο στο προφίλ του.

Ένα γρήγορο βιβλιογραφικό «χτένισμα» στις κοινωνιολογικές αναλύσεις και τις επιστήμες της επικοινωνίας, θα αποκαλύψει και ενδιαφέροντα αποσπάσματα που περιγράφουν ακριβώς αυτό το φαινόμενο.

Αν λοιπόν η κυβέρνηση λέει ότι «ανοίγει ο τουρισμός» πανηγυρικά, με φόντο ηλιοβασιλέματα, τότε η εντύπωση που δίνει είναι ότι όλα πάνε καλά και ο κίνδυνος πέρασε. Την ίδια εντύπωση θα δώσει αν πχ ο πρωθυπουργός εμφανιστεί σε περιοδείες, περιστοιχισμένος από δεκάδες ή εκατοντάδες ανθρώπους, χωρίς ιδιαίτερες αποστάσεις και πάει λέγοντας. Δεν μπορείς, τη μια να υποδέχεσαι τουρίστες με αψίδες νερού και την άλλη να στέλνεις τα ΜΑΤ σε μπαρ στα Γιάννενα λόγω συνωστισμού, εν ολίγοις.

Έτσι λοιπόν, η επίκληση στην ατομική ευθύνη γίνεται μόνο «προς τα μέσα». Δεν είναι μόνο η αντίθεση «πού κολλάει και πού όχι» ο ιός, ειδικά τη στιγμή που οι επιστήμονες έχουν περάσει στο παρασκήνιο και προειδοποιούν, αλλά δεν έχουν τον πρώτο και τελευταίο λόγο, όπως πχ τον περασμένο Απρίλιο. Προφανώς, κανείς δεν είπε ότι εκλείπει η υποχρέωση να τηρούνται αποστάσεις, να πλένουμε χέρια, να απολυμαίνουμε χώρους κ.ο.κ. Αλλά από εκεί, μέχρι τη μεταβίβαση της πλήρους ευθύνης για ό,τι συμβαίνει στο άτομο, υπάρχει μεγάλη πολιτική απόσταση.

Σήμερα, με «νούμερα Απριλίου» αλλά χωρίς καραντίνα και με μια οικονομία που ισορροπεί οριακά (γιατί, στην κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, σημασία έχει και το μέγεθος που χάνεται, όχι απλά η πρόβλεψη για ύφεση και ανάπτυξη),  το γενικό πρόσταγμα φαίνεται να το έχει πχ ο υπουργός Τουρισμού Χάρης Θεοχάρης, με επιλογές που ήδη προκαλούν συζητήσεις, αλλά και η γενική ανάγκη.

Αυτή, η οποία άνοιξε τα σύνορα με τη Σερβία κατ’ εξαίρεση, παρά την αρχική απαγόρευση. Αυτή, η οποία συντάσσει ολόκληρες επιχειρηματικές ομάδες να φτιάχνουν άστοχες καμπάνιες τύπου «ελάτε στην covid safe περιοχή μας», λες και ο κοροναϊός είναι φυόμενος και όχι μεταφερόμενος-μεταδιδόμενος. Αυτή, που δημιουργεί σχεδόν γηπεδικές αντιπαραθέσεις, για το «ποια περιοχή θα χρεωθεί τα κρούσματα» και λίαν προσφάτως, έχει οδηγήσει και σε περιορισμό της ενημέρωσης.

Τα χρήματα για τη στήριξη της οικονομίας ήταν πολύ λιγότερα, στην πράξη, από όσα ανακοινώθηκαν και συνεχίζει να είναι αδύνατη η κανονική λειτουργία της αγοράς (να βγαίνει κέρδος δηλαδή…) με ταυτόχρονη τήρηση κυμαινόμενης αυστηρότητας μέτρων και περιορισμών. ΄

Απέναντι σε αυτή την αναγκαστική συνθήκη, ούτε η γενική επίκληση στην «ατομική ευθύνη» είναι λύση, ούτε η γενική καταστολή.