Πορείες, όχι προαποφασισμένες, ακόμα και όταν είναι πάνω σε ράγες

Λίγο πριν την παρουσίαση στα Γιάννενα (19/9 Θυμωμένο Πορτραίτο, 20.00), ο Δημήτρης Γράψας μιλάει στον Τύπο Ιωαννίνων για το νέο του βιβλίο «Η γυναίκα του πρωινού τρένου».

Από τη «Λευκή Κουρτίνα» μέχρι τη «Γυναίκα του πρωινού τρένου», συνεχίζουμε να βρισκόμαστε στο πεδίο του συμβολισμού ή το διαβάζω λάθος;

Μεγάλη συζήτηση αυτό με τον συμβολισμό στη Λογοτεχνία. Θα τολμήσω να πω πως η καλή λογοτεχνία ή είναι συμβολική ή δεν υπάρχει –ή ίσως καλύτερα είναι και συμβολική. Ακόμη κι αν ο συγγραφέας το κάνει ακούσια, στο βαθμό που ο αναγνώστης ακολουθήσει το κέλευσμα και μπει σ’ αυτόν τον χορό για δυο –γιατί ένα βιβλίο για να πραγματώσει τον σκοπό του θέλει τόσο τον συγγραφέα όσο και την ελεύθερη ανάγνωση αυτού που το κρατά στα χέρια- τότε αναπόφευκτα θα μπούμε στον χώρο του συμβολισμού. Κι αν οι γραμμές του κειμένου παρασύρουν τον αναγνώστη, τότε το «κουτσομπολιό» σταματάει, ο αναγνώστης δεν σκέφτεται πια πόθεν προκύπτει αυτή η έμπνευση του συγγραφέα ή απλά τι θα γίνει με τον ήρωα σαν να βλέπει μια μεσημεριανή σαπουνόπερα, αλλά βάζει τον εαυτό του στο επίκεντρο της πλοκής. Στο συμβολικό επίπεδο, λοιπόν, θα συναντήσει μια ιστορία που δεν ειπώθηκε ποτέ –ή μήπως ειπώθηκε ρητά και απ’ την αρχή; - και θα προσπαθήσει να πάρει θέση απέναντι σε ισχυρά και φιλοσοφικά ερωτήματα που δεν διατυπώνονται – ή μήπως κι αυτά με την σειρά τους βρίσκονταν διατυπωμένα δίπλα μας σαν από πάντα;

Οι ήρωες της «Γυναίκα του Πρωινού Τρένου» είναι λίγο καφκικοί. Νομίζω ότι ο κεντρικός παραπέμπει και λίγο στον ήρωα του Σαραμάγκου στο «Όλα τα ονόματα».

Περί Καφκικότητας είχα ακούσει αρκετά στο πρώτο βιβλίο. Και ήταν μέσα στις προθέσεις μου κιόλας, χρησιμοποιώντας έως και πλάγιες αναφορές στον Γκρέγκορ Σάμσα και τον Γιοζεφ Κ. Το είχα δει σαν φόρο τιμής στον συγγραφέα των βιβλίων που για πρώτη φορά μου γέννησαν την επιθυμία να γράψω κι εγώ. Για το δεύτερο βιβλίο είσαι ο πρώτος που μου το λέει, να σου πω την αλήθεια. Άλλοι έγραψαν και είπαν «Ντοστογιεφσκικοι». Όσο για τον Ζοζε από το ληξιαρχείο στο «Όλα τα ονόματα» μου φαίνεται ενδιαφέρουσα παρατήρηση, αν και η μοναξιά του δικού μου ήρωα, του Πέτρου, είναι μια σχεδιασμένη μπλόφα. Σίγουρα δεν υπάρχει παρθενογένεση και όλοι, συγγραφείς και αναγνώστες, είμαστε όσα έχουμε ζήσει και όσα έχουμε διαβάσει. Με αυτήν την έννοια, οι «συγγένειες» που θα βγουν στο προσκήνιο είναι και αυτές ένα ταγκό για δυο.

Υπάρχει κάτι κοινό που καταπιέζει τους ήρωες; Ή απλά συμπεριφέρονται κατά το δοκούν (ή μήπως δεν τους καταπιέζει τίποτα;).

Οι ήρωες μοιράζονται όλοι την ίδια ενοχή κι αυτή τους καταπιέζει, τους ρίχνει χαμηλά, τους κάνει να αναστοχάζονται και να ξαναζούν μέσα σ’ αυτόν τον αναστοχασμό τα πάντα απ’ την αρχή, σαν να μην είχαν κυλήσει τα πράγματα ως έχουν κυλήσει, σαν όλα να μπορούσαν να ξεκινήσουν απ’ την αρχή. Αυτή η ενοχή δεν είναι άλλη από  την σπατάλη του Χρόνου. Αλλά καλύτερα ας μην επεκταθούμε περαιτέρω επ’ αυτού γιατί ίσως προδώσουμε κομμάτια της πλοκής.

Σκέφτηκες ποτέ το σχήμα μεταφοράς της σχετικότητας του χρόνου, στο συγγραφικό προκείμενο της «Γυναίκας του Πρωινού Τρένου»;

Ω, καθ’ όλη την διάρκεια. Kαι πιο πολύ αυτό της απατηλής διάστασης του χρόνου, που τον κάνει, όπως και την ίδια τη ζωή, να παρουσιάζει μια φαινομενική γραμμικότητα. Στην πραγματικότητα, όμως ,είναι και τα δυο τους γεμάτα συνέχειες και ασυνέχειες, κορυφώσεις και διαψεύσεις, παλίρροιες και άμπωτες.

Και η πορεία του Τρένου, η αφετηρία, τα μπροστινά και τα τελευταία βαγόνια, οι στάσεις, τα τούνελ αλλά και οι αχτίδες φωτός στο τέλος τους, συμβολοποιούν αυτή τη φαινομενική γραμμικότητα. Οι κλυδωνισμοί απ’ τις ράγες όμως, θα αποδειχτούν κάτι παραπάνω από απλές διαταραχές μιας δήθεν προαποφασισμένης πορείας.

Ευχαριστώ πολύ

Ευχαριστώ κι εγώ