Ο «Φόρος» αποκαλύπτεται

Στην οδό Βελουχιώτη, δίπλα από την πλατεία των Ζευγαριών, υπάρχει ένα μικρό διατηρητέο κτίριο που έχει το δικό του μερίδιο στην ιστορία της πόλης. Πρόκειται για τον λεγόμενο «Φόρο». Ένα πέτρινο κτίσμα που άρχισε να αποκαλύπτεται τον τελευταίο καιρό, με τον δήμο Ιωαννιτών να έχει αναλάβει την αποκατάσταση και την ανάδειξή του. Επί δεκαετίες, το μικρό αυτό κτίριο κρυβόταν από το βλέμμα των περαστικών εξαιτίας ενός περιπτέρου που βρισκόταν μπροστά του.

Η απομάκρυνση του περιπτέρου ήταν η πρώτη κίνηση του Δήμου. Ακολούθησαν οι εργασίες αποκατάστασης, μετά τη σύμφωνη γνώμη της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων, οι οποίες και βρίσκονται σε εξέλιξη.

Η ιστορία του «Φόρου» αποτελεί επί της ουσίας ένα κομμάτι και της ιστορίας της τοπικής αυτοδιοίκησης. Σχεδόν σε όλες τις πόλεις της χώρας υπάρχει ένας «Φόρος», είτε ως κτίσμα είτε μόνο ως τοπωνύμιο. Αν μη τι άλλο, η δομή αυτή κατάφερε να αφήσει τη σφραγίδα της σε κάθε τόπο.

Μέχρι το 1948, στις κύριες εισόδους των πόλεων υπήρχαν μικρά κτίσματα στα οποία όσοι μετέφεραν εμπορεύματα και διάφορα προϊόντα, σταματούσαν και πλήρωνα τα λαομίσητα «διαπύλια τέλη».

Ήταν ένας έμμεσος φόρος, ο οποίος επιβαλλόταν από τις δημοτικές αρχές στα προϊόντα που εισάγονταν στην περιοχή τους από άλλες περιοχές. Τα κτίσματα, στα οποία περίμεναν οι εισπράκτορες τους παραγωγούς, ονομάζονταν «Φόροι».

Τα «διαπύλια τέλη» είχαν καθιερωθεί με νόμο του ελληνικού κράτους το 1847. Κατά καιρούς υπήρξαν μεγάλες κινητοποιήσεις επαγγελματικών τάξεων στην ελεύθερη Ελλάδα για την κατάργηση του δημοτικού αυτού φόρου που έπληττε το εσωτερικό εμπόριο και παράλληλα συντελούσε στην αύξηση της τιμής των αγροτικών προϊόντων. Παρά τις έντονες αντιδράσεις, το κράτος διατήρησε τα «διαπύλια τέλη» γιατί αδυνατούσε να χρηματοδοτήσει τους δήμους. Οπότε, εν έτει 1913, τα ελεύθερα πια Γιάννενα (τα οποία βέβαια είχαν την… εμπειρία των τελωνείων επί τουρκοκρατίας) βρήκαν μπροστά τους τα «διαπύλια τέλη».

Στα Γιάννενα, οι αναφορές κάνουν λόγο για ύπαρξη έξι «Φόρων»: στα Ζευγάρια, στην οδό Βηλαρά, στη Συνάντηση, στη Σκάλα, στον Ακραίο και στο Βελισσάριο. Από αυτούς, σήμερα διασώζεται μόνο των Ζευγαριών. Το συγκεκριμένο κτίσμα εκτιμάται ότι χτίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’20, στη θέση άλλου πέτρινου «Φόρου». Με την κατάργηση των «διαπυλίων τελών» και την αλλαγή του συστήματος διοίκησης και φορολογίας, ο «Φόρος» εγκαταλείφθηκε. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, στο κτίριο στεγάζεται ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ζευγαριών.