Όταν οι λόφοι των Ιωαννίνων δεν είχαν δέντρα…

Οι λόφοι των Ιωαννίνων δεν ήταν πάντα πράσινοι. Πολλά από τα δασύλλια που υπάρχουν σήμερα, οφείλονται κυρίως στην πολιτική εκτεταμένης αναδάσωσης που ακολούθησε η πόλη από τη δεκαετία του ’20 και μετά.

Τον 19ο αιώνα, οι λόφοι γύρω από την πόλη ήταν γυμνοί και άδενδροι λόγω της εντατικής βόσκησης και της ξύλευσης. Σε κάποιες περιοχές, εκτός πόλης, και συγκεκριμένα στα Γραμμενοχώρια, η αποψίλωση των δασών είχε ξεκινήσει για… οικοδομικούς λόγους.

Στα «Γιαννιώτικα Σύμμεικτα» (1959) ο λόγιος Δημήτρης Σαλαμάγκας παραθέτει άρθρο εφημερίδας του 1876 στο οποίο αναφέρεται: «απ’ όταν ο Αλή Πασιάς Τεπελενιώτης έβαλε χείρα επί των δασών, άτινα πανταχόθεν περιεκόσμουν τα μέρη ταύτα, όπως κατασκευάση άσβεστον (για το κτίσιμο του Κάστρου), η γεωργική τάξις ώρμησε πανταχόθεν κατά των δασών». Τις συνέπειες της αποψίλωσης των δασών, τα Γιάννενα τις βίωσαν στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν και η λειψυδρία έκανε την εμφάνισή της.

Από το 1878, άρχισε να συζητείται ήδη η πρόταση για αναδάσωση των λόφων των Ιωαννίνων αλλά και του Μιτσικελίου. Σε πρώτη φάση, οι Γιαννιώτες προσέφυγαν στις… προσευχές. Ο Σαλαμάγκας θυμάται ότι επί οθωμανοκρατίας ακόμη, λίγο πριν από την απελευθέρωση, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου έντονης ξηρασίας, είχε γίνει πάνδημη εκκλησιαστική λιτανεία. Αναφέρει δε ότι μια παρόμοια λιτανεία είχε γίνει και παλιότερα, επικαλούμενος σχετική αναφορά του Χρηστοβασίλη.

Η αναδάσωση ή η φύτευση ως μέτρο αντιμετώπισης της λειψυδρίας και ενίσχυσης του υδροφόρου ορίζονται και των υπόγειων νερών άρχισε να γίνεται πραγματικότητα πολλά χρόνια αργότερα, το 1928, από τη Δασική Υπηρεσία με τη βοήθεια της τότε Φιλοδασικής Ένωσης Ιωαννίνων και του Δήμου Ιωαννιτών.

Η Φιλοδασική Ένωση Ιωαννίνων συστάθηκε το 1923. Με τη σύστασή της έγιναν οι πρώτες ενέργειες δεντροφύτευσης γυμνών χώρων της πόλης και των γύρω περιοχών. Εκείνη την περίοδο φυτεύτηκαν δέντρα στον χώρο γύρω από το τότε Δημαρχείο (όπου σήμερα στεγάζεται το Δημοτικό Ωδείο) και στον λόφο Βελισσαρίου.

Η πιο οργανωμένη δεντροφύτευση ξεκίνησε το 1928, με τη συνδρομή της Δασικής Υπηρεσίας. Εκατόν εβδομήντα δενδρύλλια φυτεύτηκαν στο Μεϊντάνι, τμήμα του σημερινού αισθητικού δάσους της πόλης. Τα δενδρύλλια προήλθαν από το δενδροκομείο που υπήρχε στην περιοχή του γεωργικού σταθμού Κατσικά. Λόγω της μη επάρκειας των «παραγόμενων» δέντρων, στις αρχές της δεκαετίας του ’30 αποφασίστηκε η δημιουργία δασικού φυτωρίου στους Αμπελόκηπους.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή ή δωρεά, εδώ:

Με τη λειτουργία του δασικού φυτωρίου, η επιχείρηση αναδάσωσης ή φύτευσης των λόφων της πόλης έγινε πιο εντατική. Το 1932 συνεχίστηκε η φύτευση στον λόφο «Μεϊντάνι» και στον λόφο της Κιάφας.

Αρχικά, οι ρυθμοί δεν ήταν πολύ γρήγοροι. Κι αυτό λόγω των περιορισμένων πιστώσεων για προμήθεια σύρματος και πασσάλων. Το μέτρο που είχε ληφθεί τότε, ήταν να περιφράσσονται οι προς δεντροφύτευση χώροι για να αποφευχθούν καταστροφές οι οποίες είχαν γίνει στο παρελθόν.

Κατά το 1935-36, η συμμετοχή του Δήμου Ιωαννιτών στην όλη διαδικασία επιτάχυνε τις διαδικασίες. Γύρω από την εμπλοκή του Δήμου στις δεντροφυτεύσεις, υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία. Τα Χριστούγεννα του 1935, πολλοί εργάτες της πόλης ήταν άνεργοι. Παρουσιάστηκαν λοιπόν στον τότε δήμαρχο, τον Δημήτρη Βλαχλείδη, και ζήτησαν εργασία με επίμονο τρόπο και υπό την «απειλή» ότι θα έδιναν το παρών τους κατά την επίσκεψη του βασιλιά στην επέτειο της 21^ης Φεβρουαρίου. Αποφασίστηκε λοιπόν η έγκριση ενός κονδυλίου 100.000 δραχμών για την ενίσχυση των άνεργων εργατών. Μετά από συνεννοήσεις, οι εργάτες απασχολήθηκαν σε δεντροφύτευση.

Μέχρι την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, φυτεύτηκαν και άλλες περιοχές όπως ο λόφος της «Προσκύνησης», ο Προφήτης Ηλίας κ.λπ., με την «επιστράτευση» ακόμα και μαθητών σχολείων έναντι αμοιβής. Μετά τον πόλεμο, οι υπηρεσίες προχώρησαν σε νέες φυτεύσεις καθώς πολλά δέντρα είχαν κοπεί κατά την Κατοχή (κυρίως τα δέντρα στον λόφο «Μεϊντάνι» που ήταν πιο ανεπτυγμένα).

Το 1949, ξεκίνησε και η δεντροφύτευση σε Ντραμπάτοβα και Μιτσικέλι.

* Φωτογραφία από το λεύκωμα "Τα Γιάννινα στο χώρο και στο χρόνο" (Από το φωτογραφικό αρχείο του Απόστολου Βερτόδουλου)