Ο «Ευκλείδης» θα φωτίσει τη σκοτεινή πλευρά του διαστήματος

Σε λίγες μόλις εβδομάδες, ένα ευρωπαϊκό σκάφος θα εκτοξευθεί στο διάστημα σε μια προσπάθεια να εξερευνήσει τη σκοτεινή πλευρά του σύμπαντος.

Ο δορυφόρος «Ευκλείδης» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) θα διερευνήσει τα δύο πιο αινιγματικά συστατικά του σύμπαντος: τη σκοτεινή ενέργεια και τη σκοτεινή ύλη. Η πρώτη είναι η ονομασία που δόθηκε σε μια μυστηριώδη δύναμη που αποδείχθηκε -το 1998- ότι επιταχύνει τη διαστολή του σύμπαντος, ενώ η δεύτερη είναι μια μορφή ύλης που θεωρείται ότι διαπερνά το σύμπαν, παρέχει το 80% της μάζας του και δρα ως κοσμική «κόλλα» που συγκρατεί τους γαλαξίες.

Τόσο η σκοτεινή ενέργεια όσο και η σκοτεινή ύλη είναι αόρατες και οι αστρονόμοι μπόρεσαν να συμπεράνουν την ύπαρξή τους μόνο μετρώντας την επιρροή τους στη συμπεριφορά των άστρων και των γαλαξιών.

Ο «Ευκλείδης» επρόκειτο να εκτοξευθεί πέρυσι με ρωσικό πύραυλο Soyuz. Ωστόσο, μετά την εισβολή στην Ουκρανία, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος τερμάτισε τη συνεργασία του με τη ρωσική διαστημική υπηρεσία Roscosmos και αντ' αυτού υπέγραψε συμφωνία για τη χρήση ενός πυραύλου Falcon 9 της εταιρείας SpaceX του Έλον Μασκ.

Ο «Ευκλείδης» είναι προγραμματισμένος να εκτοξευτεί την 1η Ιουλίου και θα χρειαστεί ένα μήνα μέχρι να φτάσει στο Λαγκανζιανό σημείο L2 (τέσσερις φορές πιο μακριά απ’ όσο απέχει από εμάς η Σελήνη). Στο L2, η εξισορρόπηση των βαρυτικών έλξεων της Γης και του Ήλιου θα παράσχει μία σταθερή πλεονεκτική θέση στον «Ευκλείδη», ώστε να παρατηρήσει το σύμπαν. Στο σημείο αυτό βρίσκεται και το διαστημικό τηλεσκόπιο  James Webb (JWST).

«Ο Ευκλείδης έχει την διακριτική ικανότητα του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble, αλλά θα είναι σε θέση να ερευνήσει ταυτόχρονα το ένα τρίτο του νυχτερινού ουρανού, οπότε θα μας δώσει έναν απίστευτα λεπτομερή χάρτη του ουρανού», δήλωσε ο αστρονόμος Stephen Wilkins, του Πανεπιστημίου του Sussex.

Μια τέτοια ακρίβεια θα είναι ζωτικής σημασίας για την αποκάλυψη των μυστικών της σκοτεινής ύλης, η οποία δεν μπορεί να γίνει άμεσα αντιληπτή επειδή πιθανότατα αποτελείται από σωματίδια που δεν εκπέμπουν, δεν αντανακλούν ούτε απορροφούν το φως, σύμφωνα με τους επιστήμονες. 

Για να παρακάμψει αυτό το πρόβλημα, ο «Ευκλείδης» θα εκμεταλλευτεί ένα φαινόμενο γνωστό ως βαρυτικός φακός. Το διαστημικό σκάφος θα χαρτογραφήσει αυτό το «σκοτεινό σύμπαν», χρησιμοποιώντας μια σειρά επιστημονικών οργάνων.

Με πληροφορίες από The Guardian, The Conversation. Φωτογραφία: ESA/Euclid/Euclid Consortium/NASA. Background galaxies: NASA, ESA, and S. Beckwith (STScI) and the HUDF