«… ο προσφυγικός πόνος θεραπεύεται εκεί ολίγον κατ’ ολίγον»

Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, το ελληνικό κράτος προχώρησε στην ίδρυση εθνικών οικοτροφείων-ορφανοτροφείων σε πολλές περιοχές της χώρας, και στην Ήπειρο, για να περιθάλψει τα ορφανά και εγκαταλελειμμένα παιδιά, κυρίως των προσφύγων.

Στα Γιάννενα, έγιναν δύο οικοτροφεία: Το Εθνικό Ορφανοτροφείο Θηλέων και το Εθνικό Αγροτικό Οικοτροφείο Αρρένων. Το Ορφανοτροφείο Θηλέων άρχισε να λειτουργεί το 1923-4, ενώ το Αγροτικό Οικοτροφείο το 1926. Το Ορφανοτροφείο Θηλέων ταυτίζεται με ένα ιδιαίτερο κτίριο των Ιωαννίνων, το οποίο χαρακτηρίστηκε μνημείο, πρόσφατα (διαβάστε εδώ). Πρόκειται για το κτίριο της σημερινής Μονάδας Προστασίας Παιδιού Ιωαννίνων, στον λόφο Βελισσαρίου. Ωστόσο, σε αυτό το κτίριο, τα ορφανά κορίτσια θα φιλοξενούνταν από τα τέλη της δεκαετίας του ’20. Νωρίτερα, το Ορφανοτροφείο στεγαζόταν σε κτίριο επί της λεωφόρου Δωδώνης.

Όσον αφορά το Αγροτικό Οικοτροφείο Αρρένων, αυτό στεγάστηκε από το 1926 μέχρι το 1937 σε ένα πρώην οθωμανικό σχολείο, εκεί που είναι σήμερα το κτίριο του ΟΤΕ (στη μνήμη των Ιωαννίνων το πρώην οθωμανικό σχολείο έχει αποτυπωθεί με τη λειτουργία του ως «φυλακές του Αγίου Κοσμά»). Το 1937, το Αγροτικό Οικοτροφείο μεταφέρθηκε σε πέτρινο κτίριο απέναντι από τη Λιμνοπούλα. Πριν την ίδρυση του αγροτικού οικοτροφείου, για τα αγόρια υπήρχε ένα ορφανοτροφείο, το οποίο επίσης λειτουργούσε από το 1923.

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον τρόπο λειτουργίας των εθνικών ορφανοτροφείων στα Γιάννενα το καλοκαίρι του 1926, μας δίνει ένα εκτεταμένο δημοσίευμα της αθηναϊκής εφημερίδας «Ελεύθερον Βήμα», το οποίο παρουσιάζει σήμερα ο «Τύπος Ιωαννίνων».

Εν έτει 1926, λοιπόν, το οικοτροφείο θηλέων στεγάζεται προσωρινά «εις μίαν οικίαν όχι και αρκετά ευρύχωρος επί της οδού Δωδώνης μέχρις ότου ετοιμασθή το νέον οίκημά του (σ.σ. ήταν ημιτελές το κτίριο) το οποίον ανεγείρεται προς τον λόφον Βελισσαρίου» υπό τη διεύθυνση της Μαρίας Ζώγα. Συνολικά, στην οικία αυτή φιλοξενούννται 888 κορίτσια, από τα οποία τα 32 είναι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τα υπόλοιπα προέρχονται από διάφορα μέρη της Ηπείρου. Εντός του οικοτροφείου, λειτουργούν ένα εργαστήριο ραπτικής γυναικείων ενδυνμάτων, όπου τα ορφανά κορίτσια εργάζονται εκ περιτροπής για να αποκτήσουν «την πείραν και την ικανότητα μιας πραγματικής μοδίστρας», ένα τμήμα καλτσοπλεκτικής «εις το οποίον κατώρθωσε να ειδικευθή ταχέως και να έχη σήμερον την διεύθυνσίν του η πρόσφυξ Ανθούλα Ραυτοπούλου από το Ακτσέ του Ναζλίου, ορφανή γονέων, θύματα της αγριωτέρας σφαγής»,  και τμήματα χειροτεχνίας, ραπτικής εσωρούχων και καλαθοπλεκτικής.

Εκτός από τα τεχνικά τμήματα, υπάρχει δημοτικό σχολείο με 4 τάξεις, υπό τη διεύθυνση της Ερμιόνης Φωτέτση, πτυχιούχου του μονοταξίου Διδασκαλείου Ιωαννίνων.

