Ψάχνοντας τους νάνους του Bρότσλαβ

Ένα ταξίδι δεν είναι απλώς μια μετάβαση. Είναι γνωριμία με τόπους και ανθρώπους, είναι ιδέες, είναι εμπειρίες, είναι εικόνες και εντυπώσεις, είναι έμπνευση. Κάθε ταξίδι συνδέεται με μια πλούσια θεματολογία: από την τουριστική βιομηχανία μέχρι τις συγκοινωνίες, από τη γεωγραφία μέχρι την ιστορία, από τη λογοτεχνία μέχρι την τέχνη και από την οικονομική και κοινωνική οργάνωση μέχρι την οικολογία.

Στο πλαίσιο συνεργασίας του με τον «Τύπο Ιωαννίνων», ο Γιάννης Παπαδημητρίου, δικηγόρος και ένας άνθρωπος με μεγάλη διαδρομή στην πολιτική ζωή του τόπου και στα κινήματα, γράφει «για τα δικά μας ταξίδια», για περισσότερο ή λιγότερο γνωστούς προορισμούς, για τόπους που έχει επισκεφθεί ή σκοπεύει να επισκεφθεί. Και πάντα με την ιδιαίτερη αυτή ματιά του, που βάζει στο επίκεντρο τον ταξιδιώτη και όχι τον τουρίστα.

Προορισμός αυτής της εβδομάδας, η πόλη Βρότσλαβ της Πολωνίας.

typos-i

Του Γιάννη Παπαδημητρίου

Ο θάνατος του Σόϊμπλε έφερε στην επικαιρότητα την πολωνική πόλη Βρότσλαβ, όπου τον Σεπτέμβριο του 2011 υπέδειξε στον τότε Υπουργό Οικονομικών Βενιζέλο τη λύση του συναινετικού Grexit σε μια από τις κορυφώσεις του ελληνικού δράματος.

Έλασσον ασφαλώς σε σύγκριση με την ταραχώδη διαδρομή της πρωτεύουσας της Κάτω Σιλεσίας, την οποία ο ιστορικός Νόρμαν Ντέιβις στο βιβλίο του «Μικρόκοσμος» χαρακτηρίζει αντιπροσωπευτική των περιπετειών της Κεντρικής Ευρώπης. Όπως επισήμαινε και το κείμενο παρουσίασης της ευρωπαϊκής πολιτιστικής πρωτεύουσας του 2016, από τις αρτιότερες στην ιστορία του θεσμού, «το Βρότσλαβ έχει να διηγηθεί μια ασυνήθιστη, τραγική και συναρπαστική ιστορία». Περιορίζομαι στα βασικά της.

Η πόλη, που οι ντόπιοι προφέρουν «Βρότσουαφ», ιδρύθηκε κατά τον 8^ο αιώνα στη διασταύρωση των εμπορικών δρόμων του αλατιού από τα ανατολικά και του κεχριμπαριού από τη Βαλτική, πράγμα που της εξασφάλισε περιόδους ακμής, μεταναστευτικά ρεύματα και αρκετά βάσανα.

Άλλαζε συχνά χέρια - πολωνικά, βοημικά, ουγγρικά, αυστριακά και κυρίως πρωσικά και γερμανικά - και παραλλαγές της ονομασίας της. Έγινε γνωστή με τη γερμανική Μπρεσλάου, που από τον 19^ο αιώνα ήταν σπουδαίο οικονομικό και βιομηχανικό κέντρο, πατρίδα και του ιδρυτή της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας Φερντινάντ Λασάλ, και η τρίτη πόλη της χώρας με 700.000 κατοίκους το 1939, περισσότερους δηλαδή από τους 640.000, που είχε μέχρι πρόσφατα, που υποδέχθηκε το ουκρανικό προσφυγικό κύμα.

Με τη λήξη όμως του Β’ Παγκοσμίου πολέμου ο Στάλιν αποφάσισε να προσαρτήσει στην ΕΣΣΔ ένα μεγάλο κομμάτι της προπολεμικής Πολωνίας, αντικαθιστώντας το με γερμανικά εδάφη στα δυτικά, και το Βρότσλαβ ξανάγινε πολωνικό για πρώτη φορά μετά από 7 αιώνες!

Η πόλη, ήδη ερειπωμένη από την τρίμηνη πολιορκία του σοβιετικού στρατού υπό δριμύ ψύχος, βίωσε μια δραματική μεταβολή της πληθυσμιακής της σύνθεσης, αφού στα 8.000 θύματα του ναζιστικού oλοκαυτώματος προστέθηκαν δεκάδες χιλιάδες διωγμένοι Γερμανοί, που αντικαταστάθηκαν από Πολωνούς πρόσφυγες από τη σοβιετική Ουκρανία και κυρίως από το Λβιβ.

