7 ερωτήσεις-7 απαντήσεις για τον covid

Στις 29 Σεπτεμβρίου, το Θυμωμένο Πορτραίτο και ο Τύπος Ιωαννίνων συνδιοργάνωσαν μια εκδήλωση για την πανδημία, με ομιλητή τον γιατρό παθολόγο Γιώργο Παππά, ο οποίος κρατάει, στο προσωπικό του προφίλ στο facebook, το «ημερολόγιο κορωνοϊού» από την αρχή της πανδημίας. 

Οι αναγνώστες-αναγνώστριες έκαναν τις ερωτήσεις τους γραπτά, πριν την εκδήλωση και ο κ. Παππάς τις απάντησε, ομαδοποιημένες ανάλογα με το περιεχόμενό τους (ναι, πολλοί-ες έχουμε ίδιες ή παραπλήσιες απορίες για το θέμα), αλλά και κάποιες πιο εξειδικευμένες.

Αυτές, είναι οι ερωτήσεις που τέθηκαν και οι απαντήσεις που δόθηκαν, με απλό και κατανοητό, όσο και κατηγορηματικό τρόπο, καθότι ούτε «γριπούλα» είναι τελικά, ούτε η γενική παραφιλολογία για τα εμβόλια έχει βάση.

• Tι θα συνέβαινε εάν υιοθετούσαμε την άποψη “μια γριπούλα είναι";

Έχουμε δυστυχώς εικόνα του τι θα συνέβαινε, από την Λομβαρδία, την Μαδρίτη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Μεγάλη Βρετανία της Άνοιξης του 2020, αλλά και από την Βραζιλία σε όλη την διάρκεια της πανδημίας. Ένας μεταδοτικότατος ιος, ο οποίος θα οδηγούσε σε μαζικό αριθμό νοσούντων, με αποτέλεσμα: έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων να χρειάζονται νοσοκομειακή αγωγή, ταυτόχρονα, με επακόλουθη κατάρρευση του συστήματος υγείας και επιπρόσθετους θανάτους από αυτό. Αποτέλεσμα δεύτερο: η ταυτόχρονη νόσος πολλών εργαζομένων σε βασικούς κλάδους της δημόσιας ζωής, είτε αυτοί είναι υγειονομικοί ή οδοκαθαριστές, θα οδηγούσε σε δευτερογενή μείζονα προβλήματα δημόσιας υγείας- δεν είναι τυχαία η τραγική εικόνα των ηλικιωμένων που πέθαιναν αβοήθητοι σε οίκους ευγηρίας στην Ισπανία, αβοήθητοι επειδή οι εργαζόμενοι ήταν κι αυτοί ασθενείς, εκτός υπηρεσίας. 

Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό πως δεν είναι γριπούλα, το ότι η γρίπη εξαφανίστηκε τον χειμώνα 2020-2021 επειδή υπήρχαν τα περιοριστικά μέτρα. Δεν είναι τόσο μεταδοτική η γρίπη και γι’ αυτό εξαφανίστηκε με την απλή εφαρμογή αποστάσεων, μασκών, και περιορισμένης κινητικότητας. Αφήστε δε που οι οπαδοί της θεωρίας της “γριπούλας” αγνοούν το μακροπρόθεσμο κόστος του long covid, που τεκμηριωμένα είναι πολύ μεγαλύτερο του κάθε μακροπρόθεσμου αποτελέσματος της γρίπης. 

• Σε τετραμελή οικογένεια τα τρία από τα τέσσερα μέλη είναι εμβολιασμένα, ενώ το τέταρτο μέλος που είναι 9 χρόνων είναι προφανώς ανεμβολίαστο και πηγαίνει Δημοτικό σχολείο. Έχει άσθμα ρυθμισμένο με εισπνεόμενα και κάθε χρόνο κάνει και το εμβόλιο της γρίπης γιατί κάποιες προηγούμενες ιώσεις οδήγησαν σε πνευμονίες. Σε περίπτωση που εμφανιστεί κρούσμα στο σχολικό τμήμα του, είναι ασφαλές να εξακολουθεί να πηγαίνει σχολείο ακολουθώντας τον κανόνα 50%+1; Ή θα είναι καλύτερα να παραμείνει σπίτι με πρωτοβουλία της οικογένειας;