«Ο προσφυγικός πόνος εκεί εις τας αιθούσας των εργαστηρίων θεραπεύεται ολίγον κατ’ ολίγον, η νέα ζωή των αρχίζει να χαμογελά και να υπόσχεται με την θετικήν εργασίαν και την εκπαίδευσιν κάποιον ευτυχέστερον μέλλον. Η πρόοδος του οικοτροφείου τούτου θα ήτο ανωτέρα πάσης προσδοκίας εάν είχεν αρχικώς εγκατασταθή εις το κατάκλεισον και έρημον μέγαρον της Αγγελικής Παπάζογλου. Πρόκειται περί ενός μεγάρου το οποίον εδημιουργήθη προ εικοσαετίας από το κληροδότημα των 500 ναπολεονίων της Αγγελικής Παπάζογλου και το θαυμάσιον αυτό μέγαρον μένει σήμερον αχρησιμοποίητον» αναφέρει το δημοσίευμα που φέρει την υπογραφή του Μιχ. Ρόδα.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το οικοτροφείο αρρένων υπό τη διεύθυνση του Χαριλάου Στάρα λειτούργησε πριν από το οικοτροφείο θηλέων. «Οι τρόφιμοί του εγκαταστάθησαν εις την οδόν Δωδώνης, εις το ευρύχωρον οίκημα του παλαιού τούρκικου νοσοκομείου, και ανέρχονται εις 162, πρόσφυγες εκ της Μικράς Ασίας και Βορειοηπειρώται» (σ.σ. το παλαιό τούρκικο νοσοκομείο ήταν στον Κουραμπά). Η εκπαίδευση των αγοριών είναι διαφορετική από αυτή των κοριτσιών, όπως προκύπτει. 

«Εις το διδασκαλείον Ιωαννίνων φοιτούν 78, εις το β’ γυμνάσιον 13 και οι λοιποί εις το σχολαρχείον. Όταν επανέρχωνται από τα σχολεία καταγίνονται εις την εκμάθησιν της μουσικής υπό του Κερκυραίου μουσικοδιδασκάλου κ. Δημ. Αρώνη κι εσχημάτισαν ήδη την φιλαρμονικήν των με 45 πνευστά όργανα. Μία άλλη ομάς μαθητών του οικοτροφείου έχει ήδη οργανώση την μανδολινάτα της και κάθε Κυριακή απολαμβάνουν μεταξύ των τας συναυλίας των. Κατά τους θερινούς μήνας εκστρατεύουν εις τα βουνά της Ηπείρου και, όπως μου έλεγον όλοι, η παραμονή των το περασμένο καλοκαίρι 8 ημέρας εις τα Ζαγόρια –αξίζουν χίλιες Ελβετίες- θα μείνη αλησμόνητη εις την ζωήν των» σημειώνεται.

Ο συντάκτης του άρθρου κάνει αναφορά και στις διατροφικές συνήθειες των παιδιών: «Τρέφονται καλώς, με τσάι ή καφέ το πρωί, κακάο και γάλα του κουτιού την Κυριακή, τρεις φορές την εβδομάδα κρέας, το Σάββατον ψάρια και τας άλλας ημέρας ζυμαρικά ή λαχανικά».

Καταλήγει δε στο συμπέρασμα ότι και τα δύο οικοτροφεία, παρά το μικρό διάστημα της λειτουργίας τους, έχουν κάνει πρόοδο και αποτελούν «την παρηγορίαν εκατοντάδων προσφυγοπαίδων, τα οποία με τας τεχνικάς γνώσεις και την εκπαίδευσίν των θα έχουν όλας τα ελπίδας να σταδιοδρομήσουν και να γίνουν μίαν ημέραν χρήσιμοι πολίται διά την κοινωνίαν και την πατρίδα των. Τα παιδιά της ορφάνιας και του πόνου γίνονται συνήθως οι καλλίτεροι πολίται».

Το άρθρο κλείνει με την επισήμανση ότι «το μέλλον των ορφανών θα είνε απολύτως εξησφαλισμένον» με την επικείμενη λειτουργία του αγροτικού οικοτροφείου. Κατατίθεται δε η πληροφορία ότι το οικοτροφείο πρόκειται να λειτουργήσει τον Σεπτέμβριο με 250 μαθητές πρόσφυγες και γηγενείς. «Θα διδάσκωνται γεωργικά μαθήματα και θα λαμβάνουν εξερχόμενοι του οικοτροφείου δίπλωμα πρακτικών γεωπόνων. Κατά τον κανονισμόν δε του αγροτικού οικοτροφείου θα επιτρέπεται όπως εις κάθε τάξιν εγγράφωνται και πέντε μαθήτριαι»…

*Φωτογραφία: Το οικοτροφείο θηλέων στον λόφο Βελισσαρίου στα τέλη της δεκαετίας του '20

Μπορείτε αν θέλετε, να στηρίξετε το typos-i: