Αλχημείες και ευτράπελα στις εξετάσεις για την επιλογή μαθητών/τριών

Το αφιερώνω σε δυο Αντιγόνες. Η μία είναι μαθήτρια Δημοτικού, η εγγονή μου.  Η άλλη ήταν η Δασκάλα της.  Και οι δυο της «αϋπνίας» για το άλλο! Και οι δυο ασίγαστες.

Δε γνωρίζω τους «ιστορικούς λόγους» για τους οποίους συντηρείται η λειτουργία μόλις 5 προτύπων γυμνασίων στη χώρα! Να είναι τα κληροδοτήματα; Να είναι τα ισχυρά λόμπυ των αποφοίτων που ψάχνουν τρόπους για να προβάλλουν τη λαμπρή  εκπαιδευτική τους σταδιοδρομία, προσβλέποντας στη ματαιοδοξία της αναφοράς του ονόματός τους  στα μνημόσυνα; Είναι η ιδεοληψία της αριστείας; Είναι βέβαιο ότι τα «πρότυπα» και η αλαζονεία που προκύπτει από αυτά είναι άρρηκτα συνδεμένα μεταξύ τους, έτσι που η αξία της «αριστείας» να ανεβαίνει στο χρηματιστήριο της «αγοράς» και της πιάτσας όσο μειώνεται ο αριθμός των προνομιούχων, των άριστων. Λίγα σχολεία και εκλεκτά, με εκλεκτούς δασκάλους/ες και επίλεκτους μαθητές/τριες. Μια χαρά είναι η χαρά των ολίγων… Το σημείωμα αυτό, πέρα από τις αναλύσεις ή τις αναρτήσεις που έχω κάνει κατά καιρούς για τα λεγόμενα «πρότυπα» και «πειραματικά» σχολεία, προκλήθηκε από την εμπειρία που είχα με τη συμμετοχή της  εγγονής μου, Αντιγόνης. Την παρακολούθησα από απόσταση. Το μόνο που της πρότεινα, κάποια στιγμή, ήταν να βιώσει τη σχετική διαδικασία ως μια δημόσια θεατρική παράσταση σαν πολλές άλλες, εκδηλώσεις, παρελάσεις, σχολικές γιορτές, μουσικές εκδηλώσεις. Αν καταφέρει, να την απολαύσει «παίζοντας το σύστημα»… Δε μου μίλησε για την εμπειρία της και, προφανώς, έχει τους λόγους της. Άλλωστε, είμαστε μόλις την επόμενη ημέρα (22.6.2019). Έχω ως κρατούμενο την πολύ όμορφη και  ενδιαφέρουσα εσωτερική σχέση που έχει με το σχολείο, τα βιβλία, τη γραφή, τη γλώσσα, το τραγούδι, τη μουσική, κ.α. Και το ερώτημα είναι, τι κάνει κανείς ώστε να προστατεύει μια τέτοια σχέση από την παιδαγωγική βαρβαρότητα μιας ανταγωνιστικής εξεταστικής δοκιμασίας και τις ενδεχόμενες ανεξέλεγκτες αρνητικές επιπτώσεις της, τόσο νωρίς στη σχολική της ζωή; Έτσι, σκέφτηκα να «διασκεδάσω τις ανησυχίες μου» κάνοντας ένα διάλογο με τους εξεταστές. Κάτι που σιωπηρά τον κάνουν και οι διαγωνιζόμενοι κάθε φορά, κι ας μην αποτυπώνεται όλο το παρασκήνιο στις απαντήσεις που δίνουν. Κάτι τέτοιο είχα προτείνει στην Αντιγόνη να κάνει.  Μη έχοντας ενδείξεις για την εμπειρία της, μπήκα στον πειρασμό να δοκιμάσω ο ίδιος να μπω στη θέση της και να έρθω αντιμέτωπος με τα εξεταστικά δοκίμια που της δόθηκαν  στις χτεσινές εισαγωγικές εξετάσεις για τα πέντε(5) πρότυπα γυμνάσια της χώρας. Είναι σα να επιδιώκω να διασκεδάσω όλη αυτή την κατασκευή και την ιδεοληψία της επιτυχίας στις ανταγωνιστικές εξετάσεις. Θα διασκεδάσω με τις ολοφάνερες συμβατικές αλχημείες που στήνονται αναπόφευκτα. Αλλιώς, δε γίνεται: Δε γίνεται χωρίς άγχος, χωρίς ανταγωνισμό, χωρίς συμμόρφωση, χωρίς υπακοή στον κανόνα. Όπως, χαρακτηριστικά αναφέρεται στον τίτλο των εξεταστικών δοκιμίων, πρόκειται για μια «δοκιμασία εισαγωγής στα πρότυπα γυμνάσια». Καταλαβαίνουμε το συγκείμενο, κι ας μη λέγεται ρητά:  για άλλους είναι μια δοκιμασία επιλογής («περνάς») και για άλλους, ενδεχομένως, τους περισσότερους πρόκειται για μια δοκιμασία αποκλεισμού κι απόρριψης(«δεν περνάς, κόβεσαι»). Η σχετική φρασεολογία δεν είναι τυχαία.  Πήρα τα θέματα. Προσπάθησα να απαντήσω, έχοντας τις ίδιες συνθήκες χρόνου. Βρήκα τις υποδείξεις των «ορθών απαντήσεων» σε ένα φροντιστηριακό οργανισμό που ειδικεύεται στα «πρότυπα». Τα χρειάστηκα! Έτσι, αποφάσισα να το ψάξω λίγο το θέμα, απευθύνοντας  ερωτήματα στους εξεταστές, σχολιάζοντας ελεύθερα τα ερωτήματα  απ τo  εξεταστικό δοκίμιο για τη Γλώσσα. Τα μαθηματικά μου δημιουργούν ειδικά προβλήματα. Έχουν, βέβαια, κι αυτά ενδιαφέρον τους. Για τεχνικούς λόγους δεν είναι δυνατό να παραθέσω αυτούσιο το φύλλο εξέτασης (Βλ.https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/291771_themata-exetaseon-protypon-gymnasion). Το βασικό κείμενο ήταν το ακόλουθο:

ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ ΣΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ 2019 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Κείμενο: « Όλη η γνώση μαζεμένη»

