Τι κάηκε στην Εύβοια

Την πρώτη χαρτογράφηση της γης που κάηκε στην μεγάλη πυρκαγιά της Εύβοιας, την περασμένη εβδομάδα, δημοσιεύει το ΑΠΕ-ΜΠΕ. Με τη συμβολή του συστήματος Copernicus της ΕΕ, οι καμένες εκτάσεις αποτυπώνονται με σαφήνεια, και επιβεβαιώνεται ότι κάηκε κυρίως το δάσος αλλά και καλλιέργειες.

Η υπηρεσία Copernicus, ενεργοποιήθηκε την Τρίτη 13 Αυγούστου, μετά από αίτημα των ελληνικών αρχών (ΓΓ Πολιτικής Προστασίας) και καταγράφει έκτοτε δορυφορικά την εξέλιξη της πυρκαγιάς, παρέχοντας χρήσιμα δεδομένα υψηλής ανάλυσης για την έκταση της καταστροφής.

Την εξέλιξη των δεδομένων της καταγραφής μπορεί κανείς να δει εδώ: https://emergency.copernicus.eu/mapping/list-of-components/EMSR380

Ο χάρτης που το Copernicus δίνει σήμερα στη δημοσιότητα μέσω του ΑΠΕ-ΜΠΕ δείχνει αναλυτικά την κατανομή των χρήσεων γης (όπως αυτές είχαν καταγραφεί το 2018) των εκτάσεων που κάηκαν μέχρι και την Τετάρτη 14 Αυγούστου. Δεδομένου ότι η πυρκαγιά έκτοτε κινήθηκε κυρίως με αναζωπυρώσεις στις περιοχές από όπου είχε ήδη περάσει η φωτιά, εκτιμάται ότι η γεωγραφική έκταση που αποτυπώνεται εδώ δεν απέχει πολύ από την συνολική, μέχρι σήμερα, καμένη έκταση.

Η συννεφιά που επικράτησε την περασμένη Πέμπτη και την Παρασκευή δεν επέτρεψε στους δορυφόρους να καταγράψουν νεότερα δεδομένα. Η επόμενη απόπειρα δορυφορικής καταγραφής αναμένεται σήμερα, Σάββατο, αν το επιτρέψουν οι καιρικές συνθήκες.

Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι τις πρώτες δύο ημέρες της πυρκαγιάς έγιναν στάχτη κυρίως κωνοφόρα και σκληρόφυλλα δάση, μεταβατικές θαμνώδεις περιοχές, ελαιώνες και εκτάσεις με μικτές ή μη-αρδευόμενες καλλιέργειες, καθώς και φυσική βλάστηση.

Πότε και για ποιους χαρτογραφεί το Copernicus EMS

Η πυρκαγιά που ξεκίνησε κοντά στα χωριά Μακρυμάλλη και Κοντοδεσπότι της ορεινής Εύβοιας την περασμένη Τρίτη ήταν το 17ο συμβάν για το οποίο η Ελλάδα ζήτησε την συμβολή της ΕΕ για την άμεση χαρτογράφησή του, μέσω της υπηρεσίας Ταχείας Χαρτογράφησης (Rapid Mapping) του Copernicus EMS (Emergency Management Service - Υπηρεσία Επείγουσας Διαχείρισης). Η πρώτη φορά ήταν πριν από 5 χρόνια, στις 24 Αυγούστου 2014, για μια πυρκαγιά στην Καλαμπάκα. Η υπηρεσία έχει ενεργοποιηθεί συνολικά για εννέα πυρκαγιές (οι τρεις, στην Εύβοια, μια από τις υπόλοιπες η Κινέττα / Μάτι, το 2018) και οκτώ πλημμύρες (συμπεριλαμβανομένης της Μάνδρας το 2017), κυρίως τα τελευταία δύο χρόνια.

Η υπηρεσία Ταχείας Χαρτογράφησης του Copernicus ήταν διαθέσιμη από το 2012, αλλά χρειάστηκε καιρός για να την μάθουν και να αρχίσουν να την αξιοποιούν τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Κάθε κράτος-μέλος που αντιμετωπίζει καταστάσεις έκτακτης ανάγκης μπορεί ανά πάσα στιγμή να ζητήσει την ενεργοποίησή της, μέσω της αρχής που έχει οριστεί ως αρμόδια για την Πολιτική Προστασία (στη χώρα μας είναι η ΓΓ Πολιτικής Προστασίας). Η υπηρεσία είναι δωρεάν για οποιονδήποτε τη ζητήσει, τονίζει ο υπεύθυνος του Γραφείου Πληροφόρησης του EMS Copernicus, Στεφάν Ούρεβιτς.