Από εκεί ήρθε και το πιο επισκέψιμο σήμερα μουσειακό έκθεμα της πόλης, ο τεράστιος πανοραμικός πίνακας της μάχης του Ρακλάβιτσε, όπου οι Πολωνοί επαναστάτες υπό τον Κοτσιούσκο νίκησαν τον τριπλάσιο τσαρικό στρατό στην, ατυχή τελικά, επανάσταση του 1794. Οι τοποθετημένοι κυκλικά πίνακες με θέαση 360 μοιρών από τον επισκέπτη ήταν διαδεδομένο λαϊκό θέαμα πριν από τη διάδοση του κινηματογράφου και ο συγκεκριμένος, μήκους 140 και ύψους 15 μέτρων, φιλοτεχνήθηκε το 1894 στο τότε αυστροουγγρικό Λβιβ. Οι ιστορικοί δεσμοί του Βρότσλαβ με το Λβιβ, Λβόου στα πολωνικά, ενδυναμώθηκαν την τελευταία διετία, καθώς το πρώτο φιλοξενεί σχεδόν 300.000 Ουκρανούς πρόσφυγες.

Την πόλη διασχίζει ο ποταμός Όντρα (Όντερ), ο οποίος μπορεί να παρουσιάζει μια ειδυλλιακή εικόνα με 120 γέφυρες και 12 μικρές ή μεγαλύτερες νησίδες, ιδιαίτερα αγαπητές στον φοιτητικό πληθυσμό, και να φιλοξενεί στις όχθες του ένα δημοφιλές φεστιβάλ τζαζ αλλά ενίοτε γίνεται επικίνδυνος, όπως απέδειξε η καταστροφική πλημμύρα του 1997.

Στη βόρεια όχθη του, στο νησί του Καθεδρικού, εντοπίζεται η αρχική εγκατάσταση, όπου το 1000 ιδρύθηκε και επισκοπή. Εξακολουθεί να είναι το θρησκευτικό κέντρο της πόλης με πολλά εκκλησιαστικά κτίρια και τον αφιερωμένο στον Ιωάννη τον Βαπτιστή Καθεδρικό ναό, που ενσωματώνει διαφορετικά αρχιτεκτονικά στυλ και προσφέρει ένα ωραίο πανόραμα από τον πύργο του. Όταν σουρουπώνει, ίσως πετύχετε το παραδοσιακό άναμα του φωτισμού της συνοικίας με αέριο.

Διασχίζοντας το ποτάμι, σειρά έχει το κτίριο του ιστορικού Πανεπιστημίου, που ιδρύθηκε ως Ακαδημία Ιησουϊτών το 1702, με τις μπαρόκ διακοσμημένες αίθουσες και αναμφίβολα ωραιότερη τη χρησιμοποιούμενη για επίσημες τελετές Άουλα Λεοπολντίνα. Συνδέεται με 10 βραβεία Νόμπελ καθηγητών ή πρώην φοιτητών του, κυρίως στη φυσικοχημεία στα χρόνια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, ενώ σήμερα αριθμεί 24 χιλιάδες φοιτητές - από τις 120 (!) συνολικά, που σπουδάζουν στα 10 δημόσια και κάποια ιδιωτικά πανεπιστήμια και χαρίζουν στην πόλη έντονο νεανικό παλμό.

Το κέντρο της καθημερινής ζωής αλλά και το γραφικότερο σημείο είναι το Ρύνεκ, η μεγάλη πλατεία της Αγοράς, όπου το βλέμμα αιχμαλωτίζεται σε κάθε γωνιά από τα ξαναχτισμένα τη δεκαετία του ’50 παλιά σπίτια των εμπόρων και το γοτθικό Δημαρχείο, που άρχισε να χτίζεται επί της πολωνικής δυναστείας των Πιάστ και επιβίωσε των πολεμικών καταστροφών. Στο υπόγειό του λειτουργεί ακόμη το αρχαιότερο εστιατόριο της Ευρώπης Piwnica Swidnicka του 1273. Στην ευρύτερη περιοχή θα βρείτε αξιοθέατες πλατείες και εκκλησίες, τη συναγωγή του Λευκού Πελαργού και το μεταμοντέρνο κτίριο του Εθνικού Φόρουμ Μουσικής, που κάθε χρόνο φιλοξενεί το φεστιβάλ χορωδιακής μουσικής και ορατορίου Βρατισλάβια.