( Η Ρόζα Δελλατόλα μόλις έχει μετακομίσει σε ένα χωριό της Τήνου, τα Λουτρά. Εκεί υπάρχει ένα παλιό οικοτροφείο, η σχολή Ουρσουλινών, όπου ζουν τρεις μοναχές αλλά κανένα παιδί. Η Ρόζα γίνεται η μοναδική μαθήτρια του σχολείου). «Πέντε μήνες αργότερα, η Ρόζα είχε αποκτήσει γνώσεις που κανένα άλλο παιδί της ηλικίας της δεν είχε. Καταλάβαινε γαλλικά, ισπανικά και μπορούσε να τα μιλήσει λίγο. Τα μαθηματικά που είχε διδαχθεί ήταν για παιδιά του γυμνασίου. Ήξερε πώς χρησιμοποιούνται τα εργαλεία του ξυλουργείου, αν και ακόμη δεν τα είχε πιάσει όλα στα χέρια της. Έμαθε να μαγειρεύει, γιατί το μισό μάθημα της γεωγραφίας γινόταν με την αδελφή Βιολάντα στο μαγειρείο, όπου ετοίμαζαν εξωτικά φαγητά. Το υπόλοιπο μισό μάθημα γεωγραφίας γινόταν στην ψηφιακή τάξη με την αδελφή Ζοζεφίνα, ηγουμένη της Μονής Ουρσουλινών, η οποία ετοίμαζε εικονική επίσκεψη σε κάθε χώρα. Στις οθόνες που κάλυπταν τους τοίχους από το ταβάνι ως το πάτωμα προβάλλονταν εικόνες από μακρινές πόλεις. Η αδελφή Ζοζεφίνα έπαιρνε από το χέρι τη Ρόζα και περπατούσαν στους ξένους τόπους. Έβλεπαν δίπλα τους όλα τα αξιοθέατα, άκουγαν την παραδοσιακή μουσική, τις γλώσσες που μιλούσαν άλλοι άνθρωποι. Η μεγαλύτερη απόλαυση στο μάθημα της Γεωγραφίας ήταν η επίσκεψη σε σπίτια στην άλλη άκρη του πλανήτη, σε πραγματικό χρόνο. Η Ρόζα φορούσε μια πρωτοποριακή κάσκα* εικονικής πραγματικότητας και έμπαινε σε σπίτια στην Ασία, στην Αφρική και αλλού. Την περίμεναν άνθρωποι εκεί, συζητούσε μαζί τους φορώντας την κάσκα. Φαίνονταν σαν να ήταν κοντά της αλλά στην πραγματικότητα ήταν τρισδιάστατες προβολές σε ζωντανή σύνδεση. Η ψηφιακή τάξη προσαρμοζόταν στη θερμοκρασία κάθε τόπου, ενώ η κάσκα είχε ειδικό επεξεργαστή για τις μυρωδιές του. Η Ρόζα είχε φτιάξει ακόμα και έναν κήπο, όπου καλλιεργούσε όλα τα λαχανικά εποχής. Στο πιάνο είχε αρχίσει να παίζει τις πρώτες της μελωδίες μαζί με τη δασκάλα της μουσικής που είχε έρθει στην Τήνο από τον Καναδά. Στη Μονή επίσης υπήρχε βιβλιοθήκη με 33.033 βιβλία και από αυτά η Ρόζα διάλεγε όσα είχαν σχέση με ζώα, με φυτά και με ξένες χώρες». * κάσκα: κράνος

Λώρη Κέζα, Υπόθεση Laurus, Τα κατορθώματα της Ρόζας Δελλατόλα, Αθήνα: διόπτρα, 2013 (προσαρμογή)

Προκαταρκτικά σχόλια: Ώρα να  μιλήσουμε για τη Σχολή Ουρσουλινών: ένα άλλο «πρότυπο» ιδιωτικό σχολείο!

Το εισαγωγικό κείμενο των εξεταστών με κατατοπίζει σχετικά με την περιγραφή και τη διήγηση που ακολουθεί. Ωραία ευκαιρία! Τώρα που διεκδικώ θέση σε πρότυπο σχολείο μπορώ να διαβάσω κάτι σχετικό με τα «θαύματα» που κάνουν τα καλά σχολεία. Διαβάζω στην ιστοσελίδα του συγκεκριμένου σχολείου: «Καλώς ήρθατε στην ιστοσελίδα της Ελληνογαλλικής Σχολής Ουρσουλινών, ενός σχολείου με μακρόχρονη παράδοση και ανεκτίμητη προσφορά στο χώρο της εκπαίδευσης, καθώς, από το 1670 (στη Νάξο) έως και σήμερα (στην Αθήνα), προσφέρει αδιαλείπτως και με υψηλή συναίσθηση του καθήκοντος μόρφωση και καλλιέργεια στα παιδιά». Πρόκειται για Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια Ουρσουλινών. Μετά από τις περιγραφές που διάβασα αλλά και την περιήγηση που έκανα στο διαδίκτυο, έχω πολύ έντονη την επιθυμία, με την πρώτη ευκαιρία, να την επισκεφτώ. Ποτέ δεν ξέρεις! Να τη η ευκαιρία για παιδαγωγικό τουρισμό ή για διαφήμιση των πρότυπων ιδιωτικών σχολείων. Δε χρειάζεται να είναι σκόπιμη και σχεδιασμένη η σχετική προβολή και διαφήμιση. Αυτή προκύπτει, ανεξάρτητα από προθέσεις. Η  επιλογή του συγκεκριμένου εξεταστικού δοκιμίου αρκεί.  Δεν ξέρω τι προνόμιο είναι να είσαι η μοναδική μαθήτρια σε ένα σχολείο! Μου μοιάζει εφιαλτικό, όσο και σαγηνευτικός να είναι ο ισχυρισμός πως «Πέντε μήνες αργότερα, η Ρόζα είχε αποκτήσει γνώσεις που κανένα άλλο παιδί της ηλικίας της δεν είχε»! Ουάου! Η διατύπωση «καταλάβαινε γαλλικά, ισπανικά και μπορούσε να τα μιλήσει λίγο» με μπερδεύει. Δε θα μπορούσε να ήταν πιο προσεκτική η διασκευή/προσαρμογή,  εάν π.χ. διάβαζα «να τα μιλάει λίγο-λίγο». Όσο για τα μαθηματικά, μπορώ να καταλάβω απ τα σημερινά θέματα! Μη μου πείτε πως πολλά από αυτά δεν είναι για «παιδιά του γυμνασίου»! Είναι και κάποια άλλα σημεία που με δυσκολεύουν να τα πιάσω. Ας πούμε, πώς μπορεί να γίνεται ένα μάθημα γεωγραφίας, το «μισό»(ακριβώς!) να γίνεται στο μαγειρείο με «τα εξωτικά φαγητά» και το «υπόλοιπο μισό» να γίνεται στην ψηφιακή τάξη. Είναι αλήθεια πως δεν ξέρω ακριβώς τι είναι αυτό που αναφέρεται ως «ψηφιακή τάξη» και «εικονική επίσκεψη». Σε «κάθε χώρα», μάλιστα! Μήπως εννοεί σε διάφορες χώρες; Αυτό το «μακρινές πόλεις», κι αυτό με ενοχλεί κάπως. Ας πούμε η Αγ. Πετρούπολη είναι «μακρινή πόλη ή κοντινή». Η Αθήνα; Το σημειώνω γιατί βρισκόμαστε στο «υπόλοιπο μισό μάθημα γεωγραφίας» που γίνεται στη λεγόμενη «ψηφιακή τάξη». Το ίδιο με απασχολεί το βίωμα και η εμπειρία ή η γνώση μέσα από μια «πρωτοποριακή κάσκα εικονικής πραγματικότητας». Απόλαυση και εικονική πραγματικότητα μου προκαλούν σύγχυση γιατί χάνω και ψάχνω  το αυθεντικό βίωμα… Το λέει, μάλιστα: «Φαίνονταν σαν να ήταν κοντά της αλλά στην πραγματικότητα ήταν προβολές…». Τι να τις κάνω τις αναπαραστάσεις και τις προβολές; Οι  κατασκευασμένες στον επεξεργαστή θερμοκρασίες και μυρωδιές των τόπων δε με μεταφέρουν εκεί-αλλού, γιατί είμαι γειωμένη  στο εδώ: στην αίθουσα των εξετάσεων και διαβάζω για τη μοναδική μαθήτρια, τη Ρόζα, στην «ψηφιακή τάξη» της  Μονής Ουρσουλινών!