Οι σχετικοί χάρτες δεν είναι απλά εικόνες, αλλά ψηφιακά διανυσματικά δεδομένα, που οι ενδιαφερόμενοι φορείς (Πυροβεστική, δασαρχεία, τοπικές αρχές ή οποιοσδήποτε άλλος) μπορεί να εισάγει σε Συστήματα Γεωγραφικής Πληροφόρησης (GIS), να τα συνδυάσει με άλλα δεδομένα που μπορεί να έχει (από drones, επιτόπιες μετρήσεις, τοπικά οδικά/σιδηροδρομικά δίκτυα κλπ) και να έχει το αποτέλεσμα που τον ενδιαφέρει, εξηγεί ο Σ. Ούρεβιτς.

Δορυφόροι & δεδομένα στην υπηρεσία της πολιτικής προστασίας

Όλα τα δεδομένα που παράγονται στο πλαίσιο των υπηρεσιών του Copernicus διατίθενται ανοιχτά και δωρεάν, ενώ δεν υπάρχει χρέωση για καμμία από τις υπηρεσίες χαρτογράφησης που ζητούνται από τα κράτη. Το κόστος της υπηρεσίας το καλύπτουν οι ευρωπαίοι φορολογούμενοι, στον καθένα από τους οποίους αντιστοιχεί σε περίπου 1,2 ευρώ / έτος, όπως εξηγεί ο Σ. Ούρεβιτς. Πρόταση της Κομισιόν είναι να αυξηθούν τα σχετικά κονδύλια που προβλέπει ο προϋπολογισμός της Κομισιόν για το Copernicus, αν το εγκρίνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Χαρτογραφήσεις πυρκαγιών από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών

Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, ένας από τους πρώτους φορείς που ασχολήθηκαν με τη δημιουργία ενός συστήματος παρακολούθησης και έγκαιρης ειδοποίησης πυρκαγιών στην Ελλάδα, αποτελεί σήμερα διαπιστευμένο φορέα του Copernicus σε επίπεδο Risk & Recovery.

Μέσω του «Beyond», το Αστεροσκοπείο έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια ένα μοναδικό σύστημα που επιτρέπει την δορυφορική παρακολούθηση μιας καταστροφής ανά 5-10 λεπτά της ώρας, ακόμη και τη νύχτα, μέσα από ένα σύστημα δορυφόρων διαφορετικό από εκείνο του Copernicus. 

«Το μειονέκτημα είναι η μεγάλη απόστασή τους από τη Γη, που δίνει μια πιο συνοπτική εικόνα του εδάφους, σε απόσταση 500x500 μέτρων από την επιφάνεια, καθώς και το ότι δεν μπορεί να διαπεράσει τη νεφοκάλυψη, αλλά το πλεονέκτημα είναι η συχνότητα -κάθε 5 λεπτά. Τα στοιχεία που συλλέγουμε στέλνονται απευθείας online στο Κέντρο Επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής και τους δίνουν εικόνα της πραγματικής κατάστασης ταυτόχρονα με το συμβάν», εξηγεί ο Στ. Κοντοές.

Επιπλέον, το Beyond έχει συγκεντρώσει το σύνολο των χαρτογραφήσεων όλων των καμένων εκτάσεων από τις πυρκαγιές στην Ελλάδα, από το 1982 που πέρασε ο πρώτος δορυφόρος πάνω από την Ελλάδα, μέχρι σήμερα. Χάρη σε αυτά τα στοιχεία, οι ελληνικές αρχές γνωρίζουν άμεσα αν μια περιοχή που καίγεται έχει ξανακαεί στο παρελθόν ή είναι παρθένο δάσος, τι είδος καύσιμης ύλης περιέχει κλπ, στοιχεία που βοηθούν στην εκτίμηση της εξέλιξης της πυρκαγιάς και τον σχεδιασμό της δράσης της Πυροσβεστικής..

Επιπλέον, το Εθνικό Αστεροσκοπείο συλλέγει καθημερινά δορυφορικά δεδομένα από όλο τον κόσμο και διανέμει αυτές τις χιλιάδες εικόνες στο Copernicus καθώς και σε κόμβους (hubs) πληροφόρησης. Η πληροφόρηση αυτή είναι πολύτιμη για το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS, https://effis.jrc.ec.europa.eu/), που επίσης είναι μέρος της δράσης του Copernicus. Είναι, όμως, προσβάσιμη σε οποιονδήποτε, ακόμη και σε έναν πολίτη που μπορούν ανά πάσα στιγμή να θέλει να δει πώς εξελίσσεται εκείνη την ώρα μια πυρκαγιά δίπλα στο χωριό του.

Πηγή γραφήματος πυρκαγιάς: Copernicus EMS / Απόδοση στα ελληνικά: ΑΠΕ-ΜΠΕ