Στέκομαι στο λογοτεχνικό μουσείο Pan Tadeusz, που φέρει το όνομα του επικού ποιήματος του ρομαντικού ποιητή του 19^ου αιώνα Άνταμ Μιτσκιέβιτς, του εθνικού ποιητή της χώρας. Είχε περιπετειώδη ζωή και ο ίδιος αλλά και το χειρόγραφό του, καθώς το άρπαξαν οι ναζί και το ανακάλυψαν οι νεοσύστατες πολωνικές αρχές κάπου στη Σιλεσία. Δυστυχώς το Παν Ταντέους δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Κυκλοφορούν όμως μεταφρασμένα δύο από τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Μάρεκ Κραγιέφσκι, που εκτυλίσσονται στο μεσοπολεμικό Μπρεσλάου.

Παίρνετε το τραμ προς τα ανατολικά, διασχίζετε ξανά τον Όντρα πάνω στη γρανιτένια γέφυρα Γκρουντβάλσκι και συνεχίζετε την περιήγηση με τη συμμετοχή του Βρότσλαβ στη λίστα της Unesco. Πρόκειται για το συνεδριακό και συναυλιακό κτίριο Hala Stulecia (Σάλα της Εκατονταετηρίδας) του Μαξ Μπεργκ, ένα υπόδειγμα μοντερνιστικής αρχιτεκτονικής, που οι αρχές της τότε αυτοκρατορικής Γερμανίας εγκαινίασαν το 1913, στην επέτειο των 100 χρόνων από τη νικηφόρα μάχη της Λειψίας εναντίον του Ναπολέοντα. Αποτέλεσε τομή στη χρήση του μπετόν για την επένδυση του μεγάλου θόλου, έχει εξαιρετική ακουστική και σήμερα μπορεί να φιλοξενήσει 10.000 θεατές.

Άφησα τελευταίο το σήμα κατατεθέν και περισσότερο φωτογραφημένο αξιοθέατο, τα μικροσκοπικά αγάλματα νάνων, που ο επισκέπτης τα ανακαλύπτει να ξεφυτρώνουν σε κάθε απίθανο μέρος. Έλκουν την καταγωγή από το κίνημα «Πορτοκαλί Εναλλακτική» της δεκαετίας του ’80 κατά του κομμουνιστικού καθεστώτος, που είχε ως σύμβολο ένα νάνο.

Το 2001 ο γλύπτης Όλαφ Μπρέζσκι είχε την ιδέα να τιμήσει αυτή την αντιπολιτευτική παράδοση στήνοντας το μπρούτζινο άγαλμα του νάνου Πάπα Κράσναλ στον συνήθη πεζόδρομο των παλιών διαδηλώσεων και αυτό έδωσε το σύνθημα για μια ξέφρενη μόδα, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Υπάρχουν πλέον πάνω από 600 νάνοι, μικρότεροι από τον αρχικό και με διαφορετικό στυλ και ασχολία ο καθένας. Ένας τρόπος να μη χάσετε τουλάχιστον τους βασικούς είναι να κατεβάσετε την εφαρμογή χάρτη από τον σύνδεσμο https://www.wroclaw.pl/en/wroclaw-dwarves-go-free-app.

Η πολυτάραχη ιστορία της πόλης αντανακλάται στην κουζίνα της, που αφομοιώνει πολωνικές, γερμανικές και ρωσοουκρανικές επιρροές. Προτείνονται οι σούπες, όπως η τσούρεκ, που συχνά σερβίρεται μέσα σε ψωμί, και η παντζαρόσουπα μπορς, τα γεμιστά ζυμαρικά πιερόγκι, το μπίγκος με βάση το βραστό λάχανο και ασφαλώς τα λουκάνικα με προέλευση από κάθε δυνατό είδος κρέατος. Φυσικά δεν νοείται επίσκεψη στην Πολωνία χωρίς βότκα. Προτίμηση του γράφοντος είναι η Ζιουμπρόφκα με ένα βίσωνα στην ετικέτα της και ένα αγριοβότανο μέσα στο μπουκάλι.

Όσο για εκδρομές, αν τα 180 χιλιόμετρα μέχρι την επίσης ιστορική πόλη Πόζναν σας φαίνονται πολλά, οι κοντινές Σβιντνίτσα (θυμηθείτε και το όνομα του εστιατορίου) και Γιάβορ διαθέτουν από μία Εκκλησία της Ειρήνης στη λίστα της Unesco. Είναι προτεσταντικές, τις οποίες υποχρεώθηκαν να ανεχτούν οι ηττημένοι Αψβούργοι με την ειρήνη της Βεστφαλίας, υπό τον όρο να είναι απλές και ξύλινες. Οι προτεστάντες, πολυπληθείς τότε στη Σιλεσία, συμμορφώθηκαν με τον όρο αλλά διακόσμησαν με εξαιρετικό πλούτο το εσωτερικό τους. Δεν είναι τα μόνα ενδιαφέροντα μνημεία των δύο πόλεων.