Ο προσκυνητής από την Κόρινθο και ο αμφιλεγόμενος Πρελιούμποβιτς

Νέος μήνας, δύο νέα εκθέματα από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων στην ψηφιακή έκθεση «Λεπτομέρειες», δύο νέες αναρτήσεις στο facebook.

Για τον Φεβρουάριο του 2022, από τις συλλογές του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων, ο αρχαιολόγος Γεώργιος Γεωργούλας επιλέγει και σχολιάζει έναν από τους τρόπους που η επιστήμη σήμερα ανιχνεύει την καταγωγή των προσκυνητών που προσέρχονταν στο μαντείο της Δωδώνης και κατέθεταν στους θεούς της τα ερωτήματά τους, χαραγμένα σε μικρά ελάσματα μολύβδου.

Το «κλειδί» στην αναζήτηση της καταγωγής προσφέρει στη συγκεκριμένη περίπτωση η ιδιοτυπία ενός γράμματος από περιοχή εκτός Ηπείρου. Το έλασμα-ερώτημα του 5ου αι. π.Χ. εκτίθεται στην Αίθουσα 6 για το ιερό της Δωδώνης.

Όπως αναφέρεται, από τις 4.361 αναγνωσμένες χρηστήριες επιγραφές της Δωδώνης, η προέλευση των προσώπων που κατέθεσαν το ερώτημά τους στο μαντείο μπορεί να προσδιοριστεί σήμερα στις 830. Οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονται, όπως είναι φυσικό, από την Ήπειρο αλλά και τις γειτονικές περιοχές της Ακαρνανίας και της Θεσσαλίας.

Στο εν λόγω χρηστήριο έλασμα είναι χαραγμένο ένα ερώτημα το οποίο λόγω της φθοράς του μετάλλου σώζεται αποσπασματικά και για αυτό δεν είναι πλήρως γνωστό το θέμα του ούτε το όνομα του προσώπου που το κατέθεσε. Ωστόσο, η καταγωγή του προσώπου στο συγκεκριμένο ερώτημα αποκαλύπτεται μέσα από μικρές λεπτομέρειες της γραφής στον δεύτερο και τρίτο στίχο. Εκεί ο προσκυνητής χρησιμοποίησε για την αναγραφή του Ε μια τοπική παραλλαγή του ελληνικού αλφαβήτου της Σικυώνας (κοντά στην Κόρινθο).

To χρηστήριο έλασμα από τη Δωδώνη, όπου ο ταξιδιώτης από την Πελοπόννησο κατέθεσε το ερώτημά του

Η επιγραφή με το σχεδόν σβησμένο όνομα

Η αρχαιολόγος Πολυξένη Δημητρακοπούλου έχει επιλέξει και σχολιάζει μια αποσπασματικά σωζόμενη αλλά και σκόπιμα σφυροκοπημένη λίθινη επιγραφή του β’ μισού του 14ου αι. από το Κάστρο των Ιωαννίνων. Η επιγραφή εκτίθεται στην αφιερωμένη στους Βυζαντινούς Χρόνους αίθουσα του Βυζαντινού Μουσείου Ιωαννίνων.

Στην επιγραφή αυτή αναφέρεται το όνομα του Θωμά Πρελιούμποβιτς, του σέρβου ηγεμόνα των Ιωαννίνων, ο οποίος διοίκησε την πόλη κατά την περίοδο 1367-1384. Σύμφωνα με την επιγραφή ο Θωμάς, ο οποίος αποκαλούνταν και αλβανιτοκτόνος, έκτισε αυτόν τον νάρθηκα. Η επιγραφή είναι κτητορική. Ήταν πιθανόν εντοιχισμένη στον νάρθηκα κάποιου, χαμένου σήμερα, ναού του Κάστρου των Ιωαννίνων. Η επιφάνεια της πλάκας, στο τμήμα επάνω αριστερά, όπου αναγραφόταν το όνομα του Θωμά, έχει σφυροκοπηθεί με αιχμηρό εργαλείο, έτσι ώστε να διακρίνονται μόνο λείψανα από τα τρία τελευταία γράμματα.

Έχει υποστηριχθεί ότι η απόξεση του ονόματος  έγινε ενώ ακόμα βρισκόταν η πλάκα στην αρχική της θέση. Σημειωτέον ότι ο Θωμάς Πρελιούμποβιτς, μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, δολοφονήθηκε το 1384, από τους σωματοφύλακές του.

Οι ψηφιακοί επισκέπτες των «Λεπτομερειών» μπορούν να συμμετάσχουν ενεργά και στη δράση «Έχω μια απορία». Συγκεκριμένα: στο email  leptomeries100@gmail.com όσοι/ες ενδιαφέρονται μπορούν να απευθύνουν ερωτήματα που αφορούν τα εκθέματα και την κάθε φορά λεπτομέρεια από την «ιστορία» τους, και οι αρχαιολόγοι θα ανταποκριθούν σε εύθετο χρόνο με περισσότερες πληροφορίες.

Την ψηφιακή έκθεση και τη δράση επικοινωνίας συντονίζει η Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, δρ αρχαιολόγος, αναπληρώτρια προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων. Την επιμέλεια έχουν οι αρχαιολόγοι Ελένη Κοτζαμποπούλου και Δήμητρα Παπαϊωάνου και ο φωτογράφος Παναγιώτης Τσιγκούλης.

* Στην κεντρική φωτογραφία, λεπτομέρεια της επιγραφής για τον σέρβο ηγεμόνα που εκτίθεται στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων