Τα Γιάννενα το 2030: πράσινη μετάβαση μέσω της δικής μας υπέρβασης;

Του Άγγελου Τσιάνου*

Όλοι μας έχουμε διαβάσει ή ακούσει πως τα Ιωάννινα έχουν ενταχθεί, με ορίζοντα το 2030, στις 100 κλιματικά ουδέτερες ευρωπαϊκές πόλεις, μια επιλογή που πραγματικά αποτελεί και μοναδική ευκαιρία για τον οριστικό μετασχηματισμό. Δυστυχώς όμως εκτός από ωραίες οικολογικές διατυπώσεις όπως «πράσινη πόλη» και «έξυπνη πόλη», ορολογίες που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε την ακριβή τους σημασία, δεν έχουν πραγματοποιηθεί αξιόλογα βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Τι σημαίνει όμως πράσινη πόλη, πράσινη ανάπτυξη και είναι όντως η σωστή κατεύθυνση;

Συνήθως οι όροι «πράσινη πόλη», «έξυπνη πόλη», «βιώσιμη πόλη», χρησιμοποιούνται σχεδόν με ταυτόσημη έννοια οριοθετώντας, για πολλούς, την πράσινη ανάπτυξη. Πράσινη πόλη όμως δεν είναι μόνο η ενεργειακά ουδέτερη πόλη, αλλά η πόλη που δίνει προτεραιότητα στο αστικό πράσινο, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στον πεζό και τον ποδηλάτη.

Έτσι αναρωτήθηκα, υπάρχει πραγματικά πράσινη ανάπτυξη;

Έχοντας μελετήσει και κατασκευάσει πληθώρα ενεργειακών έργων, έως σήμερα, μπορώ να καταλήξω πως σε μικρή κλίμακα τα έργα αυτά μπορούν να θεωρηθούν πράσινα (δεν είναι επιζήμια για το περιβάλλον). Τι συμβαίνει όμως όταν συζητάμε για χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα εγκατεστημένων φωτοβολταϊκών; Πόσο επηρεάζεται το μικροκλίμα της εκάστοτε περιοχής;

Σίγουρα όσο πιο μεγάλο το έργο, τόσο μεγαλύτερη και η παραγωγή του. Το βασικό πρόβλημα με της ΑΠΕ, εκτός από την μεγάλης κλίμακας υλοποίηση, είναι άλλο και είναι εξίσου σημαντικό. Οι πράσινες πηγές ενέργειας δεν μπορούν να μεταβληθούν για να καλύψουν την ζήτηση. Ο άνεμος δεν θα φυσάει πιο δυνατά και ο ήλιος δεν θα λάμπει πιο έντονα, μόνο και μόνο επειδή η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κορυφώνεται. Η ηλιακή και η αιολική ενέργεια απαιτούν λύσεις αποθήκευσης: τεράστιες συστοιχίες συσσωρευτών μη φιλικές προς το περιβάλλον και εξαιρετικά ακριβές.

Πόσο πράσινες μπορούν να θεωρηθούν λοιπόν τέτοιες λύσεις όταν ακόμα και η ανακύκλωση των υλικών αυτών είναι αδύνατη; Για παράδειγμα τα πτερύγια των ανεμογεννητριών δεν μπορούν να ανακυκλωθούν και μέσω της κυκλικής οικονομίας επαναχρησιμοποιούνται, ευτυχώς, ως εξοπλισμός για παιδικές χαρές, δημόσια παγκάκια, ράφια, σκέπαστρα, κ.ο.κ.

Οι έννοιες «πράσινη» και «ανάπτυξη» θα έπρεπε να συμβαδίζουν, αλλά όταν ακόμα και σήμερα επικρατεί η αντίληψη ότι η οικονομική πρόοδος επιτυγχάνεται μόνο μέσα από την έντονη βιομηχανοποίηση, το εμπόριο και την αστικοποίηση, γρήγορα έγινε αντιληπτό ότι η πράσινη ανάπτυξη κατέληξε να είναι μια συνεχής επέκταση σε νέους τομείς (ΑΠΕ) με σταθερή αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας και όχι την μείωσή της. 

Άποψη μου, λοιπόν, είναι πως εάν θέλουμε να μεταβούμε σε ένα πιο «πράσινο» μέλλον, σε ένα «βιώσιμο» μέλλον, πρέπει να επαναπροσδιοριστεί ο ρυθμός της δικής μας ανάπτυξης. Ας πατήσουμε λίγο φρένο στην κούρσα της οικονομικής προόδου, μήπως και καταφέρει να μας προλάβει το περιβάλλον.

Εδώ έρχεται και η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης. Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι η μέγιστη δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον, χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον. Πώς λοιπόν θα γίνει αυτό;

Η παράταξη «Ενότητα Πολιτών-Νέα Γιάννενα» άφησε, κατά την προηγούμενη θητεία, ως παρακαταθήκη δύο σημαντικά σχέδια... το Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) και το Σχέδιο Δράσης για την Βιώσιμη Ενέργεια (ΣΔΒΕ). Τα σχέδια αυτά αποτελούν την πυξίδα προσανατολισμού, μια τεράστια δεξαμενή λύσεων για μια πληθώρα προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο Δήμος, τα οποία έχουν ως προτεραιότητα τον πολίτη και το περιβάλλον. Δυστυχώς όμως ακόμα και τα σχέδια αυτά, σε χρονικό διάστημα τεσσάρων μόλις ετών, χρειάζονται επικαιροποίηση.

