O φεμινισμός στον μεσοπόλεμο και η γυναικεία ψήφος

Κατά τον μεσοπόλεμο, η γυναικεία ψήφος θα αναδειχθεί σε βασικό αίτημα από το φεμινιστικό κίνημα της εποχής. Ήδη από τα τέλη του 19^ου αιώνα, στην ελεύθερη Ελλάδα, είχε αρχίσει να διατυπώνεται, έστω και δειλά, το αίτημα για κατοχύρωση των πολιτικών τους δικαιωμάτων. 

Ωστόσο, ήταν τη δεκαετία του ’20, που τα περί γυναικείας ψήφου και της χειραφέτησης των γυναικών μπήκαν και στην πολιτική σφαίρα και συζητήθηκαν στη Βουλή και ευρύτερα στον Τύπο. Αρχηγοί κομμάτων, ανεξαρτήτως κομματικής ιδεολογίας, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Δημήτρης Γούναρης, αρχίζουν να εκφράζονται θετικά επί του θέματος. Από τους πολιτικούς που έδωσαν μεγαλύτερη έμφαση στη χειραφέτηση της γυναίκας, αναγκαία προϋπόθεση της οποίας αποτελούσε η καθιέρωση της γυναικείας ψήφου, ήταν ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου. Οι πολέμιοι της ιδέας όμως ήταν περισσότεροι, και η «κοινωνία» αρνητική.

Το «πολεμικό» κλίμα υπήρχε και στα Γιάννενα, σε μια συντηρητική πόλη που επιπλέον μετρούσε λίγα χρόνια από την απελευθέρωσή της. Ενδεικτική είναι η μακροσκελής επιστολή ενός πολίτη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελευθερία» του Χρ. Χρηστοβασίλη τον Οκτώβριο του 1925. 

«Η είσοδος των γυναικών εις το δικηγορικόν στάδιον, η παροχή ψήφου εις αυτάς και τα παρεμφερή ημπορούν να απασχολούν τον κ. Αλ. Παπαναστασίου και τινάς ομόφρονάς του, αλλ’ αφίνουν αδιαφόρους ή μάλλον ευρίσκουν πολεμίους τους συντηρητικάς και σώφρονας αρχάς έχοντας Έλληνας, οίτινες θέλουν οι σύζυγοι και θυγατέρες και οι αδελφαί των να μη εξέρχονται του φυσικού των προορισμού. Ο φεμινισμός δι’ αυτούς οίτινες αποτελούν την πλειοψηφίαν της συγχρόνου ελληνικής κοινωνίας, είναι αποκρουστέα λύμη (σ.σ. καταστροφή)». Η εφημερίδα καταγράφει δε τη σύμφωνη γνώμη της με την επιστολή αυτή. Αφορμή για την παρέμβαση αυτή ήταν μια γυναίκα, η Όλγα Μέντζου από τη Βήσσανη Πωγωνίου, η οποία είχε εγγραφεί στη Νομική Σχολή Αθηνών. Ο συντάκτης της επιστολής δεν μπορεί να ανεχθεί την εξέλιξη αυτή και αναπαράγει όλα τα σχετικά επιχειρήματα κατά της χειραφέτησης των γυναικών, βάζοντας στο επίκεντρο τη «φυσική» τους θέση κι όχι την κοινωνική, ενώ καταφέρεται εναντίον του φεμινισμού. «Κακίστην κατ’ εμέ υπηρεσίαν προσφέρουν εις την ελληνικήν κοινωνίαν οι υποστηρίζοντες τον φεμινισμόν και προβάντες μέχρι του σημείου της παροχής ψήφου εις τας Ελληνίδας… Η αρτιπαγής κοινωνίας της νεωτέρας Ελευθέρος Ελλάδος έχει ανάγκην από χρηστάς συζύγους, συνετάς οικοκυράς και μητέρας φιλοστόργους θηλυκούς» αναφέρει. Όσο για τη μόρφωσή τους, θεωρεί ότι αυτή πρέπει να σχετίζεται με ό,τι συμβάλλει στην ενίσχυση του ρόλου της γυναίκας ως συζύγου και μητέρας. «Πέραν τούτου τίποτε δεν μας χρειάζεται» καταλήγει.

Ποια ήταν η τύχη της Όλγας Μέντζου; Άγνωστη… Στα αρχεία του Δικηγορικού Συλλόγου Ιωαννίνων, δεν υπήρχε ποτέ καμία δικηγόρος με αυτό το όνομα. Είτε ολοκλήρωσε τις σπουδές της και άσκησε το επάγγελμα της δικηγόρου σε άλλη πόλη είτε δεν τελείωσε τις σπουδές της. Η πρώτη γυναίκα που άσκησε το επάγγελμα της δικηγόρου στα Γιάννενα ήταν η Ελευθερία Μαστραπά-Σιόμπολα. Άρχισε να ασκεί το επάγγελμα της δικηγόρου το 1939, όταν οι δικηγόροι στην πόλη ήταν ακόμα πολύ λίγοι. Λίγα χρόνια πριν, το 1930 είχε γίνει η πρώτη, υποτυπώδης παραχώρηση (αν και υποτυπώδης) πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες για τις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές. Δικαίωμα εκλέγειν είχαν όσες γυναίκες γνώριζαν ανάγνωση και γραφή και ήταν πάνω από 30 χρονών. Δικαίωμα εκλέγεσθαι δεν υπήρχε.

Η Ελευθερία Σιόμπολα (από το αρχείο της οικογένειάς της)

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Το 1949, επί κυβέρνησης Θ. Σοφούλη και πριν ακόμη τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, οι γυναίκες κατοχύρωσαν δικαίωμα ψήφου από την ηλικία των 21 ετών όπως και το δικαίωμα να εκλέγονται δημοτικοί και κοινοτικοί σύμβουλοι (τα πλήρη εκλογικά δικαιώματα για τις Ελληνίδες ακολούθησαν τον Φεβρουάριο του 1952). 

Στις επακόλουθες δημοτικές εκλογές του 1951, τα Γιάννενα απέκτησαν την πρώτη γυναίκα δημοτική σύμβουλοι, τη δικηγόρο Ελευθερία Σιόμπολα, με δήμαρχο τον Θ. Θεοδωρίδη. Την πορεία της στα δημοτικά δρώμενα συνέχισε μέχρι το 1964, στο πλευρό του δημάρχου Γρ. Σακκά. Στις δημοτικές εκλογές του 1955, εκλέχτηκαν άλλες δύο γυναίκες, εκτός από τη Σιόμπολα: η Μαρίκα Τέλη και η Άννα Θρομουλοπούλου. Οι εκλογές του 1964, οι τελευταίες πριν τη δικτατορία, ανέδειξαν γυναίκες δημοτικοί σύμβουλοι την Άννα Θρομουλοπούλου και τη Σοφία Μπέγκα, μητέρα του σημερινού δημάρχου Ιωαννίνων Θωμά Μπέγκα…