Η 25η Μαρτίου, πριν από 100 χρόνια στα Γιάννενα

Στρατιωτικές παρελάσεις, κανονιοβολισμοί, τελετές, ιστορικές αναπαραστάσεις, χοροί, αναθηματικές στήλες, τιμές σε πρόσωπα που «σφράγισαν» την προεπαναστατική περίοδο: Ο εορτασμός για τα 100 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης στα Γιάννενα, τα οποία απελευθερώθηκαν το 1913, απλώθηκε έως… το 1930 (οπότε και κορυφώθηκε) όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα -το έτος 1930 συνδέθηκε και με τα 100 χρόνια από την ίδρυση του ελληνικού κράτος.

Η «κανονική» 100ετή επέτειος γιορτάστηκε, επομένως, λιτά στην πόλη των Ιωαννίνων. Την ημέρα της 25^ης Μαρτίου την υποδέχθηκαν οι Γιαννιώτες με 101 κανονιοβολισμούς. Η στρατιωτική μπάντα παιάνισε τον εθνικό ύμνο στους δρόμους της πόλης, ο δήμαρχος Βασίλειος Πυρσινέλλας εκφώνησε τον πανηγυρικό λόγο στη Μητρόπολη και ο Στρατός παρέλασε στην πόλη. Το βράδυ, οι Γιαννιώτες συγκεντρώθηκαν στην τότε κεντρική πλατεία (στο Ρολόι), και μαζί με τον Στρατό ζητωκραύγασαν υπέρ του πολέμου και του βασιλιά, του Κωνσταντίνου του Α’, ο οποίος είχε επιστρέψει στην Ελλάδα μετά την ήττα του Ελευθερίου Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920. Η Ελλάδα εκείνης της εποχής έφτιαχνε το δικό της «αφήγημα», το οποίο θα τελείωνε με τον πιο τραγικό τρόπο το 1922.

Ένα δημοσίευμα της εφημερίδας «Ήπειρος» στις 27 Μαρτίου του 1921, περιγράφει τις προσδοκίες που υπήρχαν: «Η εφετεινή εκατονταέτηρος επέτειος 1821-1921 ήλθε να εύρη, όπως όλης της Ελλάδος, και την ψυχήν της πόλεώς μας, θερμοτέραν διά των εορτασμών της από κάθε άλλην φοράν. Πνοή ονείρων εθνικών και πνοή πίστεων εθνικών, η οποία εις άλλας επετείους επερνούσεν ως απαλή θωπεία ελπίδων μόνον και  εθνικών μόνον ρεμβασμών και πόθων –εφέτος, με την πρώτην φωτιάν του πρώτου κανονιού, που διήγγειλε την εορτήν της μεγάλης ημέρας, εθύμισεν εις όλας τας ψυχάς το λεοντόφωνον ελληνικόν κανόνι, που κροτεί εκεί κάτω στην Μικρασίαν ελευθερωτικόν. Και ήλθεν η πρώτη κανονιά σαν φωτιά και λαμπάδα καίουσα τον πάνδημον ενθουσιασμόν!».

Δημοσίευμα της εφημερίδας «Ήπειρος» τον Μάρτιο του 1921

Και από το 1921, πάμε στη γιορτή των 100χρονων εν έτει 1930. Οι εορτασμοί της «εκατονταετηρίδας», με τον όρο «εθνική παλιγγενεσία» ( που στήριξε ο ιστορικός Κων. Παπαρρηγόπουλος) να κυριαρχεί στους πρωτοσέλιδους τίτλους.

Οι εορταστικές εκδηλώσεις κράτησαν αρκετούς μήνες. Από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο, κυρίως, σε όλη την Ήπειρο.

Σε δημοσίευμά της, τον Απρίλιο του 1930,  η εφημερίδα «Ελευθερία» προσδιόριζε τον ρόλο της Ηπείρου στην Επανάσταση: «Από το προηγούμενο Σάββατο μπήκαμε στην περίοδο του εορτασμού της 100ρίδας της απελευθέρωσης της εις την οποία απελευθέρωσιν έπαιξε η Ήπειρός μας διά των ηρώων της αρματωλών και κλεφτών και Σουλιωτών, διά των ευεργετών τέκνων της, οι οποίοι έθεσαν τον πολούτον των εις την προπαρασκευήν του εθνικού μας αγώνος, διά των λεγεώνων των μεγάλων και μικρών διδασκάλων της». Διευθυντής της «Ελευθερίας» ήταν ο Χρήστος Χρηστοβασίλης, ο οποίος ήταν μέλος της τότε διοργανωτικής «Επιτροπής» μαζί με τον καθηγητή Χρήστο Σούλη, τον νομομηχανικό Καλ. Αμπαδογιάννη, τον γενικό διοικητή της Ηπείρου Αχ. Καλευρά (πρόεδρο της επιτροπής) και φυσικά τον μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα.

