Όταν έπιναν νερό και από τη λίμνη

Δίκτυο ύδρευσης η πόλη των Ιωαννίνων άρχισε να αποκτά λίγο πριν από τον β’ παγκόσμιο πόλεμο. Μέχρι τότε, τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα (με αρρώστιες όπως ο τύφος να μη λείπουν).

Στα μέσα του 19^ου αιώνα, όπως μας πληροφορεί ο ιστοριοδίφης Παναγιώτης Αραβαντινός στο έργο του «Η Χρονογραφία της Ηπείρου», οι κάτοικοι «πίνουσι τον χειμώνα και τα λιμναία ύδατα, διότι καλής και αρεστής γεύσεως και ποιότητος εισί». Υπάρχουν αναφορές για «εφόδους» στο μέσο της λίμνης για τη συλλογή νερού. Οι προνομιούχοι Γιαννιώτες πήγαιναν απέναντι, στις πηγές της Ντραμπάτοβας.

Στα οθωμανικά Γιάννενα, ύδρευση σήμαινε κυρίως πηγάδια, τα οποία τραβούσαν νερό είτε από τη λίμνη είτε από διάφορα δημόσια σημεία διανομής. Για την εξυπηρέτηση των πολιτών, οι οποίοι δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα για ιδιωτικό πηγάδι, υπήρχαν τα δημόσια πηγάδια και βρύσες, που συνήθως βρίσκονταν κοντά στα τζαμιά.  

Τη δουλειά του εφοδιασμού των δημόσιων πηγαδιών, την έκαναν δύο υδρευτικά συστήματα που συνέλεγαν τα νερά από τη γύρω περιοχή και τα έφερναν προς την πόλη. Το ένα βρισκόταν στη βόρεια πλευρά και το άλλο στη νότια πλευρά των Ιωαννίνων. Τη δεκαετία του ’50, κατά τη διαπλάτυνση του δρόμου που οδηγεί σήμερα στο νοσοκομείο «Χατζηκώστα», είχε βρεθεί μια υπόγεια στοά. Όπως αναφέρει ο αρχαιολόγος Σωτήρης Δάκαρης στην εργασία του «Η ύδρευση των Ιωαννίνων στα χρόνια της τουρκοκρατίας» («Ηπειρωτική Εστία 1953»), η ανασκαφή έδειξε ότι επρόκειτο για τουρκικό πήλινο υδραγωγό, που μάζευε τα νερά της βορειοδυτικής ορεινής περιοχής και τα οποία προορίζονταν για τις κρήνες της πόλης. Στην ίδια εργασία, γίνεται λόγος και για ένα νοτιοδυτικό υδρευτικό σύστημα, το οποίο κατέληγε σε δύο ημιυπόγειες δεξαμενές κοντά στον σημερινό χώρο της πρώην Ζωσιμαίας  Παιδαγωγικής Ακαδημίας, κι από κει με αγωγούς στις δημόσιες κρήνες.  Δεν επρόκειτο για τεράστιες δεξαμενές. Η κάθε δεξαμενή εκτιμάται ότι δεν χωρούσε πάνω από 100 κυβικά μέτρα νερού.   

Το 1902, στα Γιάννενα, σύμφωνα με έναν χάρτη του Παναγιώτη Τζαμακλή, υπήρχαν 41 δημόσια πηγάδια και δύο δημόσιες πηγές. Ο λόγιος Δημήτρης Σαλαμάγκας καταγράφει, από την πλευρά του, τις διάσημες βρύσες. Η πιο γνωστή ήταν η Βρύση του Παζαριού, δίπλα από το Μπαϊρακλή τζαμί στην οδό Ανεξαρτησίας. Πιο κάτω, στο Γυαλί Καφενέ, υπήρχε επίσης μια άλλη βρύση με τέσσερις κρουνούς. Γνωστή επίσης βρύση ήταν και η Ξερόβρυση, στην άλλη μεριά της πόλης, στη συμβολή των σημερινών οδών Ρώμα και Κουγκίου.  

Με την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, ο εξευρωπαϊσμός της πόλης και η μέριμνα για δημόσια υγεία αποτέλεσαν πρώτη προτεραιότητα. Ωστόσο, οι διαδικασίες για ένα ολοκληρωμένο σύστημα ύδρευσης άργησε αρκετά. Μόλις το 1935, το δημοτικό συμβούλιο της πόλης πήρε την απόφασή του για την κατασκευή ενός δικτύου ύδρευσης που θα έπαιρνε νερό από τις πηγές της Κρύας. Πριν την απόφαση αυτή, το δημοτικό συμβούλιο είχε ταλαιπωρηθεί αρκετά για να αποφασίσει μεταξύ των πηγών Κρύας ή Σεντενίκου, τις οποίες είχαν υποδείξει μελετητές. Οι πηγές Κρύας αποτελούν μέχρι και σήμερα τις πηγές από όπου υδρεύεται η πόλη των Ιωαννίνων.

* Φωτογραφία του Γ. Πανταζίδη τη δεκαετία του '20. Απεικονίζονται οι στρατώνες που υπήρχαν στα Λιθαρίτσια, και ένα υδραγωγείο για την εξυπηρέτησή τους