Είναι δυσάρεστο το ότι δεν έχουν ληφθεί υπόψη, στις οδηγίες της πολιτείας, τέτοιες ειδικές περιπτώσεις παιδιών, μικρότερης ή μεγαλύτερης ευπάθειας. Γνωρίζουμε πως το παιδικό άσθμα, σε αντίθεση με αυτό των ενηλίκων, αποτελεί παράγοντα κινδύνου για σοβαρότερη νόσο. Οπότε, ένα τέτοιο παιδί, όπως και κάθε άλλο παιδί κάτω των 12 ετών που έχει υποκείμενα νοσήματα όπως διαβήτη ή κάποιο αυτοάνοσο, θα πρέπει να προστατευθεί επιπρόσθετα από το σχολείο σε περίπτωση κρούσματος στο τμήμα του, χωρίς να ακολουθήσει τον κανόνα 50%+1. Θα πρέπει να παραμείνει σπίτι, με δικαιολογημένες απουσίες και μέριμνα για να εξασφαλιστεί ότι δεν θα κολλήσει γενικώς: ο ιδανικότερος τρόπος βέβαια είναι να εξασφαλίσει κανείς πως δεν θα κυκλοφορήσει ο ιος στο σχολείο, κι εκεί θα απαιτούνταν περισσότερα μέτρα από όσα εφαρμόζονται. 

• Πότε πιστεύετε ότι η πανδημία θα τελειώσει, και αν ο κόσμος μετά το τέλος της θα είναι πάλι όπως ήταν στην καθημερινότητα του;

Κάθε πρόβλεψη θα ήταν παρακινδυνευμένη, και δυστυχώς η πορεία της πανδημίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις “διαθέσεις” του ιου. Μια αισιόδοξη εξέλιξη θα ήταν να επιτύχουμε εκτεταμένη παγκόσμια εμβολιαστική κάλυψη μιλάμε για επίπεδα 90%, χωρίς στο ενδιάμεσο να προκύψει κάποιο νέο στέλεχος του ιου, που να διαφεύγει της ανοσίας. Μπορούμε να το εξασφαλίσουμε αυτό; Προς το παρόν όχι, δεν μπορούμε να φτάσουμε σε υψηλά ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης ακόμη και στην χώρα μας, πού να το πετύχουμε παγκοσμίως- υπάρχουν και ζητήματα διαθεσιμότητας και της εγκληματικής ανισοκατανομής στην διάθεση των εμβολίων μεταξύ ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου. Παράλληλα, θα πρέπει να αναπτυχθεί ένα τεράστιο δίκτυο που να κάνει sequencing, να αναζητά δηλαδή ποια στελέχη κυκλοφορούν στην κοινότητα, ώστε να γνωρίζουμε έγκαιρα αν προκύπτουν νέα στελέχη που μπορεί να αποτελέσουν πρόβλημα, κυρίως όσον αφορά την ικανότητά τους να διαφεύγουν της ανοσίας. Αυτό προϋποθέτει επίταση των προσπαθειών και στην Ελλάδα (που ακόμη δεν έχει πιάσει τα επιθυμητά επίπεδα sequencing που προτείνει το ECDC), αλλά κυρίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο: τα νέα στελέχη προκύπτουν σε χώρες υψηλότατης και ανεξέλεγκτης κυκλοφορίας του ιου, και πλέον τέτοιες είναι χώρες της Αφρικής για παράδειγμα, με την ανύπαρκτη, στις περισσότερες χώρες, εμβολιαστική κάλυψη.  Εκεί πρέπει να εγκαταστήσουμε δίκτυο παρακολούθησης, πέραν των 3-4 χωρών που το έχουν καταφέρει. Ενδέχεται ακόμη και αυτή την στιγμή να κυκλοφορεί, χωρίς να το έχουμε αναγνωρίσει, ένα τέτοιο ύποπτο στέλεχος. 

Υπάρχει και η άποψη πως ο ιος θα εξημερωθεί για να συμβιώσουμε μαζί του. Δεν αποδεικνύεται έως τώρα ότι έχει τέτοια “διάθεση”. 