Οι αναπαραστάσεις μαχών και ιστορικών γεγονότων ήταν από τις από τις πιο σημαντικές εκδηλώσεις του εορταστικού προγράμματος. Η αναπαράσταση των μαχών του Σουλίου ήταν μεγάλο γεγονός, με τον υπουργό Ναυτικών της κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου, Δημήτρη Ν. Μπότσαρη να παραβρίσκεται και να ανυψώνει τη σημαία. Μια συμβολική πράξη, δεδομένου ότι ο Δημ. Μπότσαρης ήταν απόγονος της σουλιώτικης φάρας των Μποτσαραίων. Στην ομιλία του, στο Σούλι, ο Χρηστοβασίλης ανέφερε: «Αιμοβόρα ψυχή του Αλή πασιά που βρίσκεται κάτω στην μαύρην κόλαση. Μάθε ότι αυτήν την στιγμήν ένας εκλεκτός απόγονος της ηρωικής γεννεάς των Μποτσαραίων ανύψωσε την νικηφόρον ελληνικήν σημαίαν επί του φρουρίου σου, το οποίον έχτισες πριν από 123 χρόνια ως φρουρόν του ερημεωμένου Σουλίου. Το ελευθερωμένον Σούλι πανηγυρίζει σήμερα την εκατονταερίδα της απελευθερωμένης Ελλάδος»…

Και από το Σούλι, στο Ζάλογγο, για να τιμηθεί «η δραματικωτέρα γυναικείας αυτοθυσίας τραγωδία, τραγωδία γυναικείας τιμής, θρησκευτικού φανατισμού και εθνικής υπερηφανείας και αφοσιώσεως» όπως σημείωνε ο Τύπος της εποχής, με τον Χρηστοβασίλη και πάλι να κάνει ομιλία στον βράχο του Ζαλόγγου και να μιλάει για γυναίκες που «πήδαγαν χαρούμενες με τα παιδιά στα χέρια κάτω στο χάος το φριχτό, στο στόμα του Θανάτου να σώσουνε την πίστη τους και την αγνή τιμής. Και να μην πέσουν ζωντανές στα τουρκικά τα χέρια».

Οι εκδηλώσεις κορυφώθηκαν τον Σεπτέμβριο του 1930 στην πόλη των Ιωαννίνων. Κανονιοβολισμοί, στρατιωτική παρέλαση, λαϊκές γιορτές στον χώρο του Γυμναστηρίου (εκεί που είναι σήμερα η λαϊκή αγορά της Αγίας Μαρίνας), λαμπαδηφορίες, επίσημο γεύμα στην αίθουσα της Ζωσιμαίας Σχολής και αναμνηστικές πλάκες στην οικία του ιδρυτή της Φιλικής Εταιρείας Αθανάσιου Τσακάλωφ, στο βόρειο τείχος του Κάστρου προς τιμή του Διονύσιου Φιλόσοφου και προς την τιμή των προδρόμων Ηπειρωτών της Επανάστασης του 1821 κι αλλού…

Η εφημερίδα «Ήπειρος» έγραφε: «Απόγονοι εκείνων [των ανθρώπων] ημείς εορτάζοντες σήμερον εδώ εις τα Γιάννινα την πόλιν των προδρόμων της Ελληνικής επαναστάσεως και των μεγάλων ευεργετών του Έθνους, την εορτήν της απελευθερώσεως της Ελλάδος και τελόυντες μνημόσυνον εις τας ιεράς σκιάς των αθανάτων εκείνων ηρώων, ευλαβείς προσκυνηταί και θαυμασταί του υπερανθρώπου μεγαλείου των, ας κλίνωμεν ευλαβώς το γόνυ, με την ευχήν μιας νέας ελληνικής παλιγγενεσίας εις τα γράμματα τώρα τας επιστήμας, τας τέχνας, με την διάπυρον ευχήν μιας καλλιτέρας διά την Ελλάδα οικονομικής και κοινωνικής αύριον, και τα οποία ας είμεθα βέβαιοι ότι αργά ή γρήγορα θα επιτελέση και θα δημιουργήση αθάνατος και μεγαλειώδης η ελληνική ψυχή».

*Κεντρική φωτογραφία: Η προτομή του Διονύσιου Φιλόσοφου τοποθετήθηκε στην παραλίμνια περιοχή το 2000