Όταν «εμείς» παράγουμε την ενέργεια…

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα παραδείγματα ενεργειακής κοινότητας στην Ευρώπη, είναι η Som Energia στην Καταλονία της Ισπανίας. Η κοινότητα αυτή, στην οποία συμμετέχουν πάνω από 35.000 μέλη, παράγει και παρέχει ρεύμα από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και δήμους. Η δε συνεταιριστική μερίδα που πρέπει να καταβάλλει κάποιος για να γίνει μέλος, ανέρχεται σε 100 ευρώ. Όλα αυτά βέβαια στην Ισπανία, η οποία έχει μια μεγάλη παράδοση στους συνεταιρισμούς και στη συνεργατική κουλτούρα. Στην Ελλάδα, η έννοια του συνεταιρισμού δεν έχει περάσει καλά για διάφορους λόγους, παρότι υπάρχουν καλά παραδείγματα.

Ωστόσο, για πολλά πράγματα, και πόσο μάλλον για την ενέργεια η οποία έχει γίνει το νούμερο ένα ζήτημα όχι μόνο σε εθνικό αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω και του πολέμου στην Ουκρανία, πρέπει να εφαρμοστούν οι καλύτερες δυνατές λύσεις. Ή καλύτερα, έπρεπε να είχαν εφαρμοστεί ήδη.

Ο «Τύπος Ιωαννίνων» μίλησε με τον ηλεκτρολόγο μηχανικό Δημήτρη Κιτσικόπουλο, έναν άνθρωπο που ασχολείται με τις ενεργειακές κοινότητες εδώ και πολλά χρόνια και που συμμετέχει σε διάφορες πανευρωπαϊκές και πανελλαδικές πρωτοβουλίες για την προώθηση του θεσμού της ενεργειακής κοινότητας. Ο κ. Κιτσικόπουλος είναι αντιπρόεδρος της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης (ΚοινΣΕπ) «Ηλέκτρα Energy» με έδρα την Αθήνα, αλλά και μέλος της νεοϊδρυθείσας ενεργειακής κοινότητας Ηπείρου «Κοινέργεια», όντας πια και κάτοικος Ιωαννίνων.

Τι είναι μια ενεργειακή κοινότητα;

Η ενεργειακή κοινότητα είναι ένας συνεταιρισμός, μια συμμετοχική επιχείρηση η οποία μπορεί να αποτελείται από πολίτες, από Δήμους και από τοπικές επιχειρήσεις. Μια ομάδα ανθρώπων δηλαδή αποφασίζει να φτιάξει μια νομική οντότητα, την ενεργειακή κοινότητα, που παράγει ή διαχειρίζεται ενέργεια, βάσει του νόμου 4513/2018. Ο νόμος αυτός ήρθε παράλληλα και ως απόρροια της δέσμης μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε επί της ουσίας το δικαίωμα τους πολίτες να έχουν ενεργό ρόλο στον ενεργειακό τομέα, ορίζοντας τις ενεργειακές κοινότητες.

Μια ενεργειακή κοινότητα επιδιώκει την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχιας και της προώθησης της βιώσιμης παραγωγής ενέργειας, την ενεργειακή αυτάρκεια, την ιδιοκατανάλωση. Ο νόμος επιτρέπει όλες τις τεχνολογίες: από φωτοβολταϊκά και υδροηλεκτρικά έργα μέχρι βιομάζα και αιολικά.

Είναι όλες οι ενεργειακές κοινότητες ίδιες; Και το λέμε αυτό, γιατί και στην Ήπειρο έχουν συσταθεί ενεργειακές κοινότητες, κυρίως όμως από επιχειρήσεις. 

Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, με βάση τα στοιχεία του ΓΕΜΗ, υπάρχουν πάνω από 800 ενεργειακές κοινότητες οι οποίες δημιουργήθηκαν μέσα σε δύο χρόνια από την εφαρμογή του νόμου. Οπότε μιλάμε για 800 ενεργειακές κοινότητες, όταν στη Γερμανία, η οποία εφαρμόζεται το μοντέλο αυτό εδώ και χρόνια, υπάρχουν 400. Οπότε εύλογα αναρωτιέται κανείς: Πώς τα καταφέραμε τόσο καλά;

Δυστυχώς, το συντριπτικό ποσοστό αυτών, αν αφαιρέσουμε περίπου τις 20 τις οποίες τις χαρακτηρίζουμε «αυθεντικές» και ευρείας βάσης, οι υπόλοιπες είναι «μη αυθεντικές». Προφανώς και πρόκειται για σύννομες ενεργειακές κοινότητες και καλά κάνουν όσοι τις συστήνουν. Απλά δεν είναι στο πνεύμα του νόμου.

Το πνεύμα του νόμου και της ευρωπαϊκής οδηγίας είναι: «φτιάξτε ενεργειακές κοινότητες, μαζευτείτε πολίτες και επιχειρήσεις, πάρτε ευρείας βάσης πρωτοβουλίες, κάντε ΑΠΕ χωρίς να έχετε το κέρδος ως αυτοσκοπό». Ο «πυρήνας» της όλης υπόθεσης είναι η δημοκρατική και συμμετοχική παραγωγή φθηνής και καθαρής ενέργειας και η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχιας.

Από τις 800 λοιπόν ενεργειακές κοινότητες, οι 20 περίπου έχουν αυτή την αντίληψη. Για Ελλάδα, ακόμα και ο αριθμός 20, δεν είναι κακός, δεδομένου ότι αυτές οι κοινότητες είναι διάσπαρτες. Και κάνουν και εντυπωσιακά πράγματα.

Δεν είναι κακό να υπάρχουν ενεργειακές κοινότητες που στοχεύουν μόνο στην πώληση της ηλεκτρικής ενέργειας. Το κακό είναι να υπάρχουν μόνο αυτές οι ενεργειακές κοινότητες. Γιατί να μην φτιάξει ένα ορεινό χωριό τη δική του ενεργειακή κοινότητα και να τη φτιάξει ένας ιδιώτης;

Με στόχο κυρίως την ιδιοκατανάλωση… 

Ακριβώς. Ο σκοπός είναι να φτιαχτεί ένα φωτοβολταϊκό όχι με σκοπό την πώληση του ρεύματος αλλά τη χρήση του ρεύματος για την κάλυψη αναγκών. Και το οικονομικό όφελος είναι πολύ μεγάλο, μεγαλύτερο και από το όφελος που θα προέκυπτε από την πώληση. Κάτι που είναι πολύ σημαντικό στην κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε πια με το ενεργειακό κόστος να έχει εκτοξευτεί.

Ένα μέσο νοικοκυριό «καίει» κατά μέσο όρο ετησίως 4.500kWh. Κάποιος μπορεί να επιλέξει τη λύση της εγκατάστασης ενός φωτοβολταϊκού στην ταράτσα της πολυκατοικίας. Το κόστος όμως είναι μεγάλο.

Μέσω μιας ενεργειακής κοινότητας, 30, 50, 100, 1000 άνθρωποι θα μπορούσαν να φτιάξουν ένα φωτοβολταϊκό σε μια έκταση, όχι σε κάποια ταράτσα, με τον κάθε χρήση να παίρνει το μερίδιο που χρειάζεται. Αν ένα νοικοκυριό χρειάζεται 4.500 κιλοβατώρες, πρέπει να βάλει ένα φωτοβολταϊκό 3KW. Όποτε φτιάχνεται ένα φωτοβολταϊκό 100ΚW, και το εν λόγω νοικοκυριό αγοράζει ένα μερίδιο που αντιστοιχεί σε 3KW. Kαι μετά γίνεται ένας συμψηφισμός. Αν το μερίδιό σου παράγει τόσες κιλοβατώρες και εσύ καταναλώνεις τόσες, πληρώνεις τη διαφορά αν υπάρχει.

Με τη δημιουργία μιας ενεργειακής κοινότητας, το κόστος της επένδυσης δεν είναι τεράστιο. Για ένα μέσο νοικοκυριό, χρειάζονται 2500-3000 ευρώ. Δεν είναι μικρό ποσό αλλά δεν είναι και μεγάλο. Επίσης δεν πρόκειται για μια έξτρα επένδυση αλλά για ένα ποσό που θα πληρώσεις έτσι κι αλλιώς μέσω των λογαριασμών στους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχουν δε πολλά πλεονεκτήματα. Αν αλλάξεις σπίτι, μπορείς να μεταφέρεις τον συμψηφισμό στον νέο μετρητή –αν έβαζες φωτοβολταϊκό στην ταράτσα, δεν θα ήταν εύκολο. Μπορείς να μεταβιβάσεις όλο ή τμήμα του μεριδίου σου σε άλλο μέλος, μπορείς να αυξήσεις το μερίδιό σου, αν για παράδειγμα έχεις περισσότερη κατανάλωση επειδή αγόρασες ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Υπάρχει μια ευελιξία.

