Σε εποχές κρίσης, η ενημέρωση είναι η πρώτη απώλεια

Το Platoon του Όλιβερ Στόουν, κυκλοφόρησε πριν από καμιά τριανταπενταριά χρόνια με το μότο «Στον πόλεμο, το πρώτο θύμα είναι η αθωότητα».

Σήμερα δεν έχουμε ακριβώς έναν πόλεμο με τα χαρακτηριστικά που περιέγραψε ο Σουν Τσου, αλλά η μετάβαση του Κλαούζεβιτς, παραφρασμένη, θα μπορούσε να είναι ότι ζούμε τη συνέχεια της πολιτικής με πυρομαχικά τους ανθρώπους.

Κάπου ανάμεσα στην εθνικιστική φρενίτιδα, την αντιπαράθεση Ελλάδας-Τουρκίας και την εκμετάλλευση από το καθεστώς Ερντογάν (γιατί περί αυτού πρόκειται), της ανθρώπινης αγωνίας για καλύτερη ζωή, πεθαίνει και η ενημέρωση.

Όπως περίπου σε πολεμικές συνθήκες, έτσι και τώρα, στην Ελλάδα και στην Τουρκία δεν μπορείς να εμπιστευτείς σχεδόν τίποτα.  Στο δημοσιογραφικό λόγο συχνά συνθλίβονται κατοχυρωμένες έννοιες και σε μεγάλο βαθμό, κρατικά και μη μέσα υπηρετούν αναφανδόν τους σκοπούς της εξουσίας, επιστρατευμένα σε ένα «μη πόλεμο». 

Στα stand ups με φόντο τα σύνορα, περιγράφεται η «μάχη» έναντι κάποιου πάνοπλου εχθρού, ο οποίος, όπως μαθαίνουμε από πλήθος γραπτών και λεχθέντων, είναι οπλισμένος με παιδιά που «τα βάζει πάνω από τις φωτιές για να κλαίνε μετά στις κάμερες». Κλαίμε και εμείς μαζί με την επιτηδευμένη ελαφρότητα όσων τα λένε, η οποία κρύβει βαθύ μισανθρωπισμό και σκοπιμότητα. 

Αν πιστεύετε ότι στη Βαϊμάρη που τόσο τη μνημονεύσαμε αυτή τη δεκαετία, οι καταστάσεις πυροδοτούνταν πολύ διαφορετικά, κάνετε ένα μικρό λάθος.

Στο μεταξύ, ο δημοσιογράφος του CNN Greece Κώστας Πλιάκος ξυλοκοπήθηκε πάνω στη δουλειά, από «πολίτες σε περιπολία». Σύμφωνα με τον Κώστα Πλιάκο, ένας από αυτούς είχε πυροβολήσει στον αέρα με κυνηγετικό όπλο, κυνηγώντας πρόσφυγες. Τώρα μιλάνε τα όπλα λοιπόν; Ναι, έτσι και αλλιώς οι ελληνικές ένοπλές δυνάμεις κάνουν ασκήσεις με πραγματικά πυρά.

Στη Λέσβο, ξυλοκοπήθηκε γερμανός φωτορεπόρτερ επειδή ήταν «μέλος ΜΚΟ», γιατί έτσι φτιάχνεται το σωστό προφίλ του «εχθρού», βάζοντας και λίγη ΜΚΟ στη συνταγή. Ο φωτορεπόρτερ έχασε και τον εξοπλισμό του, τον οποίο οι εξαγριωμένοι φύλακες της εθνικής καθαρότητας πέταξαν στη θάλασσα. Η ΕΦΕ, το όργανο των φωτορεπόρτερ, κάλεσε τα μέσα που αναπαρήγαγαν τη διαστρέβλωση της ιδιότητάς του να διορθώσουν, αυτά όμως δεν το έκαναν ποτέ. Τις ειδήσεις, αυτή την εποχή, τις παράγουν οι εξαγριωμένοι βλέπετε. Όχι οι δημοσιογράφοι.

Άλλοι δείχνουν πλάνα από την Ειδομένη ως σημερινά, αγνοώντας ότι τότε, πριν από πέντε χρόνια, οι πρόσφυγες ήταν από την άλλη μεριά των συνόρων. Δεν είχαμε «εισβολή» τότε βλέπετε, από άοπλους και πιτσιρίκια…

Σε αυτή την αλληλουχία παραγωγής δημόσιου αφηγήματος, δεν υπάρχει και θεσμική εμπιστοσύνη. Τις προάλλες, η κυβέρνηση στο δελτίο «fake news», την προπαγανδιστική ανακοίνωση που κάνει μια φορά τη βδομάδα, ενέταξε στη γενική κατηγορία ψευδών ειδήσεων την ανυπόγραφη ανάρτηση ενός απίθανου site ότι «ξεκίνησε η επιστράτευση», μαζί με άρθρο του Guardian που ανέφερε τον πρωθυπουργό ως παράδειγμα εφαρμογής κοινής αντιπροσφυγικής πολιτικής με τους Όρμπαν, Σαλβίνι κ.α. Αφορμή ήταν ένα υπαρκτότατο γεγονός, ότι ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας συνέδεσε τους πρόσφυγες, τα κέντρα κράτησης και τον… κορονοϊό. 

Η ελληνική κυβέρνηση ακολουθεί πιστά το τραμπικό επικοινωνιακό μοντέλο «προσωπικής αλήθειας», στο οποίο κάθε άλλη άποψη ποινικοποιείται μεταφορικά ή κυριολεκτικά. Επίσης, είναι άλλο τα fake news και άλλο η διαφωνία με τη γραμμή ενός μέσου. Αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα πλέον...

Δεν είναι η πρώτη φορά που η ενημέρωση είναι ελεγχόμενη. Είναι όμως η πρώτη που το ισχυρό πλήγμα το οποίο έχει δεχθεί η δημοσιογραφία στα χρόνια της κρίσης και τα αποτελέσματά του, φαίνονται ολοκάθαρα.

Η επιλογή του «τι διαβάζουμε» ξεκινάει πλέον από το «να διαβάζουμε». Μόνο έτσι μπορεί να εξασφαλιστεί ένα ελάχιστο κριτήριο αλήθειας, μια αίσθηση που θα πρέπει να τη «γυμνάσουμε» για να αντιλαμβανόμαστε τι είναι αυτό που διαβάζουμε και τι θέλει να πει στην πραγματικότητα.