Από τους Λιγκιάδες και το Κομμένο, στο Μίτενβαλτ

Το Μίτενβαλτ είναι μια κωμόπολη κοντά στα σύνορα της Γερμανίας με την Αυστρία, με 7.500 κατοίκους περίπου. Θα ήταν εντελώς αδιάφορη στην εδώ γωνιά της υδρογείου, εάν δεν ήταν το κέντρο εκπαίδευσης του ελαφρού «αλπικού πεζικού» του γερμανικού στρατού επί δεκαετίες και συγκεκριμένα, εάν δεν είχε υπάρξει το σημείο αναφοράς για την 1^η Ορεινή Μεραρχία, τη διαβόητη «Έντελβαϊς», υπεύθυνη για τα καμένα χωριά και τις χαμένες ζωές στην Ήπειρο, στη ναζιστική κατοχή.

Το Μίτενβαλτ λοιπόν, έμελλε να γίνει ένα σημείο αναφοράς και στα πιο πρόσφατα χρόνια. Επί σειρά ετών ήταν το σημείο συνάντησης των βετεράνων της «Έντελβαϊς» που συγκεντρώνονταν για να «τιμήσουν τους νεκρούς τους», σε μια εκδήλωση που δεν διαφέρει και πολύ από τις αντίστοιχες στο Βίτσι, στην Ελλάδα: η γιορτή έγινε σύντομα σημείο αναφοράς για νοσταλγούς της Βέρμαχτ-αυτουργών μιας σειράς εγκλημάτων πολέμου στα Βαλκάνια καθώς και για νεοναζί, προφανώς.

Η πόλη όμως έμελλε να γίνει και σύμβολο του αντιφασιστικού κινήματος και της απόδειξης ότι ο βασικός διαχωρισμός μεταξύ των ανθρώπων, δεν είναι ο εθνικός. Για χρόνια, γερμανικές αντιφασιστικές πρωτοβουλίες έκαναν αντισυγκέντρωση στο Μίτενβαλντ και τελικά, κατάφεραν να σταματήσουν αυτή τη «γιορτή μίσους» σε γερμανική εκδοχή.

Πριν από μερικούς μήνες, επισκέφθηκαν τη Θεσσαλονίκη μέλη της ομάδας  «Angreifbare Traditionspflege». Ο ιστορικός Στέφαν Στράκε, μιλώντας σε σε συνέντευξη Τύπου που διοργάνωσε το Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, τόνιζε τον περασμένο Μάρτιο:. «Προφανώς το γερμανικό κράτος δεν έκανε ενέργειες για να τους τιμωρήσει και μόνο ένας εξ αυτών καταδικάστηκε. Για μας πάντως συνεχίζεται ο αγώνας, για να τιμωρηθούν όλοι οι υπαίτιοι, αλλά να δοθούν και οι αποζημιώσεις». Μέλη της ομάδας επισκέφθηκαν και τους Λιγκιάδες, ανάμεσα στα άλλα μαρτυρικά χωριά.

 «Το 2002 οι αντιφασίστες πήγαν στο Μίτενβαλντ για να χαλάσουν τη φιέστα των  βετεράνων. Εκεί όμως, αυτοί τους επιτέθηκαν, ενώ το ίδιο έκανε και η αστυνομία, η οποία κατόπιν έβαλε τους αντιφασίστες σε περιορισμό, σε ξενοδοχεία της περιοχής, Φυσικά, τους βετεράνους που έφεραν ακόμα και παράσημα με σβάστικες, δεν τους πείραξαν». Ο Χρύσανθος Κωνσταντινίδης, ο δημιουργός του κινηματογραφικού ντοκιμαντέρ «Το Μπαλκόνι- μνήμες κατοχής», για το ολοκαύτωμα των Λιγκιάδων, μεταφέρει μερικές από τις μαρτυρίες που περιλαμβάνονται στην ταινία. «Τώρα που φτάσαμε το  ακροδεξιό AfD να βγαίνει τρίτο κόμμα στη Γερμανία, είναι πράγματα που οι Γερμανοί πρέπει να τα λάβουν πολύ σοβαρά υπόψη. Δεν λέει κάτι ότι πέρασαν 75 χρόνια. Δεν είναι καν 100 τα χρόνια», συμπληρώνει.

Ανεξάρτητα από το θέμα των αποζημιώσεων, θέμα υπαρκτό και περίπλοκο, το οποίο επανέρχεται διαρκώς, αυτή η περίεργη ζεύξη της μοίρας έφερε στο Μίτενβαλντ ακόμα και επιζήσαντες του ολοκαυτώματος των Λιγκιάδων. Το 2007 επισκέφθηκαν την πόλη και ζήτησαν να συναντήσουν το δήμαρχο. Αυτός, ήταν ο γιος του Γιόσεφ Ζάλμινγκερ. Ο Γιόσεφ Ζάλμινγκερ ήταν ο αντισυνταγματάρχης που σκοτώθηκε σε ενέδρα του ΕΔΕΣ και σε αντίποινα, οι ναζί έκαψαν χωριά και εκτέλεσαν ανθρώπους. Ήταν επίσης (για να προληφθούν δικαιολογίες τύπου «ναι, αλλά δεν ήταν SS, ήταν στρατιωτικός»), φανατικός χιτλερικός σύμφωνα με τον καθηγητή Μαρκ Μαζάουερ. Ήδη, είχε προλάβει να καθοδηγήσει τη σφαγή του Κομμένου, τον Αύγουστο του 1943.

Ο Χέρμαν Ζάλμινγκερ λοιπόν, ο γιος του και δήμαρχος της πόλης, σύμφωνα με τη μαρτυρία ενός από τους επιζήσαντες των Λιγκιάδων, του Παναγιώτη Μπαμπούσκα, αρνήθηκε ξερά να συναντήσει την ελληνική αντιπροσωπεία.

Φέτος, σε μια συμβολική πράξη, ο δήμαρχος της πόλης Άντολφ Χορνστάινερ, απομάκρυνε το όνομα του Χίτλερ από τον κατάλογο των επίτιμων πολιτών. « Όποιος διέπραξε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας δεν πρέπει να είναι επίτιμος πολίτης της κοινότητας» δήλωσε. Και όμως, σε πολλές κοινότητες, ο Χίτλερ και άλλοι εξέχοντες του Τρίτου Ράιχ είναι ακόμα στις τιμητικές λίστες…

Το Μίτενβαλντ θα μπορούσε να είναι γνωστό μόνο από τα ξακουστά βιολιά που κατασκευάζονται εκεί ή απλώς ως ορεινό θέρετρο. Η ιστορία όμως είναι συνήθως αμείλικτη και οι συμβολισμοί της δεν ξορκίζονται ποτέ με τη λήθη. Ειδικά σε καιρούς αναβίωσης και επιχείρησης πολιτικής και ιστορικής νομιμοποίησης του ναζισμού.