Ο «ενεδρεύων κίνδυνος» της Ζωσιμαίας

Ο Ευάγγελος Παπανούτσος γεννήθηκε στον Πειραιά το 1900 και έμελλε να επηρεάσει δραστικά την πορεία της ελληνικής εκπαίδευσης και διανόησης, από πολύ νωρίς.

Μόλις στα 20 του χρόνια είχε πτυχίο Θεολογίας, όντας ένα «παιδί θαύμα» της εποχής. Σε επτά ακόμα χρόνια, ήταν πια διδάκτορας της Φιλοσοφικής του Τύμπιγκεν στη Γερμανία, με διατριβή επάνω στον Πλάτωνα.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή εδώ:

Στα 30 του χρόνια μόλις, ο Ευάγγελος Παπανούτσος ήταν ένας από τους ανερχόμενους έλληνες φιλοσόφους και ταυτόχρονα, κέρδιζε τα προς του ζην ως εκπαιδευτικός μέσης εκπαίδευσης.

Με ένα διάλειμμα σπουδών, υπηρέτησε στο Αβερώφειο Γυμνάσιο στην Αλεξάνδρεια και τελικά, το 1937 έρχεται στα Γιάννενα. Ο Παπανούτσος υπηρέτησε ως υποδιευθυντής και διευθυντής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ιωαννίνων.

Στα διάφορα ανέκδοτα που κυκλοφορούν για τη θητεία του στα Γιάννενα, είναι και η σύσταση του μεταξικού υπουργού Παιδείας και μετέπειτα υπηρεσιακού πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου προς το μητροπολίτη Σπυρίδωνα (και μετέπειτα αρχιεπίσκοπο) να προσέχει τον Παπανούτσο γιατί ήταν «ενεδρεύων κίνδυνος». Ο Σπυρίδωνας φέρεται να του απάντησε ότι θα ήθελε μερικούς ακόμα σαν τον Παπανούτσο «για να δει φως η επαρχία μας».

Ήδη, ο Παπανούτσος είχε αναπτύξει διοικητική δραστηριότητα στην εκπαίδευση, με την ίδρυση πειραματικών τάξεων και σχολείων, όπου προσπαθούσε να εφαρμόσει καινοτόμες διδακτικές μεθόδους. Υπηρέτησε σε σχολεία όπως η Μαράσλειος και η Ράλλειος του Πειραιά, ενώ μεταπολεμικά πέρασε στο πεδίο της πολιτικής διοίκησης. Το 1963 έγινε γενικός γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας και συνέδεσε το όνομά του με μια από τις πλέον τολμηρές, για τα πολιτικοκοινωνικά δεδομένα της Ελλάδας τότε, εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις του 20^ου αιώνα.

Ο Παπανούτσος δεν ήταν ριζοσπάστης. Πάντα κατατασσόταν στο δημοκρατικό χώρο και ακόμα και όταν πολιτεύτηκε στη μεταπολίτευση με την Ένωση Κέντρου εξέφρασε βασικά κεντρώες θέσεις.

Η μεταρρύθμιση του ’64 όμως, έμοιαζε με μανιφέστο. Ο συντηρητικός χώρος, από την κοινοβουλευτική δεξιά μέχρι το μετεμφυλιακό (παρα)κράτος τον πολέμησε σκληρά, μεταξύ άλλων γιατί πρότεινε την ισότιμη χρήση της δημοτικής με την καθαρεύουσα στην εκπαίδευση, την κατάργηση των λατινικών και την εισαγωγή μαθημάτων όπως τα στοιχεία δημοκρατικού πολιτεύματος, η ψυχολογία κ.α.

Οι αναλογίες με το εκπαιδευτικό παρόν της χώρας και τις δυνάμεις που κινούνται γύρω από αυτό είναι εμφανείς και πολλές, ακόμα και σήμερα, 60 χρόνια μετά…

Η μεταρρύθμιση του Παπανούτσου τελικά έμεινε στα χαρτιά, καθώς η κυβέρνηση Παπανδρέου έπεσε θύμα της ραδιουργίας του παλατιού και του νεαρού τότε Κωνσταντίνου, σε συνεργασία με βουλευτές της ΕΚ, ανάμεσά τους και του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Η «Αποστασία» δημιούργησε τις πολιτικές συνθήκες για την έλευση της χούντας, δύο χρόνια αργότερα. Η μεταρρύθμιση του Παπανούτσου δεν είχε θέση στην «Ελλάδα Ελλήνων Χριστιανών»…

Ο Παπανούτσος δεν ήταν μόνο ένας εισηγητής διοικητικών και εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων στην Παιδεία.  Κατέλειπε σημαντικό αναλυτικό έργο για την αρχαία και ευρωπαϊκή φιλοσοφία, μεταφράσεις έργων του Χιουμ και του Καντ, ταξιδιωτικά ημερολόγια, στα ελληνικά, τα γερμανικά, τα αγγλικά και τα γαλλικά. Το θεωρητικό του έργο γνώρισε την αποδοχή αλλά και τη, συχνά εύστοχη, κριτική ως «συντηρητικό». Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι ο Παπανούτσος δεν υπήρξε ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο για τα ελληνικά γράμματα και τον επιστημονικό στοχασμό.

Στα Γιάννενα, όπου πέρασε ένα μικρό κομμάτι της ζωής του, υπάρχει ένας δρόμος με το όνομά του στην περιοχή της Κιάφας.