Η δική μας ενεργειακή κοινότητα αφορά τη δημιουργία ενός φωτοβολταϊκού 100 KW σε έκταση έξω από τα Γιάννενα που θα καλύπτει τις ανάγκες 30 οικογενειών και τοπικών επιχειρήσεων. Αν υπάρξει ενδιαφέρον, θα φτιάξουμε και μεγαλύτερο. Ήδη πήραμε τους όρους σύνδεσης από τον ΔΕΔΔΗΕ και εντός των επόμενων μηνών θα ολοκληρωθεί η κατασκευή.

Πόσοι συμμετέχουν;

Στην «Κοινέργεια» -όπως είναι η ονομασία της- συμμετέχουν 30 φυσικά πρόσωπα και τρεις επιχειρήσεις. Είναι η πρώτη «αυθεντική» ενεργειακή κοινότητα τέτοιου τύπου στην Ήπειρο και η πρώτη που θα φτιάξει έργο συμψηφισμού σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα. Τέτοια έργα έχουν φτιαχτεί από κοινότητες στην Κρήτη και στη Χάλκη όπου λειτουργούν ήδη. Στην ηπειρωτική Ελλάδα, ξεκίνησε μια πολύ καλή προσπάθεια στην Κοζάνη. Δυστυχώς όμως η αίτηση της πρωτοβουλίας αυτής απορρίφθηκε. Υπάρχουν γενικά πολλές απορριπτικές αποφάσεις. Κάτι που σχετίζεται και με τον ηλεκτρικό «χώρο» που είναι διαθέσιμος.

Πολύς ηλεκτρικός «χώρος» δεν υπάρχει δηλαδή;

Γενικά, δεν υπάρχει πολύς χώρος, αλλά η κατάσταση κάπως βολεύεται. Εξαρτάται και από τις περιοχές. Μπορεί να σου πουν «όχι» σε ένα φωτοβολταϊκό στο Κουτσελιό και να σου πουν «ναι» στο διπλανό χωριό, στα Σερβιανά, ανάλογα με τις «γραμμές» που υπάρχουν. Το υπουργείο ανακοίνωσε ότι θα υπάρξει σύντομα μια πλατφόρμα όπου ο πολίτης θα μπορεί να ενημερώνεται για τον διαθέσιμο ηλεκτρικό χώρο.

Σημασία έχει πάντως ότι τα έργα που αφορούν συμψηφισμό, έχουν προτεραιότητα έναντι των έργων πώλησης ενέργειας.

Ο ρόλος των Δήμων ποιος είναι ή ποιος θα μπορούσε να είναι; 

Φυσικά, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες θα μπορούσαν να έχουν ενεργό ρόλο γιατί στόχος πρέπει να είναι η μείωση των ανταποδοτικών τελών. Υπάρχουν περιπτώσεις συμμετοχής των ΟΤΑ σε ενεργειακές κοινότητες, όπως στην Κρήτη. Οι Δήμοι δεν πρέπει να μένουν έξω από το οικοσύστημα των ενεργειακών κοινοτήτων. Βέβαια, δεν είναι και το πιο ευέλικτο σχήμα όταν υπάρχουν ΟΤΑ σε μια ενεργειακή κοινότητα. Γιατί ό,τι γίνεται, θα πρέπει να γίνεται βάσει των δημόσιων συμβάσεων που σε διαχειριστικό επίπεδο δημιουργεί προβλήματα. Δεν μπορεί μια ενεργειακή κοινότητα να λειτουργεί ως δημόσιος φορέας, ακόμα και όταν ένας Δήμος συμμετέχει με ένα ποσοστό 1% για υποστήριξη. Είναι κάτι που συζητείται με το υπουργείο για να βρεθεί λύση.

Όπως και να ‘χει, όμως, οι Δήμοι πρέπει να είναι ανοιχτοί σε συνέργειες και οι ενεργειακές τους κοινότητες να εργάζονται για το κοινωνικό όφελος. Και βέβαια, ο κάθε Δήμος κρίνεται εκ του αποτελέσματος: Όταν θα φτιάξει και θα λειτουργήσει ένα έργο ΑΠΕ.

Σας ευχαριστούμε πολύ.

Κι εγώ.