Πάμε στα Ερωτήματα  του Εξεταστικού Δοκιμίου,  έτσι όπως τα διατυπώνετε: Ενότητα Α΄: 15 ερωτήματα ανίχνευσης της κατανόησης του κειμένου(15 μονάδες)

Κατ αρχάς με βάζετε να διαβάζω σε α΄ ενικό πρόσωπο « Διαβάζω το κείμενο και κυκλώνω το Σ για τις σωστές και Λ για τις λανθασμένες απαντήσεις. [15 μονάδες]» Το κείμενο εννοείται ότι το διάβασα πριν ασχοληθώ με τις ερωτήσεις. Ήδη έχω σχολιάσει με το δικό μου τρόπο αυτά που διάβασα. Εσείς με τις ερωτήσεις σας με πάτε αλλού. Με μπερδεύετε κάπως  όταν μου υποδεικνύετε: «Διαβάζω το κείμενο». Δεν πρόκειται για κείμενο αλλά για αποσπασματικές φράσεις παρμένες απ΄το κείμενο! Γιατί με βάζετε σε μια λογική και προσέγγιση «κλειστού τύπου», με το διχαστικό απόλυτο του «Σωστού» ή  του «Λάθους». Αποκλείεται τα πράγματα να αλλάζουν στο χρόνο. Ή, κυρίως, αποκλείεται μια άποψη να είναι υπό όρους ή εν μέρει «σωστή» ή «λάθος». Αφήστε που μου έχετε  παραθέσει παραπλανητικές και παραπειστικές απαντήσεις σε σχέση με το συγκεκριμένο κείμενο και μου ζητάτε να γίνω ανιχνευτής τους (ντεντέκτιβ) . Και κάτι άλλο, πως ζυγίσατε και βρήκατε πως κάθε σωστό ή λάθος που βρίσκω έχει την ίδια βαρύτητα(1 μονάδα). Κάθε φράση έχει άλλα συμφραζόμενα και διαφορετική βαρύτητα στην οικονομία του όλου κειμένου. Το ίδιο και με τις  ερωτήσεις πολλαπλών (τεσσάρων) επιλογών. 

Και να οι 15 ερωτήσεις τώρα:

1 Ερώτηση: «Η Ζοζεφίνα είναι αδελφή της Ρόζας»: Είναι ατυχής η έμπνευσή σας να με εξετάσετε μπας και δεν κατάλαβα πως στο κείμενο γίνεται λόγος για τρεις μοναχές- που συμβαίνει να γνωρίζω ότι τις αποκαλούν αδελφές, όπως και τις νοσοκόμες. Αν δε το γνώριζα θα έψαχνα πιο πολύ στο κείμενο  μπας και υπάρχουν αναφορές σε συγγενική σχέση, που ποτέ δεν μπορείς να την αποκλείσεις… Εύκολη ήταν η τρικλοποδιά. Δεν ξέρω, όμως, αν και κατά πόσο βοηθάει  στην ανίχνευση της κατανόησης εκ μέρους μου του όλου κειμένου. 

2 Ερώτηση: «Η δασκάλα της μουσικής δίδασκε παραδοσιακή μουσική». Υποδεικνύεται ως Λανθασμένη. Γιατί μου αποκλείετε το δικαίωμα να φανταστώ πως, αν και δεν το αναφέρει η συγγραφέας, η συγκεκριμένη δασκάλα να δίδασκε και παραδοσιακή αλλά σε άλλες περιστάσεις? Τέλος, πάντων, πόσο κρίσιμης σημασίας είναι η συγκεκριμένη διευκρίνιση στην οικονομία της αφήγησης. Στην τελευταία παράγραφο, άλλωστε, μου φαίνονται κάπως πρόχειρες και συσσωρευμένες οι πληροφορίες. 

3 Ερώτηση: «Η Ρόζα έμαθε γαλλικά και ισπανικά από τους γονείς της». Πάλι τα ίδια! Αποκλείεται η Ρόζα να είχε γονείς με κάποια γνώση; Ήταν ορφανή ή τι; Όλο αυτό το θαύμα της προόδου  στην εκμάθηση των γλωσσών ήταν  υπόθεση της σχολής. Τι σχολείο ήταν αυτό, τέλος πάντων, που δεν είναι των παραμυθιών; Είναι  και ήταν συγκεκριμένο και υπαρκτό, αλλά… Κι εδώ μου δώσατε παραπειστική διατύπωση για να τη σημειώσω ως «Λ».

