Ο ρόλος της σκόνης στην εξαφάνιση των ειδών στη Γη

Όταν ένας αστεροειδής χτύπησε τη χερσόνησο Γιουκατάν του Μεξικού πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια, προκάλεσε μια παγκόσμια καταστροφή που εξαφάνισε τα τρία τέταρτα των ειδών και έθεσε τέλος στην εποχή των δεινοσαύρων.

Οι άμεσες επιπτώσεις περιλάμβαναν πυρκαγιές, σεισμούς, ένα τεράστιο ωστικό κύμα στον αέρα και τεράστια στάσιμα κύματα στις θάλασσες. Όμως η χαριστική βολή για πολλά είδη μπορεί να επήλθε από την κλιματική καταστροφή που εκτυλίχθηκε τα επόμενα χρόνια, καθώς οι ουρανοί σκοτείνιασαν από σύννεφα σκόνης και οι θερμοκρασίες έπεσαν κατακόρυφα.

Οι ερευνητές αποκάλυψαν τον ισχυρό ρόλο που η σκόνη από κονιοποιημένο βράχο που εκτοξεύτηκε στην ατμόσφαιρα από το σημείο πρόσκρουσης μπορεί να έπαιξε στην εξαφάνιση, πνίγοντας την ατμόσφαιρα και εμποδίζοντας τα φυτά να αξιοποιήσουν το ηλιακό φως για ενέργεια μέσω της διαδικασίας της φωτοσύνθεσης.

Η συνολική ποσότητα σκόνης, όπως υπολόγισαν, ήταν περίπου 2.000 γιγατόνοι, ξεπερνώντας 11 φορές το βάρος του όρους Έβερεστ.

Οι ερευνητές έκαναν προσομοιώσεις παλαιοκλίματος με βάση ιζήματα που ανακαλύφθηκαν σε μια παλαιοντολογική περιοχή της Βόρειας Ντακότα, την Τάνις, η οποία διατηρεί στοιχεία για τις συνθήκες μετά την πρόσκρουση.

Οι προσομοιώσεις έδειξαν ότι αυτή η λεπτόκοκκη σκόνη θα μπορούσε να εμποδίσει τη φωτοσύνθεση για έως και δύο χρόνια καθιστώντας την ατμόσφαιρα αδιαπέραστη στο ηλιακό φως και παρέμεινε στην ατμόσφαιρα για 15 χρόνια, δήλωσε ο πλανητικός επιστήμονας Cem Berk Senel του Βασιλικού Αστεροσκοπείου του Βελγίου και του Vrije Universiteit Brussel, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Geoscience.

Ενώ προηγούμενες έρευνες ανέδειξαν δύο άλλους παράγοντες -το θείο που απελευθερώθηκε μετά την πρόσκρουση και την αιθάλη από τις πυρκαγιές- η μελέτη αυτή έδειξε ότι η σκόνη έπαιξε μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι ήταν μέχρι σήμερα γνωστό.

Πτώση της θερμοκρασία

Η σκόνη -πυριτικά σωματίδια μεγέθους περίπου 0,8-8,0 μικρομέτρων - που σχημάτισαν ένα παγκόσμιο στρώμα σύννεφων δημιουργήθηκε από τα πετρώματα γρανίτη και γνεύσιου που κονιορτοποιήθηκαν κατά τη βίαιη πρόσκρουση που χάραξε τον κρατήρα Τσιξουλούμπ του Γιουκατάν, πλάτους 180 χιλιομέτρων και βάθους 20 χιλιομέτρων.

Στη συνέχεια, η Γη παρουσίασε πτώση της επιφανειακής θερμοκρασίας κατά περίπου 15 βαθμούς Κελσίου.

Η Γη βυθίστηκε σε έναν «χειμώνα πρόσκρουσης», με τις παγκόσμιες θερμοκρασίες να πέφτουν κατακόρυφα και την πρωτογενή παραγωγικότητα -τη διαδικασία που χρησιμοποιούν τα χερσαία και υδρόβια φυτά και άλλοι οργανισμοί για να παράγουν τροφή από ανόργανες πηγές- να καταρρέει, προκαλώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση εξαφανίσεων. Καθώς τα φυτά πέθαιναν, τα φυτοφάγα ζώα λιμοκτονούσαν. Τα σαρκοφάγα έμειναν χωρίς θήραμα και χάθηκαν. Στα θαλάσσια πεδία, ο θάνατος του μικροσκοπικού φυτοπλαγκτού προκάλεσε την κατάρρευση των τροφικών πλεγμάτων.

Η εξαφάνιση των δεινοσαύρων

Ο αστεροειδής, που εκτιμάται ότι είχε πλάτος 10-15 χιλιόμετρα, έφερε ένα κατακλυσμιαίο τέλος στην Κρητιδική Περίοδο.

Οι δεινόσαυροι, εκτός από τους απογόνους τους πουλιά, χάθηκαν, όπως και τα θαλάσσια ερπετά που κυριαρχούσαν στις θάλασσες και πολλές άλλες ομάδες. Μεγάλοι ωφελημένοι ήταν τα θηλαστικά, τα οποία μέχρι τότε ήταν δευτερεύοντες παίκτες στο δράμα της ζωής, αλλά τους δόθηκε η ευκαιρία να γίνουν πρωταγωνιστές. 

Αν δεν υπήρχε αυτή η καταστροφή, οι δεινόσαυροι μπορεί να κυριαρχούσαν ακόμη και σήμερα.

«Οι δεινόσαυροι κυριαρχούσαν στη Γη και τα πήγαιναν μια χαρά όταν χτύπησε ο μετεωρίτης», συν-συγγραφέας της μελέτης Philippe Claeys. «Χωρίς την πρόσκρουση, πιστεύω ότι τα θηλαστικά -συμπεριλαμβανομένων και ημών- είχαν ελάχιστες πιθανότητες να γίνουν οι κυρίαρχοι οργανισμοί σε αυτόν τον πλανήτη».

Φωτογραφία: Mark Garlick/Science Photo Library