Ο κακός Φεβρουάριος του ελληνικού facebook

To ελληνικό Facebook απέτυχε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων τις τελευταίες μέρες του Φεβρουαρίου.

Το πρόβλημα της λογοκρισίας δεν είναι καινούργιο. Αρκετές χώρες προσπαθούν να ελέγξουν με πλάγιους ή ευθείς τρόπους τα social media, αφού έχουν καταφέρει ήδη δια ροπάλου συνήθως, να ελέγξουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Η γειτονική Τουρκία, η Ρωσία, η Αίγυπτος, η Βόρεια Κορέα είναι μερικά «μικτά» παραδείγματα περιορισμού των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Δεν είναι όμως τα μόνα. Ο πρώην πλανητάρχης Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος αποπειράθηκε, εν μέρει επιτυχημένα, να καταργήσει μια βασική αρχή του διαδικτύου, την «ουδετερότητα» ή net neutrality  είναι ένα παράδειγμα. Παρά τις προσπάθειες της αντιπολίτευσης, που βρήκαν συμμάχους και στην κυβέρνηση, η κατάσταση δεν έχει επανέλθει πλήρως στην προ-Τραμπ εποχή.

Φυσικά, οι μεγάλοι πάροχοι υπηρεσιών, αφενός μεν «εκδικήθηκαν» εν μέρει τον Τραμπ όπως το twitter, που του επέβαλε περιοριστικές ποινές για τα διάφορα απίθανα που πόσταρε πριν και μετά την εκλογική του ήττα, αφετέρου δεν νοιάζονται ιδιαίτερα για την ουδετερότητα και την ελευθερία έκφρασης στο διαδίκτυο. Περισσότερο ασχολήθηκαν με τα ενδεχόμενα χρηματικού κόστους γι αυτούς…

Ακόμα και το ίδιο το twitter όμως δεν περηφανεύτηκε και για το ban στον Τραμπ. Ο Τζακ Ντόρσι, συνιδρυτής της πλατφόρμας δήλωσε κατόπιν ότι «δεν πανηγυρίσαμε και δεν αισθανόμαστε περηφάνια για τον αποκλεισμό του Τραμπ ή για το πώς φτάσαμε ως εδώ». Λογικό, καθώς η αντίθεση στη λογοκρισία ήταν πάντα ένα δημοκρατικό επιχείρημα του δυτικού κόσμου, άσχετα αν συχνότατα δεν είχε βάση.

Φτάνουμε στον Φεβρουάριο του 2021. Η απεργία πείνας του καταδικασμένου σε ισόβια για πολλαπλούς φόνους, Δημήτρη Κουφοντίνα, εξέθεσε το facebook. Το αίτημα του ισοβίτη απεργού πείνας για να εφαρμοστεί ο νόμος που η κυβέρνηση της ΝΔ ψήφισε, αλλά δεν εφαρμόζει στην περίπτωσή του, βρήκε σημαντική συμπαράσταση, προκειμένου βασικά να μην πεθάνει, αλλά και για να διατηρηθεί η ισχύς του κράτος δικαίου, επί δικαίων και αδίκων.

Παρότι το συντριπτικό ποσοστό των ανθρώπων που στηρίζουν το αίτημά του ξεκαθαρίζει ότι παίρνει σαφής αποστάσεις από τις πράξεις του, το ελληνικό facebook έχει προβεί σε εκστρατεία λογοκρισίας αναρτήσεων, μερικής ή ολικής κατάργησης επίσημων σελίδων και προσωπικών προφίλ κ.α.

Η υπόθεση έχει μια σειρά πρωτόγνωρα, για τα ελληνικά δεδομένα, στοιχεία. Πρώτον, η μαζικότητα των ποινών. Δεύτερον, το γεγονός ότι το facebook απάντησε προσωποποιημένα και σχετικά άμεσα σε ερώτημα που απεύθυνε η εφημερίδα «Αυγή».

H εφημερίδα επέλεξε να απευθύνει ερώτημα σε εταιρία που συνεργάζεται με το facebook στην Ελλάδα και όχι μέσω της φόρμας στην εφαρμογή. Η εταιρία είναι η Hill and Knowlton, με έδρα τη Νέα Υόρκη. Είναι μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες δημοσίων σχέσεων σε όλο των κόσμο και από τις παλιότερες στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με την Αυγή, η απάντηση του facebook ήταν ότι ««Οι τρομοκράτες, οι βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες και οι οργανώσεις μίσους δεν έχουν θέση στο Facebook και το Instagram. Σύμφωνα με την πολιτική μας για τα Επικίνδυνα Άτομα και Οργανώσεις, απαγορεύουμε σε μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων, όπως ο κ. Κουφοντίνας, να χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες μας, καθώς επίσης, αποκλείουμε δημοσιεύσεις που επιδοκιμάζουν ή υποστηρίζουν αυτά τα άτομα και τις ενέργειές τους κάθε φορά που λαμβάνουμε σχετική γνώση».