4.Ερώτηση: «Η Ρόζα ταξίδευε τα καλοκαίρια σε χώρες μακρινές». Διαβάζω πως  λειτουργούσε «ψηφιακή τάξη με την αδελφή Ζοζεφίνα, ηγουμένη της Μονής Ουρσουλινών, η οποία ετοίμαζε εικονική επίσκεψη σε κάθε χώρα…Η αδελφή Ζοζεφίνα έπαιρνε από το χέρι τη Ρόζα και περπατούσαν στους ξένους τόπους. Έβλεπαν δίπλα τους όλα τα αξιοθέατα, άκουγαν την παραδοσιακή μουσική, τις γλώσσες που μιλούσαν άλλοι άνθρωπο». Δεν μας μιλάει για καλοκαίρια. Απ την άλλη γίνεται λόγος για « επίσκεψη σε σπίτια στην άλλη άκρη του πλανήτη, σε πραγματικό χρόνο. Η Ρόζα φορούσε μια πρωτοποριακή κάσκα εικονικής πραγματικότητας και έμπαινε σε σπίτια στην Ασία, στην Αφρική και αλλού. Την περίμεναν άνθρωποι εκεί, συζητούσε μαζί τους φορώντας την κάσκα. Φαίνονταν σαν να ήταν κοντά της αλλά στην πραγματικότητα ήταν τρισδιάστατες προβολές σε ζωντανή σύνδεση. Λοιπόν, τι λέτε, πάλι λάθος διατυπώσεις κάνετε; Μας μπερδεύετε με τα εικονικά ταξίδια που κάνει. Δηλαδή, τώρα που απαντάμε με Λ μπορείτε να είστε σίγουροι ότι έχουμε κατανοήσει πως γίνονται τα εικονικά ταξίδια στην ψηφιακή τάξη; Και πόσο σημαντικό είναι να έχουμε κατανοήσει ότι η Ρόζα δεν ταξίδευε τα καλοκαίρια; Είναι εποχιακό το θέμα;

5 Ερώτηση: «Η Ρόζα ήταν μαθήτρια του Δημοτικού»! Θέλετε να την επιλέξω ως σωστή απάντηση επειδή εσείς σημειώνετε ότι είναι «η μοναδική μαθήτρια του σχολείου» και στη διήγηση γίνεται η αξιολογική κρίση ότι «Τα μαθηματικά που είχε διδαχθεί ήταν για παιδιά του γυμνασίου». Άρα, ήταν στο «Δημοτικό»! Ε! Και; Γιατί δε με ρωτάτε, πιο σημαντικά πράγματα; Ας πούμε πόσο εφιαλτικό και προνομιούχο  μαζί είναι να είναι κάποια η μοναδική μαθήτρια σε ένα ολόκληρο σχολείο-οικοτροφείο με  δασκάλες μοναχές-αδελφές? Άντε, επιτέλους, σημείωσα ένα Σ, χωρίς  ιδιαίτερη σημασία. Μέχρι τώρα έχω συγκεντρώσει 5 μονάδες, για ανόητες ερωτήσεις!

6 Ερώτηση: «Οι τοίχοι του σχολείου ήταν καλυμμένοι με χάρτες». Πάλι, αρχίζετε με τα ψέματα.  Είναι αλήθεια ότι κάθε φορά που με βάζετε μπροστά σε λάθος, είστε ψεύτες  γιατί παραβιάζετε το ίδιο το κείμενο . Επί του προκειμένου στην ψηφιακή τάξη του συγκεκριμένου σχολείου, «Στις οθόνες που κάλυπταν τους τοίχους από το ταβάνι ως το πάτωμα προβάλλονταν εικόνες από μακρινές πόλεις». Οπότε, αν υπήρχαν χάρτες δεν θα μπορούσαν να γίνονται προβολές. Αλλά, πάλι, γιατί δε επινοείτε πιο δημιουργικούς τρόπους ώστε να μου δίνετε την ευκαιρία να σας μιλήσω για τα «ψέματα» της εικονικής πραγματικότητας;

7 Ερώτηση: «Η Ρόζα είχε χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία του ξυλουργείου». Πάλι ψέμα. Βέβαια, αν πρόκειται για πραγματική ιστορία, δεν αποκλείεται να έχει γίνει κάτι τέτοιο. Δεν με ενδιαφέρει η επιβεβαίωση του ψέματος ή του λάθους που μου ζητάτε, όσο με ενδιαφέρει  η κατάρριψη του στερεότυπου ότι «τα ξυλουργεία δεν είναι για τις γυναίκες». Δεν το σχολιάζετε αυτό και σας βάζω «μηδέν».

8 Ερώτηση: «Η Ζοζεφίνα δεν ήταν ψηφιακά αναλφάβητη». Εννοείτε να με πείσετε και να παραδεχτώ τον ισχυρισμό σας που εκ πρώτης όψεως θεμελιώνετε με τις αναφορές στην «ψηφιακή τάξη», τη «κάσκα», τα «εικονικά ταξίδια», κ.α..Εδώ θα μου επιτρέψετε να ισχυριστώ  ότι είστε αυθαίρετοι, καθώς δεν είμαι καθόλου βέβαιος πως όποιος ασχολείται πρακτικά με τις συγκεκριμένες εφαρμογές που αναφέρονται στο κείμενο δεν είναι «ψηφιακά αναλφάβητος». Ο ψηφιακός αλφαβητισμός είναι κάτι πολύ ευρύτερο από τη συνήθη και  συμβατική χρήση ορισμένων εκπαιδευτικών εφαρμογών. Το συμπέρασμά μου είναι δε βρίσκω  στο κείμενο τις απόχρωσες ενδείξεις «ψηφιακού αλφαβητισμού». Με παροτρύνετε να υιοθετήσω έναν επιφανειακό και πρόχειρο ορισμό του «ψηφιακού αλφαβητισμού» με το δέλεαρ μιας(1) μονάδας!

9 Ερώτηση: «Το μάθημα της γεωγραφίας γινόταν αποκλειστικά στην τάξη». Βρίσκω προβληματική τη σκοπιμότητα αυτής της ερώτησης. Το να μαθαίνεις να μαγειρεύεις επειδή το «μισό μάθημα της γεωγραφίας γινόταν με την αδελφή Βιολάντα στο μαγειρείο, όπου ετοίμαζαν εξωτικά φαγητά» σημαίνει ότι το μαγειρείο ήταν και λειτουργούσε και ως χώρος διδασκαλίας και μάθησης, όπως και το ξυλουργείο. Πάντως, πουθενά δε γίνεται αναφορά στο κείμενο στην έννοια της συμβατικής «τάξης».

