Ένα τεκμήριο πολιτισμού της πόλης…

Πρώην Εθνικό Ορφανοτροφείο Θηλέων, πρώην Οικοτροφείο Θηλέων και σήμερα Μονάδα Προστασίας Παιδιού. Το μεγάλο και επιβλητικό κτίριο, στην οδό Απολλωνίας, στον λόφο Βελισσαρίου των Ιωαννίνων, με μια διαδρομή ενός αιώνα που έχει ταυτιστεί με την ιστορία της πόλης, αποκτά μνημειακό πια χαρακτήρα.

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη υπέγραψε την απόφαση χαρακτηρισμού του κτιρίου ως μνημείου μετά από ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων. Το κτίριο, όπως σημειώνεται, «διαθέτει αξιόλογα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά και συνδέεται, λόγω της ειδικής χρήσης του (ορφανοτροφείο), με την κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική εξέλιξη της περιοχής της οποίας αποτελεί σημαντικό τεκμήριο». Η σχετική υπογραφή της απόφασης μπήκε μάλιστα εδώ και αρκετό καιρό (στα τέλη Ιανουαρίου, ΦΕΚ Δ 23/2020).

Την πρωτοβουλία για τον χαρακτηρισμό του σημαντικού αυτού κτιρίου από το υπουργείο Πολιτισμού είχε πάρει πέρσι το καλοκαίρι η προηγούμενη διοίκηση του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Ηπείρου, με πρόεδρο την Κατερίνα Μιτοπούλου, στο πλαίσιο μιας συνολικότερης προσπάθειας εξωστρέφειας, αποτίναξης του ιδρυματικού χαρακτήρα και σύνδεσης του κτιρίου με την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης. Αφορμή για την πρωτοβουλία είχε αποτελέσει η πρόθεση του Κέντρου να προχωρήσει σε μια σειρά από μελέτες για την καλύτερη λειτουργικότητα και αξιοποίηση του χώρου.

Το κτίριο αυτό, που έμελλε να γίνει ένας χώρος για τη φιλοξενία απροστάτευτων κοριτσιών, ξεκίνησε να κατασκευάζεται στα τέλη του 19^ου αιώνα, με τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό να αποδίδεται στον δημομηχανικό Περικλή Μελίρρυτο, για την εξυπηρέτηση αναγκών του οθωμανικού στρατού. Από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία του οικοδομήματος αυτού (με δείγματα νεοκλασικισμού) είναι η τριπλή μαρμάρινη αψιδωτή κύρια είσοδός του.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’20, με το κτίριο να είναι ημιτελές, αποφασίστηκε να στεγαστεί εκεί το εθνικό ορφανοτροφείο θηλέων Ιωαννίνων. Σε κατασκευαστικό επίπεδο, όλα ήταν έτοιμα το 1927. Η πιο δύσκολη περίοδος ήταν η μεταπολεμική, όταν και το ορφανοτροφείο γέμισε με άπορα και ορφανά παιδιά, θύματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και λίγο αργότερα με παιδιά του εμφυλίου. Από τη δεκαετία του ’50 και μετά, δημιουργήθηκε ένα δίκτυο εκπαίδευσης των κοριτσιών: δημοτικό σχολείο, οικοκυρική σχολή, σχολή νηπιοκόμων. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, ο αριθμός των κοριτσιών άρχισε να μειώνεται. Σε θεσμικό επίπεδο, λίγα χρόνια αργότερα, τα ορφανοτροφεία μετεξελίχθηκαν σε Κέντρα Παιδικής Μέριμνας για να καλύψουν τις ανάγκες των παιδιών που δεν τυγχάνουν οικογενειακής φροντίδας ή που ζουν σε συνθήκες ανέχειας.

Ως Μονάδα Προστασίας Παιδιού πια, το κτίριο αυτό συνεχίζει να αποτελεί μια δομή φιλοξενίας κοριτσιών. Μετά την απόφαση χαρακτηρισμού του ως μνημείου, διεκδικεί και μια καλύτερη θέση στον χάρτη της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης.