Οι μέρες του Τσερνόμπιλ στα Γιάννενα

Το δυστύχημα στον πυρηνικό σταθμό «Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν» στο Τσερνόμπιλ της Σοβιετικής Ένωσης (της σημερινής Ουκρανίας) έγινε τα ξημερώματα της 26ης Απριλίου του 1986. Οι Σοβιετικοί ανακοίνωσαν το γεγονός δύο μέρες αργότερα, στις 28 Απριλίου, όταν πια το ραδιενεργό νέφος «ταξίδευε» σε άλλες χώρες.

Η Ελλάδα, την περίοδο εκείνη, γιόρταζε τη Μεγάλη Εβδομάδα. Χιλιάδες πολίτες βρίσκονταν στα χωριά τους για το Πάσχα. Το ραδιενεργό νέφος άρχισε να καταφτάνει στις αρχές Μαΐου. Η κυβέρνηση και η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας διαβεβαίωναν ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας. Μόλις τη Δευτέρα του Πάσχα, 5 Μαΐου, άρχισαν οι πρώτες συστάσεις για τα τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή ή δωρεά, εδώ:

Η ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να κρατήσει χαμηλούς τόνους και να εμφανίζεται γενικά καθησυχαστική. Από την άλλη, η αντιπολίτευση αξιοποίησε το πρωτόγνωρο γεγονός με μια ψυχροπολεμική επικοινωνιακή πολιτική. Και στη μέση οι πολίτες να βιώνουν μια κατάσταση σύγχυσης και πανικού.

Το κλίμα αυτό αποτυπώνεται και στον γιαννιώτικο Τύπο της εποχής, που άρχισε να καταγράφει πιο τοπικά τις συνέπειες της έκρηξης του πυρηνικού αντιδραστήρα. Μέχρι τις αρχές Μαΐου (σημειωτέον ότι οι εφημερίδες λόγω των αργιών του Πάσχα και της Πρωτομαγιάς δεν κυκλοφορούσαν), φιλοξενούσαν τηλεγραφήματα εξ Αθηνών.

Τα πρώτα τοπικά θέματα άρχισαν να γράφονται λίγο μετά τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης για τα προληπτικά μέτρα. Ο τοπικός Τύπος κατέγραψε την εβδομάδα μετά το Πάσχα, τις μεγάλες «ουρές» στην Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών και στα σούπερ μάρκετ, όπου δινόταν η μάχη για το γάλα εβαπορέ, για το εμφιαλωμένο νερό, για τις κονσέρβες και για τα κατεψυγμένα κρέατα, με τις ανατιμήσεις να μη λείπουν.

Παράλληλα, δημοσιεύονταν διάφορες οδηγίες από τη Διεύθυνση Υγιεινής της Νομαρχίας Ιωαννίνων, η οποία είχε αναλάβει τον συντονισμό για τη διαχείριση της πρωτόγνωρης κρίσης, και από άλλους φορείς, όπως το Πανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών: Όχι στα φρέσκα λαχανικά, όχι στο φρέσκο γάλα (η συνεταιριστική γαλακτοβιομηχανία «Δωδώνη» πήρε το πράσινο φως για παραγωγή παστεριωμένου αγελαδινού γάλακτος στα μέσα Μαΐου), δύο ντους την ημέρα, σκούπισμα με βρεγμένη πετσέτα των οικόσιτων ζώων όταν μπαίνουν στο σπίτι, οδήγηση με κλειστά τα τζάμια του αυτοκινήτου, όχι παιχνίδι στα χώματα. Και «σε καμία περίπτωση οι σχολίατροι δεν πρέπει να συνιστούν χορήγηση ιωδίου σε οποιοδήποτε σκεύασμα και οποιασδήποτε μορφής. Αν υπάρξουν νεότερες οδηγίες το κοινό θα ενημερωθεί αμέσως» ανέφερε η Διεύθυνση Υγιεινής στις 8 Μαΐου.