10 Ερώτηση: «Η Ζοσεφίνα κρατούσε το παιδί από το χέρι για να μη χαθεί». Και ξαφνικά, η Ρόζα της ιστορίας γίνεται «το παιδί», αυτό το ουδέτερο και «α-φυλο» γένος ! Ποιος ο λόγος να μην αναφέρεται η ηρωίδα με το όνομά της; Τόσα επιτεύγματα έχει να επιδείξει! Δεν υπήρχε φόβος να χαθεί, βέβαια, εκτός και δεν αποκλείσουμε το ενδεχόμενο να «χάνεται κανείς μέσα στην εικονική πραγματικότητα», χωρίς να είναι σε θέση να διακρίνει το εικονικό από το πραγματικό. Μέσα στη σχολή πώς να χαθείς! Το να κρατάς, βέβαια, το χέρι ενός παιδιού δεν είναι, έτσι κι αλλιώς,για μη  χαθεί, ακόμα και μοναδικό να είναι…

11 Ερώτηση: «Η μαθήτρια αγαπούσε τα βιβλία που μιλούσαν για φυτά». Σωστή ή Λάθος; Κι εδώ η Ρόζα δεν έχει όνομα. Είναι μια μαθήτρια, «η μαθήτρια». Ο εξεταστής τη βάζει «να αγαπάει» τα βιβλία. Ποιος το λέει και πως το ξέρει; Τα βιβλία «μιλούν»; Στο κείμενο διαβάζουμε  συγκεκριμένα ότι « από αυτά η  Ρόζα διάλεγε όσα είχαν σχέση με ζώα, με φυτά και με ξένες χώρες». Εδώ οι εξεταστές έχουν παραβιάσει το κείμενο πολλαπλώς και μου υποδεικνύουν ως ορθή απάντηση την αυθαίρετη διατύπωσή τους «περί αγάπης»(«διάλεγε»), περί βιβλίων που «μιλούν»(«έχουν σχέση»), «για φυτά» (και «ζώα και ξένες χώρες») Θεωρώ τη σχετική διατύπωση και τον ισχυρισμό αβάσιμο και τον χρεώνω ως λανθασμένο. Κι ας χάνω μονάδα…

12 Ερώτηση: «Η Ρόζα επικοινωνούσε με ανθρώπους σε όλο τον κόσμο» Επιτέλους, ξανά με τη Ρόζα. Τι τα θες, όμως, πάλι έχω μια δυσκολία να αποδεχτώ τη δυνατότητα «επικοινωνίας» με «ανθρώπους σε όλον τον κόσμο», με την «κάσκα εικονικής πραγματικότητας». Έχω τις επιφυλάξεις μου και δε μπορώ να  πιστώσω ως σωστή τη διατύπωση των εξεταστών. Κι εδώ μείον 1 μονάδα

13 Ερώτηση: «Η Ρόζα καλλιεργούσε λαχανικά εποχής». Στην αφήγηση ρητά αναφέρεται ότι καλλιεργούσε «όλα τα λαχανικά εποχής». Υπερβολή μου ακούγεται! Εδώ, τώρα, πώς να το λύσω το ζήτημα της προσήλωσης στο κείμενο και στην αφήγηση! Είναι διαφορετική η διατύπωση του μερικού «λαχανικά εποχής» σε σχέση με τη διατύπωση «όλα τα λαχανικά εποχής». Έχω τις αμφιβολίες μου περί της επιλογής «Σωστό». Χρεώνω μειωμένη προσοχή στις διατυπώσεις των ερωτήσεων απ τη μεριά των εξεταστών. Κάτι που είναι απαραίτητο σε αυτού του είδους τις «κλειστού τύπου» ερωτήσεις με την ίδια βαθμολογική βαρύτητα. Το πρόβλημα είναι ότι δεν επιτρέπεται ο  σχετικός σχολιασμός. Καλείσαι να «κυκλώνεις το Σ ή το Λ».

14 Ερώτηση: «Η ψηφιακή τάξη προσαρμοζόταν στην θερμότητα του τόπου». Άντε, τώρα, να ασχοληθείς με τη  συγκεκριμένη διατύπωση. Κάνω την υπόθεση πως οι εξεταστές  μετέφεραν  κατά λάθος στην ερώτηση  αντί για τη λέξη «θερμοκρασία» τη λέξη «θερμότητα». Έτσι, προέκυψε μια αρκετά «έξυπνη» λεκτική παγίδα ώστε οι υποψήφιοι να την χαρακτηρίσουν ως «Σ». Έχω μια ένδειξη περί αυτού: το φροντιστήριο που έχει δημοσιεύσει τις «ορθές απαντήσεις» τη θεωρεί ως «Σ». Είναι άλλο η «θερμότητα» και άλλο η «θερμοκρασία». Εδώ, γιατί να επιλεγεί  ως ορθή η προτεινόμενη διατύπωση; Και, πόσες μονάδες παίρνει ο υποψήφιος που, ενδεχομένως, εντοπίζει  τη διαφορά αλλά ο «οδοστρωτήρας» του  περιορισμένου χρόνου, του «κλειστού» ερωτήματος και  του τυφλού συστήματος βαθμολόγησης δεν τον ευνοεί;

15 Ερώτηση: «Η Ρόζα έμαθε να μαγειρεύει τα φαγητά του νησιού». Από ό τι διαβάζουμε, «Έμαθε να μαγειρεύει…στο μαγειρείο, όπου ετοίμαζαν εξωτικά φαγητά». Υποδεικνύεται ως λανθασμένη η συγκεκριμένη διατύπωση. Πώς να αποκλείσει κανείς το ενδεχόμενο να μαγειρεύει ΚΑΙ (τα) φαγητά του νησιού? Εδώ, όπως και σε όλες τις περιπτώσεις, προκύπτει το ερώτημα, τελικά, ποιος είναι ο σκοπός της διδασκαλίας και της αξιολόγησης της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας: είναι η πιστή και τυφλή προσήλωση στην αφήγηση του συγγραφέα ή η δημιουργία άλλου κειμένου, του κειμένου του αναγνώστη και η απόλαυση της ανάγνωσης και της γραφής; Οι εξεταστές με τις παραπειστικές τους ερωτήσεις έχουν δώσει ουσιαστικά ένα «άλλο» κείμενο.  Αυτή η «ανατομία» και ο κατατεμαχισμός του κειμένου σε επιμέρους προσχεδιασμένα ερωτήματα ή ισχυρισμούς- βάσιμους ή μη- πώς συνδέεται με την υπόθεση της φιλαναγνωσίας? Το κείμενο, τελικά, με όλες αυτές τις α-νόητες παραπειστικές  ερωτήσεις,  έγινε φύλλο και φτερό, κατακερματίστηκε σε «κομμάτια και θρύψαλα», κι έχασα κάθε ενδιαφέρον να το διαβάσω άλλη μια φορά. Ποιος είχε την έμπνευση της επιλογής του συγκεκριμένου κειμένου; Τόσο όμορφα  και συναρπαστικά στην πλοκή και στη γλώσσα κείμενα, πώς και τα υποτιμήσατε; Φανταστείτε να μην είχατε κάνει και την «προσαρμογή» που μας υπενθυμίζετε!

