5 πράγματα που δεν γνωρίζαμε για το Γεφύρι Πλάκας

Τεσσεράμισι χρόνια μετά την κατάρρευσή του, το Γεφύρι Πλάκας στα Τζουμέρκα της Ηπείρου περιμένει τη στιγμή που θα σταθεί ξανά όρθιο. Αυτή τη στιγμή, έχει ξεκινήσει επί της ουσίας το αναστηλωτικό έργο, με την ανάδοχο εταιρία να προχωρά στην ανακατασκευή του ανατολικού μεσόβαθρου.

Την Παρασκευή 12 Ιουλίου, το έργο επισκέφθηκαν τα μέλη της επιστημονικής επιτροπής με επικεφαλής τον ομότιμο καθηγητή Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Μανόλη Κορρέ. Η επιστημονική επιτροπή εμφανίστηκε ικανοποιημένη από την τήρηση του χρονοδιαγράμματος αλλά και από τη δουλειά που γίνεται. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, μέχρι το φθινόπωρο, το γεφύρι θα έχει χτιστεί ξανά. Ωστόσο ο μεταλλότυπος θα παραμείνει κατά τη διάρκεια του χειμώνα, με τα «αποκαλυπτήρια» να γίνονται το 2020, για λόγους καταγραφής της συμπεριφοράς του «νέου» γεφυριού.

Από το 2015 και μετά, υπήρξε έντονη ενεργοποίηση της επιστημονικής κοινότητας και ιδίως του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, που ενδιαφερόταν να συμμετέχει σε ένα ιδιαίτερα πρωτότυπο έργο: της αναστήλωσης ενός μεγάλου, μονότοξου πέτρινου γεφυριού. Μέσα από τις μελέτες που έγιναν, προέκυψαν πολλά στοιχεία για το δομικό προφίλ της Γέφυρας Πλάκας τα οποία μέχρι τότε ήταν άγνωστα.

Ας δούμε μερικά από αυτά, πέντε στον αριθμό:

1. Η προέλευση της πέτρας

Κατά την κατασκευή του γεφυριού τον 19^ο αιώνα, τόσο ο πελεκητός λίθος (ασβεστιτικός ψαμμίτης) όσο και το υλικό πλήρωσης του γεφυριού προήλθαν από επιτόπια πετρώματα, ακόμα και μέσα από τον ποταμό Άραχθο. Εν έτει 2019, για την ανακατασκευή-αναστήλωση του γεφυριού, η λήψη υλικών από τον Άραχθο ή από τον Ραφτανίτικο ποταμό αποκλείστηκε. Οι πέτρες προέρχονται από λατομείο της Δαφνούλας. Το υλικό αυτό προσεγγίζει κατά πολύ το αυθεντικό υλικό, σύμφωνα με τη μελέτη, ενώ ανταποκρίνεται και στις απαιτήσεις αντοχής.

Η αρχική επιθυμία για επανατοποθέτηση των πεσμένων, αλλά συμπαγών λίθων δεν μπόρεσε να γίνει πραγματικότητα για κατασκευαστικούς λόγους. Στη μελέτη, έχει προταθεί πάντως κάποιοι από αυτοί να χρησιμοποιηθούν στο εσωτερικό γέμισμα της γέφυρας ή σε τμήματα χωρίς ιδιαίτερη καταπόνηση.

2. Ο θρύλος των αυγών και το κονίαμα

Για το κονίαμα, το μίγμα δηλαδή σύνδεσης των οικοδομικών υλικών, έχει γίνει πολύς λόγος. Ο θρύλος θέλει χιλιάδες αυγά να έχουν σπάσει για να χρησιμοποιηθούν ως υλικό στερέωσης. Από τις εργαστηριακές έρευνες που έχουν γίνει, δεν προέκυψαν στοιχεία που να οδηγούν σε ένα τέτοιο συμπέρασμα. Ωστόσο, υπάρχει η υποσημείωση της παρέλευσης των πολλών ετών και της αναπόφευκτης αλλοίωσης ενός τέτοιου υλικού. Με άλλα λόγια, ο θρύλος δεν επιβεβαιώνεται, αλλά, για όσους είναι φαν των θρύλων, δεν καταρρίπτεται κιόλας.

Κατά τα άλλα το κονίαμα αποτελούνταν από ασβέστη με ανάμιξη διάφορων υλικών. Ασβέστης θα είναι και το βασικό υλικό του κονιάματος που θα χρησιμοποιηθεί στο υπό αναστήλωση γεφύρι. Μια ειδική κατασκευαστική τεχνική του συγκεκριμένου γεφυριού, αποτελεί και η χρήση πωρόλιθων, οι οποίοι είχαν χρησιμοποιηθεί ως γέμισμα για τη μείωση του βάρους.

3. Και ξύλα στο γεφύρι 

Σε τμήματα του γεφυριού, βρέθηκαν ξύλινες εσχάρες. Από την πρώτη στιγμή, για τους μελετητές η παρουσία των ξύλινων αυτών στοιχείων θεωρήθηκε σημαντικό εύρημα, δεδομένου ότι μέχρι τότε δεν υπήρχε σχετική αναφορά σε βιβλιογραφία για τα πέτρινα γεφύρια στην Ελλάδα. Στο «νέο» γεφύρι, θα τοποθετηθούν στις ίδιες θέσεις ξύλινες εσχάρες για ιστορικούς λόγους. Από την ερευνητική εργασία μελετητών, προέκυψε ότι αυτές δεν συμβάλλουν στη στατική λειτουργία της γέφυρας. Το είδος του ξύλου που είχε τοποθετηθεί τότε, ήταν δρύινο. Το ίδιο θα γίνει και τώρα, με την προσθήκη καστανιάς η οποία είναι πιο ανθεκτική.

4. Αντί για σίδηρο, τιτάνιο

Ένα ακόμα δομικό στοιχείο, άγνωστο μέχρι το 2015, του γεφυριού είναι οι μεταλλικοί σύνδεσμοι οι οποίοι λειτούργησαν ως στερεωτικό υλικό. Σύμφωνα με τα δεδομένα που έχουν ανακοινωθεί, ο πρωτομάστορας Κώστας Μπέκας και τα υπόλοιπα μαστόρια είχαν χρησιμοποιήσει σφυρήλατο βιομηχανικό σίδηρο από την Αγγλία που σήμερα δεν υπάρχει. Το υλικό αυτό θα αντικατασταθεί από τιτάνιο.

5. Χιλιάδες πέτρες

Το κύριο τόξο του γεφυριού Πλάκας είχε κατασκευαστεί με περίπου 9.000 μεγάλες, μικρές και μικρότερες πέτρες, που αντιστοιχούν, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στη μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, σε 4.000 φόρτους ημιόνου. Το γέμισμα του τόξου έγινε με δεκάδες χιλιάδες, μικρές πέτρες.

* Βιβλιογραφία: "Γεφύρι Πλάκας: το ΕΜΠ και το έργο αποκατάστασης", Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, μελέτη