Μερίδα του Τύπου κατήγγειλε την καθυστέρηση ενημέρωσης για τη ραδιενέργεια στην περιοχή από τις τοπικές αρχές. Η πρώτη επίσημη ενημέρωση έγινε στις 8 Μαΐου από τον νομάρχη Βασίλη Μπρακατσούλα. Έντονη ήταν η κριτική και προς το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων που διέθετε εργαστήριο πυρηνικής φυσικής. Στις 15 Μαΐου, ο πρύτανης Διον. Μεταξάς και οι υπεύθυνοι καθηγητές παραχώρησαν τελικά συνέντευξη Τύπου. Το Πανεπιστήμιο είχε αναλάβει να κάνει μετρήσεις σε τρόφιμα προκειμένου να εξετάσει αν είναι κατάλληλα ή όχι προς κατανάλωση.

Ο τοπικός Τύπος αντιμετώπιζε τα όσα ειπώθηκαν σε εκείνη τη συνέντευξη Τύπου με διαφορετικό τρόπο.  

Στις 16 Μαΐου, ο Ηπειρωτικός Αγών, επικαλούμενος τους επιστήμονες του Πανεπιστημίου, σημείωνε: «Η μεγάλη ανησυχία που έχει φτάσει τα όρια του πανικού και η οποία επικρατεί στην περιοχή μας σε καμία περίπτωση δεν είναι δικαιολογημένη. Μέχρι στιγμής η ραδιενέργεια στην περιοχή μας δεν προκαλεί κινδύνους. Τα μέτρα που παίρνονται, αποσκοπούν στο να ελαχιστοποιήσουν κάποιες ήδη πολύ μικρές πιθανότητες που ενδεχόμενα να υπάρξουν και να παρουσιαστούν μετά από δύο γενεές».

Την ίδια μέρα, ο «Πρωινός Λόγος» έγραφε: «Απέφυγαν και χθες οι καθηγητές του Πανεπιστημίου μας να δώσουν συγκεκριμένα νούμερα μετρήσεως μολύνσεως της περιοχής μας από τη ραδιενέργεια και τα άλλα καταστροφικά στοιχεία που σκόρπισε σ’ ολόκληρο τον κόσμο η έκρηξη στον σοβιετικό αντιδραστήρα του Τσερνομπίλ», ενώ ο πρωτοσέλιδος τίτλος ήταν: «Καθηγητές του Πανεπιστημίου μας τονίζουν: Όχι στα φρέσκα λαχανικά (ακόμα και πλυμένα)!».

Στα μέσα Μαΐου, η Διεύθυνση Υγιεινής σε ανακοίνωσή της ανέφερε ότι «τα ραδιενεργά συστατικά της ατμόσφαιρας έχουν διαλυθεί στις μάζες του αέρα και τα μικρής ζωής ραδιοϊσότοπα έχουν καταστραφεί. Παρά ταύτα επειδή τα μετεωρολογικά φαινόμενα -και ιδιαίτερα η βροχή- υπάρχει πιθανότητα να οδηγήσουν σε μικρή αύξηση της ραδιενέργειας, ιδιαίτερα του εδάφους». Σημείωνε ακόμα ότι δεν υπάρχει κανείς λόγος να επηρεαστεί η σχολική ζωή. Ωστόσο «επειδή οι γονείς είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι από ψυχολογικής πλευράς και επειδή οι μετεωρολογικές συνθήκες του Μαΐου ευνοούν αιφνίδιες βροχές και καταιγίδες» συστήνεται η αποφυγή εκδρομών στο ύπαιθρο. «Όταν οι μαθητές βραχούν από τη βροχή ή από λασπόνερα ή κυλησθούν στο βρεγμένο χορτάρι, συστήνεται όταν επιστρέψουν στο σπίτι τους, λουτρό ή καταιωλισμός με άφοθνο νερό κατά προτίμηση φυσικής θερμοκρασίας (όχι ζεστό)».

Στις 17 Μαΐου, οι αρμόδιοι υπουργοί στη Βουλή τόνιζαν: «Κανένας κίνδυνος πλέον για την Ελλάδα από τη ραδιενέργεια».

Στα «ντεσού» των επιπτώσεων του Τσερνόμπιλ, οι αντισοβιετικές αναφορές δεν έλειπαν. Τοπική εφημερίδα στηλίτευσε το κινηματογραφικό φεστιβάλ του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου Γιαννίνων: «Οι Σοβιετόφιλοι των Γιαννίνων μας προβάλλουν τον Λένιν, ενώ το Τσερνόμπιλ σκορπίζει τον θάνατο».

* Φωτογραφία: Ουρά στο πρατήριο της Ένωσης από την εφημερίδα "Ελευθερία"