Β΄ Ενότητα :Η ώρα των συνωνύμων  (: επιλέγουμε μια λέξη με την πιο κοντινή σημασία):  5  Ερωτήσεις/10 Μονάδες(Βλ.Φύλλο εξέτασης)

Πρόκειται για δημοφιλή και πολύ γνωστή άσκηση και εργασία ή και «παιγνίδι»  για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και της λογοτεχνίας στο σχολείο . Κι εδώ το  βασικό αφηγηματικό (αν και «πειραγμένο») κείμενο λειτουργεί ως «δεξαμενή» από όπου μπορούμε να αντλήσουμε ή να αποσύρουμε  επιλεγμένες λέξεις-μονάδες  για να κάνουμε ασκήσεις γραμματικής ή θέματα εξετάσεων για τη σημασία των λέξεων. Μας έχετε δώσει 5 επιλεγμένες λέξεις (μία για κάθε ερώτηση) και μας ζητάτε να βρούμε τη μια λέξη - ανάμεσα σε τέσσερις- με την «πιο κοντινή σημασία». Θα το έλεγα με διαφορετικό τρόπο: μας ζητάτε να βρούμε τη «σωστή» και μοναδική  εκείνη  λέξη που «έχει την ίδια περίπου σημασία» με τη λέξη του κειμένου που εσείς επιλέξατε. Κι εδώ έχετε κάνει την ίδια αλχημεία: κάθε «σωστή» απάντηση (Σ ή Λ) βαθμολογείται με 2 μονάδες, λες και είναι της ίδιας δυσκολίας οι ερωτήσεις! Το Μέρος Α΄ που ήταν ερωτήσεις κατανόησης γιατί κάθε ερώτηση μετρούσε 1 μονάδα; Άλλη μια αλχημεία κι εδώ… Ένα άλλο ατόπημα που κάνετε σε κάθε μια από τις ερωτήσεις αυτού του «κλειστού τύπου» με τις πολλαπλές(4) επιλογές είναι ότι μου δίνετε 3 λέξεις που δεν πρέπει να έχουν «την ίδια περίπου σημασία»! Αυτό το υπαγορεύει ο τύπος της ερώτησης πολλαπλής επιλογής. Δεν το υπαγορεύει η σχέση μου με τη γλώσσα. Έτσι, μου στερείτε τη δυνατότητα να σας αραδιάσω περισσότερες λέξεις(πλούτος λέξεων) που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν την αρχική… Εδώ που τα λέμε, γιατί δε μου δίνετε ως άσκηση να επιλέξω με αστερίσκο δέκα λέξεις απ το κείμενο και στο τέλος του κειμένου να προτείνω εναλλακτικές με «την ίδια περίπου σημασία» για κάθε μια; Έτσι, θα μου δίνατε την ευκαιρία να αισθανθώ ως αναγνώστης την απόλαυση της διασκευής του όλου κειμένου!Καταλαβαίνω πως όλα αυτά υπακούουν σε αρχές που απορρέουν από τη βασική επιλογή μιας συγκεκριμένης τεχνολογίας εξεταστικών δοκιμίων  «κλειστού τύπου». Στο όνομα της τυφλής, «αντικειμενικής» και εύκολης βαθμολόγησης κατακρεουργούμε το κείμενο και χάνουμε αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «απόλαυση του κειμένου» και  ασκήσεις δημιουργικής  ανάγνωσης/κατανόησης και γραφής.

Αλλά, ας προσγειωθούμε, για να μην βρεθούμε «εκτός θέματος»:

Ερώτηση 1: τη λέξη  «πρωτοποριακή» δε θα την έβαζα ως προσδιορισμό της συγκεκριμένης «κάσκας» (εργαλείο) στο συγκεκριμένο σχολείο. Συνήθως, χαρακτηρίζουμε ως «πρωτοποριακή/ό» μια  θεωρία, μέθοδο, κίνημα. Στην πληροφορική, μάλιστα, όπου έχουμε τάσεις ταχύτητας παλαίωσης των τεχνολογιών, αποφεύγουμε να χαρακτηρίζουμε «πρωτοποριακή» μια κάσκα αλλά τη θεωρία και  τη μέθοδο που την υποβαστάζει. Με βάζετε, λοιπόν, στη δοκιμασία επιλογής ανάμεσα σε τέσσερις λέξεις; (α) «μοντέρνα», (β)«παραδοσιακή», (γ) «παράξενη»  και (δ)«ξεχωριστή». Με βάση τα  σχόλια που έκανα πιο πάνω, αν είχα τη δυνατότητα, θα πρότεινα να διορθωθεί η συγκεκριμένη αναφορά(  «πρωτοποριακή») στο βασικό κείμενο με μία από τις επιλογές: «παράξενη» ή «ξεχωριστή». Η περιγραφή είναι πιο εύστοχη. Όχι πως δεν υπάρχουν και άλλες-περισσότερες- επιλογές που δεν αναφέρονται, όπως «ειδική», «περίεργη», «νέα» (κάσκα).Το επαναλαμβάνω για να εμπεδωθεί ο ισχυρισμός μου: θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι το κείμενο που διαλέξατε, πέρα από τη διαφημιστική καμπάνια των Σχολής των Ουρσουλινών, δεν είναι η καλύτερη περίπτωση κειμένου που θα μπορούσατε να έχετε επιλέξει για τους σκοπούς των εισαγωγικών εξετάσεων στην ελληνική γλώσσα.

Ερώτηση 2: (εξωτικά///(α)πικάντικα,(β) τοπικά,(γ) υγιεινά, (δ)ασυνήθιστα). Δε θα συνεχίσω την ίδια συζήτηση  και στα επόμενα ερωτήματα. Τα βασικότερα σημεία τα έχω αναπτύξει ήδη πιο πάνω. Είναι γλωσσική εκζήτηση να επιλέγετε ως λέξη αναφοράς τα «εξωτικά» και να μας βάζετε να το ψάχνουμε για να διαπιστώσετε εάν θα σημειώσουμε ως «σωστή» τη (δ) τα  «ασυνήθιστα φαγητά»! Αλήθεια, θα είστε ικανοποιημένοι εάν στο εξής καθιερώσω τη λέξη «ασυνήθιστα» κάθε φορά που θα ήθελα να μιλήσω για κάτι «εξωτικό», π.χ. τροπικό φρούτο ή χώρα;  Δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσω είτε προφορικά είτε γραπτά τη σχετική διατύπωση. Προτιμώ να κυριολεκτώ: «εξωτικά». Γιατί με βάζετε να παραβιάσω τη γλωσσική μου αισθητική μόνο και μόνο για να απαντήσω σε ένα ερώτημα σαν αυτό;

