Το τελευταίο στρατοδικείο της χούντας στα Γιάννενα: Ο «Βελουχιώτης» και τα τηλεγραφήματα στο State Department

Στις 9 Ιουλίου του 1974, λίγο πριν η χούντα καταρρεύσει οριστικά, συνεδρίασε στα Γιάννενα το Έκτακτο Διαρκές Στρατοδικείο.

Θα φέρει στο εδώλιο 27 άτομα από τα Γιάννενα, την Πρέβεζα, καθώς και φοιτητές-τριες από άλλες πόλεις της Ελλάδας, με την κατηγορία της συμμετοχής στην οργάνωση «Άρης Βελουχιώτης».

Οι κατηγορούμενοι-ες ήταν οι εξής, όπως ακριβώς τους αποτύπωσε το κατηγορητήριο:

• Θωμάς Μανόπουλος (Πρέβεζα-τοπογράφος)
• Αλέξανδρος Παπαζαχαρίας (Πρέβεζα, φοιτητής)
• Βαγγέλης Παπαχρήστος (Σέρρες, φοιτητής)
• Φώτης Λανάς (Άρτα, φοιτητής)
• Θανάσης Ανωγιάτης (Πρέβεζα, εργάτης)
• Παναγιώτης Μπέκας (Πρέβεζα, εργάτης)
• Σωτήρης Ταμπουρέας (Καστανέα Μεσσηνίας, μαθητής)
• Κώστας Κίκερης (Πρέβεζα, σιδηρουργός)
• Λάμπρος Γουρνάρης (ή Ιπποκράτης-Πρέβεζα, φανοποιός)
• Σάφης ή Παπαγεωργίου Στράτος ή Λάμπρος (σύμφωνα με το κατηγορητήριο-φορτοεκφορτωτής)
• Χρήστος Καραλής (Πρέβεζα, σπουδαστής)
• Σπύρος Ζώτος (Πρέβεζα, σπουδαστής)
• Σπύρος Τζίμας (Κρυοπηγή Πρέβεζας, φοιτητής)
• Τηλέμαχος Καλησπεράτης (Κορακάδες Κέρκυρας, φοιτητής)
• Βασίλης Μέγας (Γιάννενα, φοιτητής)
• Παναγιώτης Τζόκας (Πρέβεζα-φοιτητής)
• Βασίλης Σταμέλος (Αθήνα, υπάλληλος ΟΤΕ)
• Δανιήλ Σπαρτιάτης (Γιάννενα, φοιτητής)
• Αντώνης Τζεδάκης (Ηράκλειο, φοιτητής)
• Βαγγέλης Αυδίκος (Ελαιώνας Πρέβεζας, φοιτητής)
• Θανάσης Κουλουριώτης (Ραφήνα, φοιτητής)
• Γιώργος Σκούρας (Βρυσούλα Πρέβεζας, φοιτητής)
• Μανώλης Κολοκυθάς (Χανιά, φοιτητής)
• Καλλιόπη Φιωτάκη (Χανιά, φοιτήτρια)
• Σπύρος Κακαβούλης (ή Κομποθέκας-Πρέβεζα, φοιτητής)
• Μαγδαληνή Παππά (Πρέβεζα, φοιτήτρια)
• Κωνσταντίνα Κελέση (Πρέβεζα, φοιτήτρια)

Οι κατηγορούμενοι-ες στην πλειοψηφία τους είναι φοιτητές στα Γιάννενα. Η Κελέση είναι φοιτήτρια Νομικής στην Αθήνα και καταχωρείται στην δικογραφία ως «φυγάς». Κάποιοι εξ αυτών, όπως ο Σπαρτιάτης, έχουν παίξει ρόλο στο «μικρό Πολυτεχνείο» των Ιωαννίνων, μερικούς μήνες πριν. Κάποιοι αργότερα, θα φτάσουν ως το κοινοβούλιο, όπως ο Βαγγέλης Παπαχρήστος.

Επί του παρόντος όμως είναι μέλη ή επιρροές του ΚΚΕ. Ο Θωμάς Μανόπουλος χαρακτηρίζεται στη δικογραφία «επικίνδυνος κομμουνιστής και στέλεχος της ΚΝΕ» που μυεί στην οργάνωση και άλλους. Ο Παπαχρήστος είναι ο «συντάκτης με εντολή Μανόπουλου το καταστατικόν της οργανώσεως», χρησιμοποιώντας ως πρότυπον «το καταστικόν του ΚΚ της Σοβιετικής Ενώσεως».

Το στρατοδικείο κατηγορεί αρκετούς από τους συλληφθέντες για τη συμμετοχή τους στην εξέγερση, στο Πολυτεχνείο, στην Αθήνα. Δύο εξ αυτών είχαν συλληφθεί μετά την εισβολή του στρατού και κατόπιν αφέθηκαν ελεύθεροι, σύμφωνα πάντα με τη χουντική δικογραφία.

Η κατηγορία των «επικίνδυνων κομμουνιστών» κυρίως στηρίζεται στο γεγονός ότι τα μέλη της οργάνωσης διακινούσαν «Ριζοσπάστη», αντιχουντικές προκηρύξεις και αφίσες, καθώς και έγραφαν συνθήματα.