Όντως, οι όροι του Facebook το ξεκαθαρίζουν, στο άρθρο 2, ότι δεν επιτρέπει σε καμία οργάνωση και σε κανένα άτομο που διακηρύσσει κάποια βίαιη αποστολή ή εμπλέκεται σε βίαιες ενέργειες να έχει παρουσία στο Facebook.

Τι σχέση έχει αυτό όμως, με την υποστήριξη του κράτους δικαίου και γιατί «κατεβαίνουν» ακόμα και αναρτήσεις που δεν έχουν άμεση σχέση, αλλά παραθέτουν ιστορικά παραδείγματα;

O καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Πολυμέρης Βόγλης για παράδειγμα, αναφέρθηκε στις απεργίες πείνας στον Εμφύλιο, όταν οι κρατούμενοι ζητούσαν να σταματήσουν οι αθρόες εκτελέσεις από το ελληνικό κράτος. «Ακόμη και σε εκείνη, τη σκοτεινή εποχή της σύγχρονης ιστορίας μας, οι κυβερνήσεις δεν άφησαν κανένα κρατούμενο να πεθάνει στη φυλακή από απεργία πείνας», έγραψε και… τιμωρήθηκε με ένα μήνα αποκλεισμό.

Αρκεί λοιπόν ο διαβόητος αλγόριθμος για να ρίξει ό,τι αναφέρει τη λέξη «Κουφοντίνας»; Όχι φυσικά, δεν είναι τόσο απλό.

Οι καταργήσεις δημοσιεύσεων, ειδικά από δημόσια και δημοφιλή πρόσωπα όπως ο δικηγόρος Θανάσης Καμπαγιάννης, οι δημοσιογράφοι Άρης Χατζηστεφάνου και Νίκος Μπογιόπουλος, προκάλεσαν την έντονη αντίδραση και ένα μικρό κυνήγι μαγισσών και συνωμοσιών. Αναρτήσεις που δεν παραβιάζουν στην πραγματικότητα κανέναν όρο, καταργούνται μαζικά. Το μόνο κοινό τους σημείο, είναι η αναφορά στον ισοβίτη απεργό πείνας.

Την ευθύνη καταρχάς τη φέρει το facebook, το οποίο απέτυχε, στην Ελλάδα, να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Παρότι οι κανόνες είναι εύγλωττοι και λογικοί, στα θέματα τρομοκρατίας και απειλής της ανθρώπινης ζωής, δεν μπορούν να εφαρμόζονται οριζόντια, ειδικά σε πολιτικά θέματα, γιατί είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προσπαθήσουν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, ενάντια στον ίδιο τους τον εαυτό. Από την άλλη, η ελληνική κυβέρνηση διατηρεί μια παρόμοια στάση, κινδυνεύοντας σοβαρά να χρεωθεί το μοναδικό θάνατο απεργού πείνας στην Ελλάδα και τον πρώτο σε ευρωπαϊκό και κοινοτικό χώρο, μετά το θάνατο του Μπόμπι Σαντς το 1981 και του Χόλγκερ Μάιντς το 1974.

Ενδιαφέρον έχει επίσης το εξής: ότι το facebook δήλωσε στην «Αυγή» πως αποκλείει δημοσιεύσεις «κάθε φορά που λαμβάνει σχετική γνώση». Η διαδικασία των αναφορών είναι πολύ συγκεκριμένη και προϋποθέτει την ανθρώπινη παρέμβαση, δεν γίνεται δηλαδή αποκλειστικά και μόνο με μια λέξη ή μια εικόνα που θα «πιάσει ο αλγόριθμος». Επίσης, οι απαγορεύσεις δημοσιεύσεων για το θέμα γίνονται, όπως προαναφέρθηκε, στοχευμένα, σε δημόσιες και δημοφιλείς αναρτήσεις, συνήθως γνωστών προσώπων. Οπότε, προϋποτίθεται ότι χρήστες του μέσου, κάνουν σωρηδόν αναφορές εδώ και μερικές μέρες που η ελληνική κοινωνία διχάζεται. Και για το διχασμό, νομοτελειακά σχεδόν, την ευθύνη φέρει η εξουσία…