Ερώτηση 3: «Η μεγαλύτερη απόλαυση στο μάθημα της Γεωγραφίας ήταν…». Για να είμαι ειλικρινής τη συγκεκριμένη διατύπωση τη βρίσκω τουλάχιστον ατυχή όταν είναι να  γράψουμε κάτι  γι αυτό που απολαμβάνουμε με ιδιαίτερο τρόπο! Τη να την κάνω τη διατύπωση «Η μεγαλύτερη απόλαυση ήταν…». Σε μια διατύπωση σαν κι αυτή, δεν ψάχνουμε ποια από τις τέσσερις λέξεις (ευχαρίστηση, αίσθηση, ένταση, ευτυχία)  έχει την πιο κοντινή σημασία  με τη λέξη «απόλαυση». Αλλάζουμε την ίδια τη φράση. Μη με μηδενίσετε αν σας προτείνω τη διατύπωση: «Εκείνο που απολαμβάναμε ιδιαιτέρως στο μάθημα της γεωγραφίας ήταν…». Ξέρετε, οι εξετάσεις δεν είναι απλή υπόθεση βαθμολόγησης και κατάταξης των υποψηφίων, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να μαθαίνουν και να σκέφτονται δημιουργικά. Πώς θα κάνουμε ώστε η εξέταση είναι και απολαυστική μάθηση!

Ερώτηση 4 και Ερώτηση 5: Τις  αφήνω ανοιχτές για ανάλογους σχολιασμούς. Εδώ οι λέξεις που παίζουν είναι ρήματα. 

Ακολουθεί η Ενότητα Γ΄, με 5 ερωτήσεις χ 2 μονάδες=10 μονάδες, αν επιλεγούν οι σωστές απαντήσεις. Κι αυτές προσφέρονται για ανάλογο σχολιασμό, αν και έχουμε μπει  στην τυπολατρία της συντακτικής και της γραμματικής αναγνώρισης, με πιο μοντέρνα εκδοχή. Μια ανηδονική  σειρά  5 ερωτήσεων που η κάθε μια βαθμολογείται κι εδώ, όπως στην Β΄ Ενότητα, με 2 μονάδες. Εδώ αποκαλύπτεται ότι η γραμματική και η σύνταξη δεν προσεγγίζονται ως  διαδικασίες αποκάλυψης των λειτουργιών στην δομή και στην οργάνωση  της  γραπτής ελληνικής γλώσσας και των λογοτεχνικών μορφών έκφρασης. Η γραμματική και το συντακτικό αντιμετωπίζονται ως αυτοσκοπός: Είναι σημαντικό από μόνο του να αναγνωρίζουμε ποιο είναι το Υποκείμενο ή το Κατηγορούμενο ή το επίθετο ή το επίρρημα. Που κατοικεί η απόλαυση του κειμένου και της γλώσσας; Το ίδιο ισχύει και  για τη σύντομη Ενότητα Δ΄ που είναι μια συνδυασμένη άσκηση γραμματικής και συντακτικού, με τη συμπλήρωση «κενών» σε ένα κείμενο 3 γραμμών. Μένω με την αίσθηση πως αυτή η ιστορία  των συγκεκριμένων εισαγωγικών εξετάσεων (επιλογής/αποκλεισμού), αν έχει καθιερωθεί  ή αν πρόκειται να καθιερωθεί ως  τρόπος διδασκαλίας, μελέτης ή σχέσης με την ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία, για δασκάλους/ες  και μαθητές, έχουμε χάσει την απόλαυση του κειμένου και της προφορικής και γραπτής μας επικοινωνίας. Φανταστείτε, κάθε φορά που μιλάμε και γράφουμε, να υποβάλλουμε εαυτούς στις ασκήσεις αυτού του είδους! Είναι αυτό το είδος εξετάσεων που δικαιολογούν τον ισχυρισμό συναδέλφου μου (Α. Φραγκουδάκη) που έχει ισχυριστεί ότι τα παιδιά όταν εγγράφονται στο σχολείο έχουν υψηλό δείκτη επικοινωνιακής πληρότητας. Μόνο που όταν έρχεται η ώρα της αποφοίτησης, πολλά παιδιά αντιμετωπίζουν  προβλήματα λειτουργικού αναλφαβητισμού. Μην ανησυχούμε. Οι μαθητές και οι μαθήτριες που τολμούν να δηλώνουν και να παίρνουν μέρος σε εισαγωγικές εξετάσεις με αυτό το είδος φορμαλισμού και «γραφειοκρατικοποίησης» της γλώσσας δεν  αντιμετωπίζουν αυτόν τον κίνδυνο. Αυτοί οι μαθητές και μαθήτριες που επιλέγουν τη δοκιμασία των εξετάσεων για πρότυπα γυμνάσια έχουν  δάσκαλους ή  δασκάλες που αναλαμβάνουν την γλωσσική τους καλλιέργεια, προφορική και γραπτή, μέσα από την καθημερινή συν-τριβή της παιδαγωγικής τους συνάντησης. Αναλαμβάνουν την εκστρατεία  της σχολικής φιλαναγνωσίας  με παραδειγματικές μορφές γραμματισμού ως μηχανισμού που μορφώνει και απελευθερώνει. Από όλη αυτή την άτεχνη και άκομψη   εξεταστική δοκιμασία στη γλώσσα σώθηκε το τελευταίο μέρος του εξεταστικού δοκιμίου που είναι αφιερωμένο στο δάσκαλο ή τη δασκάλα που θυμούνται από τα έξη χρόνια που πήγαιναν στο δημοτικό σχολείο. 

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (20 ΜΟΝΑΔΕΣ)

Το θέμα ήταν «Μετά από μια διαδρομή έξι χρόνων στο Δημοτικό Σχολείο, υπάρχει κάποιος/κάποια εκπαιδευτικός που θα ξεχώριζες και γιατί; Μπορείς να αναφερθείς στη συμπεριφορά, στον τρόπο διδασκαλίας, στη σχέση του/της με τα παιδιά και σε ό,τι άλλο κρίνεις σημαντικό(Γράφε ένα κείμενο 120-150 λέξεων που πρόκειται να δημοσιευθεί στη σχολική εφημερίδα)». 

Ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, όντως, για τους μαθητές και τις μαθήτριες που μόλις ολοκλήρωσαν το δημοτικό σχολείο και είναι στο μεταίχμιο μετάβασης στο γυμνάσιο ή στο πρότυπο γυμνάσιο. Ας μου επιτραπεί να γκρινιάξω  για  εκείνη τη γραφειοκρατική υπενθύμιση στην αρχή του εξεταστικού δοκιμίου: Άκου «Δοκιμασία εισαγωγής…»! Γιατί να υπενθυμίζεται για μια ακόμη φορά η περίσταση που είναι εν μέρει ψευδής, μια και λειτουργεί και ως απόρριψη /αποκλεισμός για ορισμένους. Πολύ περισσότερο που δίνεται  η εντολή-προσταγή «Γράφε ένα κείμενο 120-150 λέξεων που πρόκειται να δημοσιευθεί στη σχολική  εφημερίδα».  Η γραφή και η έμπνευση δεν έρχεται με στρατιωτική προσταγή αυτού του τύπου, εντολή ή πειθαναγκασμό. Απαιτεί  συναισθηματική ατμόσφαιρα. Μάλιστα, χωρίς δασκάλους, μια και  έγιναν ξαφνικά επιτηρητές.  Και κάτι άλλο: δεν υπάρχει κάποια άλλη πιο κυριολεκτική παιδαγωγική διατύπωση από την άκομψη και καθιερωμένη πια «παραγωγή γραπτού λόγου»; Έχει σχέση με την «παραγωγή ήχου»; Πώς και δεν έχουμε και αντίστοιχη «παραγωγή προφορικού λόγου»; Αυτή την υπόσχεση για δημοσίευση στη σχολική εφημερίδα ποιος θα την τηρήσει και πώς να λειτουργήσει; Καταντά μια κοινότυπη φρασεολογία, όταν δεν υπάρχει περίπτωση να συντελεστεί. Είναι μια απλοϊκή επινόηση φαντασιακής ή εικονικής πραγματικότητας την οποία, τάχα, καλούνται οι υποψήφιοι να βιώσουν!   Δε μου άρεσε και η  απροσδόκητη αναφορά στον «εκπαιδευτικό». Λέτε οι εξεταστές να προέρχονται από τη μέση εκπαίδευση; Γιατί, άραγε; Στη γλώσσα των μαθητών του δημοτικού σχολείου δεν υπάρχει ο όρος «εκπαιδευτικός». Υπάρχει μόνο ο δάσκαλος και η δασκάλα. Φανταστείτε στο κείμενο των 120-150 λέξεων οι υποψήφιοι να αναγκάστηκαν να τον υιοθετήσουν! Φοβάμαι που αυτός ο άκομψος όρος/λέξη αναστέλλει τον πλούτο που κουβαλούν οι μαθητές/τριες στο δισάκι τους για τη δασκάλα ή το δάσκαλό που τους «έμαθε γράμματα». Όπως  το «φεγγαράκι…». Είμαι ευτυχής που έχω συναντήσει πολλούς  άξιους δασκάλους και πολλές άξιες  δασκάλες, μια ζωή στην εκπαίδευση. Θυμάμαι κι εγώ τους δικούς/ες μου. Το κείμενο που ακολουθεί το είχα γράψει δεκαπέντε χρόνια πριν (2005). Λες και μου είχαν βάλει τότε  το ίδιο θέμα! Το επαναφέρω, γιατί, μέσα από την εγγονή μου, γνώρισα τη δασκάλα της. Χαίρομαι ιδιαίτερα  που   ανακαλύπτω πως αυτά που έγραφα τότε ήταν, λες και ήξερα πως κάποτε θα τη γνωρίσω! Είχα ως τίτλο: «Όλοι και όλες θυμόμαστε ένα δάσκαλο ή δασκάλα! Εγώ θα σας μιλήσω για το δικό μου»: 

Είναι αυτός / αυτή που: Ζει μέσα στην κοινωνία και δρα στο πεδίο των αντιθέσεων και των συγκρούσεων, στρατευμένος/η στην υπόθεση της παιδείας, της κοινωνικής δικαιοσύνης  και της δημοκρατίας. Προωθεί την ανοιχτή εκπαίδευση, την ανοιχτή μάθηση και την ανοιχτή σκέψη. Αντέχει και προωθεί τη γνωστική ανεξαρτησία των μαθητών/τριών. Δεν παρασύρεται από το ναρκισσισμό των γνώσεων που έχει. Αξιοποιεί την εξουσία της θέσης του για να διευρύνει τα όρια της δημοκρατίας. Δεν αστυνομεύει και δεν επιτηρεί την εκπαιδευτική διαδικασία. Αναζητάει τις προϋποθέσεις για αυθεντική συμμετοχή… Σέβεται, αναγνωρίζει και αξιοποιεί τα λάθη. Αποδομεί τα αυτονόητα και τα δεδομένα που συντηρούν και διαιωνίζουν. Ζει και την ώρα που εργάζεται, με επίμονη άσκηση «εντιμότητας». Απολαμβάνει τους δεσμούς αμοιβαιότητας, αναγνώρισης και σεβασμού προς τους συναδέλφους Αποφεύγει την ιδιώτευση, την απομόνωση και τον ατομικισμό. Διαπραγματεύεται με τους μαθητές/τριες το νόημα που έχουν τόσο αυτά που γίνονται όσο και αυτά που δε γίνονται. Είναι φορτωμένος/η με υποχρεώσεις και ευθύνες που αν και αναχαιτίζουν την ανεξαρτησία του/της, την εμπλουτίζουν. Είναι δρομέας του δρόμου αντοχής του στοχασμού και της κριτικής σκέψης. Δεν περιορίζεται τυπολατρικά  στις υποχρεώσεις του/της. Τις υπερβαίνει για να δημιουργεί. Ανιχνεύει και απολαμβάνει το πλαίσιο της σχετικής του αυτονομίας για να απελευθερώνει και να εμπλουτίζει την παιδαγωγική συνάντηση. Ασκεί πολιτική παιδαγωγική… Παθιάζεται με:την παιδαγωγική του τακτ, του σεβασμού και της αναγνώρισης του άλλου. Την παιδαγωγική της  κοινωνικής δικαιοσύνης, της μέριμνας, της έγνοιας, της φροντίδας  Την παιδαγωγική της θετικής διάκρισης υπέρ αυτών που έχουν περισσότερη ανάγκη. Το να είσαι δάσκαλος/δασκάλα-ενεργό κριτικό πολιτικό υποκείμενο σημαίνει από τη μια πως υπόκεισαι στο δίκτυο δώρων, ανταλλαγών και υποχρεώσεων που συγκροτούν τις κοινωνικές και παιδαγωγικές σχέσεις και από την άλλη να δρας στο πεδίο των αντιφάσεων, των συγκρούσεων και των αντιθέσεων με τρόπο που να συντελείς στη αξιοποίησή τους και το μετασχηματισμό τους σε πράξη αλλαγής.Δεν ξέρω αν με όλα αυτά έχω δημιουργήσει την αίσθηση υπερβολικού φορτίου ευθυνών. Προχτές συνάντησα σε ένα μπαρ έναν άγνωστο κύριο. Αφού ανταλλάξαμε αμοιβαίες συστάσεις και ξεκινήσαμε τη συζήτηση, ανάμεσα στα άλλα, μου λέει «αν ήμουν δάσκαλος δε θα με έπιανε ο ύπνος τα βράδια»!