• Το όπλο κατά της πανδημίας είναι τα εμβόλια-γιατί όμως ο κόσμος αρνείται να εμβολιαστεί ή να βάλει μάσκα με κίνδυνο την δημόσια υγεία, δεν έπρεπε η ιατρική επιστήμη της Ελλάδος να πείσει σε μεγαλύτερο βαθμό τον κόσμο παρά να ακούνε τους διάφορους γιατρούς του διαδικτύου που έχουν αυτή την στιγμή την μεγαλύτερη ευθύνη στην πανδημια;

Ενώ στην αρχή η ροή της ενημέρωσης ήταν συντονισμένη με το δημόσιο αίσθημα και οδήγησε σε υψηλή αποδοχή και συμμόρφωση της κοινωνίας, τον Μάιο του 2020 κάθε ενημέρωση σταμάτησε, ενώ δόθηκε ταυτόχρονα η εντύπωση ότι τελειώσαμε. Δόθηκε όμως παράλληλα έδαφος στην κυριαρχία της παραπληροφόρησης. Η παραπληροφόρηση δεν είναι τις περισσότερες φορές αθώα, είναι όμως φωνακλάδικη και συντονισμένη. Δεν μπορείς να απαιτείς από τον μέσο πολίτη να ξεχωρίζει ποιος “επιστήμονας” έχει υποκείμενα συμφέροντα, μπορείς όμως να απαιτήσεις από τον πολίτη να μην ακολουθεί όποιον διαψεύδεται κατ’ επανάληψη. Μπορείς, μέσω επιστημονικών και επαγγελματικών συλλόγων και ακαδημαϊκών αρχών, να σιγάσεις όσους υπονομεύουν την αντιμετώπιση της πανδημίας διασπείροντας ψεύδη. Έχει χάσει όμως, τόσο η πολιτεία όσο και η επιστημονική κοινότητα, αρκετό χρόνο, πολύ περισσότερο που ορισμένες φορές η επιστημονική πραγματικότητα αναπαράγεται από ημιμαθείς ή αμετροεπείς συναδέλφους. Η επιστημονική πληροφόρηση, ειδικά μέσα στην πολυφωνία και κακοφωνία της ηχούς της στα ΜΜΕ, πρέπει να είναι σαφής, να προλαμβάνει τις ερωτήσεις, να κοινωνεί την αμφιβολία, ενίοτε, της επιστήμης, να προβλέπει, να σχεδιάζει για το χειρότερο, να επεξηγεί χωρίς να θεωρεί ότι απευθύνεται σε ανόητους. Τώρα κατά πόσον είναι αυτό πλέον εφικτό, είναι ίσως ζήτημα παιδείας και κοινωνίας πια- δείτε και τον ρόλο σημαντικού μέρους της εκκλησίας στο θέμα. 

• Με δεδομένο ότι ένας αριθμός ατόμων δεν έχουν εμβολιαστεί, όχι διότι είναι αντιεμβολιαστές αλλά επειδή προβληματίζονται (φοβούνται) τα mRNA εμβόλια ως μία νέα και κατά τη γνώμη τους πειραματική τεχνολογία, με ποια στοιχεία ιστορικά και νέα θα μπορούσατε να τους πείσετε για την ασφάλεια των εμβολίων;

Η απόπειρα χρήσης του mRNA σε θεραπευτικές πρακτικές δεν είναι καινούρια: mRNA εμβόλια δοκιμάζονται εδώ και κάμποσα χρόνια σε διάφορα λοιμώδη νοσήματα, οι δοκιμές όμως δεν προχωρούσαν εύκολα εξαιτίας έλλειψης ενδιαφέροντος για το νόσημα, έλλειψης χρηματοδότησης, έλλειψης του επείγοντος, έλλειψης ικανού αριθμού ασθενών για να κάνεις μελέτη φάσης ΙΙΙ για παράδειγμα. Αντίστοιχες μελέτες και στην ογκολογία υπάρχουν τα τελευταία χρόνια (δεν ξεκίνησαν πρόσφατα όπως λανθασμένα αναπαράγεται). Δεύτερον,  απλή βιολογία: το εμβόλιο φέρνει μια πληροφορία, μέσα σε ένα περίβλημα ασφαλείας. Τίποτε από αυτά δεν παραμένει μετά από λίγες ώρες στον οργανισμό, ο ίδιος ο οργανισμός στην συνέχεια αναλαμβάνει, με δικά του υλικά, να παράγει την πρωτεΐνη του ιου, να την αναγνωρίσει ως ύποπτη, και να φτιάξει τις άμυνές του. Αν φοβάσαι αυτή την πρωτεΐνη, φαντάσου αν κολλήσεις τον ιο πόση υπερ-πολλαπλάσια ανεξέλεγκτη πρωτεΐνη θα κυκλοφορήσει μέσα σου. Τρίτον, νέα σχετικά τεχνολογία είναι και τα εμβόλια τύπου ιικού φορέα, όπως το Sputnik, το εμβόλιο της AstraZeneca και αυτό της Johnson & Johnson: η πρώτη αδειοδότηση τέτοιου εμβολίου ήταν πολύ πρόσφατα, για τον Ebola. Γιατί δεν χρησιμοποιούμε παραδοσιακά εμβόλια; Υπήρξαν δοκιμές που απέτυχαν, όπως της Sanofi, υπάρχουν αντίστοιχα Κινέζικα, που φαίνεται όμως να υστερούν σε προστασία όπου έχουν χρησιμοποιηθεί παράλληλα με mRNA εμβόλια. 

• Τα στατιστικά εμβολιασμού δείχνουν ότι ο νομός Θεσπρωτίας έχει μια από τις ψηλότερες καλύψης πληθυσμού, με ολοκληρωμένο εμβολιασμό. Πώς όμως εξηγείται ότι για αρκετό διάστημα, στο τέλος καλοκαιριού και στις αρχές Σεπτεμβρίου, είχε επίσης μεγάλη θετικότητα στους ελέγχους που γίνονται καθημερινά;

Υπάρχει πάντα ένα ερώτημα και ένα έλλειμμα πληροφόρησης σχετικά με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των θετικών κρουσμάτων που ανακοινώνονται. Επίσης, είναι δεδομένο, πως η εμβολιαστική κάλυψη αφήνει πίσω της μεγάλο αριθμό κλειστών ομάδων που παραμένουν ανεμβολίαστες, και που, ως κλειστές ομάδες είναι επιρρεπέστερες στην διάδοση του ιου. Αλλά χωρίς περισσότερες λεπτομέρειες, ηλικιών και σαφέστερης γεωγραφικής κατανομής, δεν μπορούμε να πούμε κάτι. 

• Με τα εμβόλια στα παιδιά, τι είναι σωστό να κάνουμε;        
  

Είναι δεδομένο πως ο κίνδυνος σοβαρής νόσου σε παιδιά είναι πολύ μικρότερος αυτού των ενηλίκων. Είναι όμως επίσης δεδομένο πως στην τρέχουσα φάση της πανδημίας, με το μεταδοτικότατο στέλεχος Δέλτα, είναι πολύ εύκολο να κολλήσει κανείς- αν προσαρμόσει κάποιος προγνωστικά μοντέλα από σοβαρούς επιστήμονες του εξωτερικού στην ελληνική πραγματικότητα, τότε ενδέχεται μέχρι τα Χριστούγεννα να νοσήσει υψηλότατος αριθμός παιδιών, και σε αυτό τον υψηλότατο αριθμό θα υπάρχει και ανησυχητικό ποσοστό σοβαρής νόσου, που δεν θα έχει να κάνει μόνο με “ευπαθή” παιδιά. Εξίσου σπανιότερο φαίνεται να είναι το Long Covid σε παιδιά, αλλά υπαρκτό και απρόβλεπτο: ακόμη και 3% των παιδιών να ταλαιπωρούνται για μήνες μετά τη νόσο, κατανοείτε ότι αυτό αντιστοιχεί σε τετραψήφιο αριθμό παιδιών. 

Από την άλλη, ξέρουμε πως ο εμβολιασμός στα παιδιά 12-17 είναι αποτελεσματικότατος και έχει ένα μόνο αστερίσκο: την εμφάνιση μυοκαρδίτιδας, που στην συντριπτική της πλειοψηφία περιγράφεται ως ήπια και παροδική, σε 1:15.000 περίπου αγόρια, συνήθως μετά την 2η δόση του εμβολίου. Ο κίνδυνος να νοσηλευθεί ένα αγόρι αν κολλήσει τον ιο είναι μεγαλύτερος (όσο κι αν θέλουν να αποδείξουν κάτι διαφορετικό ορισμένοι επαγγελματίες αμφισβητίες χρησιμοποιώντας κακογραμμένες προδημοσιεύσεις που έχουν αποδομηθεί εξαντλητικά από σύσσωμη τη επιστημονική κοινότητα). Σαφώς και θα προτιμούσαμε να μην υπάρχει ούτε αυτή η παρενέργεια, αλλά ακόμη περισσότερο θα προτιμούσαμε να μην υπάρχει ιος. 

Φόβοι για μακροπρόθεσμες παρενέργειες του εμβολίου στα παιδιά δεν έχουν ούτε ιστορική, αλλά κυρίως ούτε βιολογική βάση, απλά.