Όταν η πόλη απέκτησε φως

Το 1881, επί οθωμανοκρατίας, ο δήμαρχος των Ιωαννίνων Γιαγιάς Βέης δημιούργησε τον πρώτο δημοτικό φωτισμό. Εγκατέστησε 130 λάμπες πετρελαίου στους δρόμους της πόλης.

Την ίδια ώρα, βέβαια, βρισκόταν ακόμα σε ισχύ ο νόμος της απαγόρευσης κυκλοφορίας των κατοίκων μετά το ηλιοβασίλεμα χωρίς κάποιο φαναράκι. Λίγα χρόνια αργότερα, ο δημοτικός φωτισμός επεκτάθηκε με άλλες 100 λάμπες.

Και με αυτές τις 230 λάμπες, η πόλη «πορεύτηκε» μέχρι την απελευθέρωση. Λίγους μήνες μετά τον Φεβρουάριο του 1913 και την ενσωμάτωση της Ηπείρου στο ελληνικό κράτος, η Γενική Διοίκηση ζήτησε από το δημοτικό συμβούλιο να κάνει αλλαγές στον τρόπο χρηματοδότησης του δημοτικού φωτισμού, του φωτισμού με λάμπες πετρελαίου. Ο δημοτικός φωτισμός πέρασε στα χέρια ιδιώτη, μετά από διαγωνισμό, παρά τις σοβαρές ενστάσεις που υπήρχαν εντός του δημοτικού συμβουλίου. Ωστόσο, λίγο καιρό αργότερα το συμβόλαιο ακυρώθηκε με το επιχείρημα ότι ο ιδιώτης δεν τηρεί τους όρους. Ακολούθησε μια νέα προσπάθεια με άλλον ιδιώτη.

Όλα τα σχέδια «πάγωσαν» λόγω του Εθνικού Διχασμού και του α’ παγκοσμίου πολέμου. Τα Γιάννενα έπρεπε να περιμένουν μέχρι το 1926, όταν και το δημοτικό συμβούλιο υπέγραψε συμβόλαιο με την Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρία, μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές εταιρίες παραγωγής και διανομής ρεύματος της εποχής (μέχρι την ίδρυση της ΔΕΗ το 1950, η παροχή του ηλεκτρικού ρεύματος βασιζόταν αποκλειστικά σε πολλές ιδιωτικές εταιρίες).

Την Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρία την είχε συστήσει η αμερικάνικη εταιρία Thomson-Houston με τη συμμετοχή της Εθνικής Τράπεζας. Η εταιρία αυτή είχε αναλάβει τον φωτισμό μεγάλων ελληνικών πόλεων.

Έναν χρόνο αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1927, ο σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ήταν έτοιμος –η εγκατάστασή του έγινε εκεί που βρίσκεται σήμερα η ΔΕΗ, κοντά στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Παράλληλα, φτιάχτηκαν τα διάφορα δίκτυα όπως και επτά σταθμοί υποβιβασμού της τάσης (οικίσκοι). Οι στύλοι και τα καλώδια συμμετείχαν πια στο τοπίο της πόλης.

«Ο δημόσιος φωτισμός έχει διαταχθή ούτως ώστε να δύναται να σβέννυται εν μέρος των λαμπτήρων κατά το μεσονύκτιον, εν δε κατά την χαραυγήν» αναφέρει σε άρθρο του στο τεχνικό περιοδικό «Έργα» ο ηλεκτρολόγος μηχανικός της εταιρίας «ΕLIN» Βιέννης Δημ. Χατζηγιαννάκης το 1928. Η βιεννέζικη εταιρία «ELIN» ήταν αυτή που ανέλαβε να κατασκευάσει το δίκτυο χαμηλής τάσης όπως και το δίκτυο του δημοτικού φωτισμού. 

Στύλος φωτισμού μπροστά από το Ρολόι 

(πίσω διακρίνεται το οθωμανικό διοικητήριο, όπου σήμερα βρίσκεται το Δημαρχείο)

Το άρθρο κλείνει με την εξής επισήμανση: «Επειδή η τιμή του ρεύματος είναι σχετικώς μικρά και εις την ασφαλήν λειτουργίαν των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων δεικνύεται μεγάλη εμπιστοσύνη εκ μέρους των κατοίκων Ιωαννίνων, παρατηρείται ακόμη και κατά την έναρξιν της λειτουργίας των εν λόγω εγκαταστάσεων σημαντική ζήτησις διά παροχήν ρεύματος φωτισμού και κινήσεως επίσης». Δημόσια κτίρια και αρκετά σπίτια απέκτησαν επίσης ρεύμα (σημειωτέον ότι η μεγάλη «εκστρατεία» ηλεκτροδότησης της Ελλάδας θα ξεκινήσει τη δεκαετία του ’50 με τη ΔΕΗ).

Και όντως τη δεκαετία του ’30, τα Γιάννενα με έναν πληθυσμό 22.000 κατοίκων ήταν μία από τις δέκα πόλεις με τη μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος. Ο Δήμος Ιωαννιτών, από την πλευρά του, προχώρησε στη σύσταση υπηρεσίας δημοτικού φωτισμού.

* Οικίσκος υποσταθμού στην κεντρική πλατεία, Διακρίνεται και το τζαμί Ναμάζ Γκιαχ το οποίο κατεδαφίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του '30

* Όλες οι φωτογραφίες είναι του Ε. Χαλκιόπουλου, και φιλοξενούνται στο τεχνικό περιοδικό "Έργα"