«… δέμα περιέχον 165 περίπου δακτυλογραφημένας υπό της Κελέση Κων/νας προκηρύξεις της ΚΝΕ προκειμένου να διασπαθούν εις το Πανεπιστήμιον Ιωαννίνων», αναφέρει μεταξύ άλλων.

Κάποιοι κατηγορούνται ότι συμμετείχαν σε συνεδριάσεις οργανώσεων βάσεις, ότι είχαν στη βιβλιοθήκη τους «επικίνδυνα βιβλία» ή και ότι τοποθέτησαν «στους τοίχους της οικίας αφίσσας απεικονίζουσας την Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας και την προσωπογραφίαν του Λένιν».

Το στρατοδικείο καταδίκασε μεν τους κατηγορούμενους-ες στις 12 Ιουλίου 1973, με ποινές από 6 μήνες ως 10 χρόνια φυλακή., αλλά λίγη σημασία είχε πια. Εννιά μέρες αργότερα η χούντα θα έπεφτε, υπό το βάρος της τραγωδίας στην Κύπρο, που η ίδια προκάλεσε, αλλά και από τα πλήγματα που της είχαν καταφέρει οι εξεγέρσεις στο Πολυτεχνείο και στη Νομική.

Τα τηλεγραφήματα της Αμερικάνικης Πρεσβείας για τη δίκη

Μια μέρα πριν την έκδοση της απόφασης, ασχολείται με το δίκη το State Department και συγκεκριμένα, το γραφείο Ευρωπαϊκών και Ευρασιατικών Υποθέσεων.

Σε τηλεγράφημα χαρακτηρισμένο «για περιορισμένη χρήση», το οποίο αποχαρακτηρίστηκε μόλις τον Ιούνιο του 2005, το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ επικεντρώνει (φυσικά…) στον «κομμουνιστικό κίνδυνο».

Αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «οι κατηγορούμενοι της οργάνωσης διοργάνωναν μυστικές συναντήσεις για να συνωμοτήσουν κατά της κυβέρνησης. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, έγραψαν αντικαθεστωτικά συνθήματα στην Αθήνα και κυκλοφόρησαν προκηρύξεις σε Ιωάννινα, Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Τέσσερις από τους φοιτητές κατηγορούνται ότι συμμετείχαν στα επεισόδια του Πολυτεχνείου τον περασμένο Νοέμβριο».

Ενδιαφέρον έχει ο σχολιασμός της υπηρεσίας: «Αυτή η δίκη είναι η πρώτη κατά την οποία δεν αποδίδονται σχέσεις με την ΚΝΕ ή την Αντι-ΕΦΕΕ». Ωστόσο, το κατηγορητήριο αναφέρει ρητά σχέσεις κατηγορούμενων με την ΚΝΕ και οργανωτικές της δραστηριότητες. Επίσης, συμπληρώνει το… προφανώς, ότι δηλαδή «είναι η πρώτη αναφορά οργάνωσης στο όνομα του αμφιλεγόμενου κομμουνιστή μαχητή της αντίστασης Βελουχιώτη, που σκοτώθηκε το 1945». Οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ προσθέτουν ακόμα ότι οι συλλήψεις δεν είχαν ανακοινωθεί επίσημα και πως, σύμφωνα με τις ενδείξεις και δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής, «η πολιτική αγωγή φαίνεται ότι δραματοποιεί την κατάσταση πέρα από την ουσία των αποδείξεων».

Τέλος, σχολιάζει ξεχωριστά την επιλογή των Ιωαννίνων για τη δίκη: «Είναι μια καινοτομία η επιλογή της πόλης, από την άποψη ότι όλες οι προηγούμενες ήταν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πειραιά».

Την επόμενη μέρα, 12 Ιουλίου, ακολουθεί νέο τηλεγράφημα, από την ίδια πηγή: «Δοθείσης της νεαρής ηλικίας των κατηγορουμένων και της έλλειψης σοβαρών αποδείξεων, τουλάχιστον όπως αποτυπώνονται στις ειδήσεις, οι ποινές είναι σκληρές», ενδεχομένως για να «παραδειγματίσουν φοιτητές και νεολαίους σε όλο το έθνος».

Το ίδιο τηλεγράφημα, επικαλείται και σχόλιο του Ευάγγελου Αβέρωφ σε «emboff», σε υπάλληλο της πρεσβείας δηλαδή: «Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Αβέρωφ, σημείωσε σε υπάλληλο της πρεσβείας ότι οι κατηγορούμενοι ήταν ξεκάθαρα φιλοκομμουνιστές».

Ο Μανόπουλος, 25 χρονών τότε, καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλακή και οι Παπαχρήστος (19 ετών), Παπαζαχαρίας (26), Γούναρης (34) σε έξι χρόνια ο καθένας. Δώδεκα εκ των κατηγορούμενων καταδικάστηκαν με τριετή αναστολή.

Πηγές:

Αρχείο Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη

Wikileaks, τηλεγραφήματα της αμερικάνικης πρεσβείας στο State Department