Έχοντας λοιπόν ως βασικό οδηγό τα επικαιροποιημένα πλέον σχέδια θα μπορέσουμε να κατηγοριοποιήσουμε εκ νέου τα έργα, βάσει της απόδοσης που θα έχουν στην βιωσιμότητα της πόλης, υλοποιώντας -στο μέγιστο δυνατό- σταδιακά μέρος αυτών... ξεκινώντας από την μεγαλύτερη προς την μικρότερη απόδοση.

Και αυτό πρέπει να πραγματοποιηθεί καθώς το συγκεκριμένο ζήτημα (Ιωάννινα 2030), ένα από τα σοβαρότερα που καλείται να αντιμετωπίσει η πόλη μας, είναι πολυσύνθετο. Αντικαθιστώντας λαμπτήρες led ή υλοποιώντας επιλεκτικά, ετεροχρονισμένα και άτακτα κάποια έργα από τις απίστευτα σημαντικές δεξαμενές έργων ΣΒΑΚ και ΣΔΒΕ, χωρίς να προηγηθεί η απαιτούμενη επικαιροποίησή των, δεν συμβάλει καθοριστικά στην επίτευξη του στόχου.

Απλά παραδείγματα: Πού είναι τα έργα για την διαχείριση των πτηνο-κτηνοτροφικών αποβλήτων με στόχο την αξιοποίηση της σημαντικής ποσότητας βιομάζας; Πού είναι η αξιοποίηση των ΑΠΕ σε υφιστάμενες δημοτικές υποδομές ή έστω ένταξη των ΟΤΑ σε κάποια Ενεργειακή Κοινότητα; Πού είναι η αξιοποίηση του γκρίζου νερού και η βελτίωση της απόδοσης των αντλιοστασίων της ΔΕΥΑΙ ή πόσα άλλα έργα που δεν φαίνονται αλλά συμβάλουν σε μεγαλύτερο βαθμό στην μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος της πόλης μας; Αν θέλουμε λοιπόν να κάνουμε την διαφορά, πρέπει να πάρουμε αποφάσεις: Θέλουμε έργα εντυπωσιασμού και μόνο ή αποφασιστικά έργα τα οποία θα τοποθετήσουν την πόλη μας στην σωστή τροχιά για την πολυπόθητη ενεργειακή της ουδετερότητα, προκαλώντας έστω και προσωρινά μια καθημερινή «δυσφορία»;

Προφανώς απαιτούνται λύσεις σε κάθε επίπεδο (αρχιτεκτονικό, ενεργειακό, κυκλοφοριακό, κ.ο.κ.). Για τον λόγο αυτό ακόμα και τα έργα που έγιναν, καλώς έγιναν. Γιατί όμως με ακούτε να τα χαρακτηρίζω συνεχώς ως έργα εντυπωσιασμού; Γιατί δεν έπρεπε να χαθεί τόσος πολύτιμος χρόνος. Δεν έπρεπε να θυσιαστούν τα έργα αυτά στον προεκλογικό αγώνα κανενός. Η πόλη έχει ανάγκη από λύσεις και το παράδοξο είναι προς για πρώτη φορά τις έχουμε και δεν τις αξιοποιούμε.

Ίσως τελικά πιο σημαντική είναι η αναβάθμιση, στην τελευταία έκδοση, της δικής μας παιδείας. Ίσως δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι να κατανοήσουμε το πως ή το γιατί η δική μας καθημερινότητα είναι επιζήμια ή όχι για το οικολογικό μικροσύστημα στο οποίο ζούμε (Το βασικό αξίωμα του Bronfenbrenner είναι ότι τα φυσικά περιβάλλοντα είναι η κύρια πηγή επιρροής στην ανθρώπινη συμπεριφορά). Μην γελάτε. Δεν είναι εύκολο μιας και ζούμε σε μια παράξενη εποχή, σε μια εποχή που μάθαμε να ζούμε μοναχικά και όχι συλλογικά. Σε μια εποχή που καλούμαστε να συμμετέχουμε και όχι να απέχουμε. 

Για τον λόγο αυτό θεωρώ πως είναι επιτακτικής ανάγκης και η επαναγορά του «Συμμετοχικού Προϋπολογισμού» που πρώτη η παράταξη «Ενότητα Πολιτών-Νέα Γιάννενα» εφάρμοσε στην πόλη μας. Σήμερα, πιο ανανεωμένη από ποτέ, η ίδια έχει το υλικό, την γνώση και την θέληση να μετουσιώσει τους στόχους σε μια νέα καθημερινότητα.

Α! και στην ερώτηση του αν το Ιωάννινα 2030 είναι ένας εφικτός στόχος μπορώ να σας απαντήσω πλέον μόνο με ένα… υπό προϋποθέσεις.

Και μια προϋπόθεση είναι ότι στις επικείμενες εκλογές να προσπαθήσετε να μην ψηφίσετε ονόματα, αλλά τα πρόσωπα πίσω από τα ονόματα. Ψηφίστε αυτούς που πραγματικά πιστεύετε εσείς ότι μπορούν να κάνουν την διαφορά και όχι την αδιαφορία …

*Ο Άγγελος Φ. Τσιάνος είναι Διπλωματούχος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός (Bsc/Msc)-Ενεργειακός Επιθεωρητής, και Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος, Δημοτική Ενότητα Ιωαννίνων, με την παράταξη «Ενότητα Πολιτών-Νέα Γιάννενα» και υποψήφιο δήμαρχο τον Θωμά Μπέγκα.