Ο άγιος που πέρασε τα σύνορα

Ο πολιούχος των Ιωαννίνων, ο νεομάρτυρας Γεώργιος που εκτέλεσαν οι Τούρκοι το 1838, είχε διαβεί τα σύνορα από πολύ νωρίς. Όχι μόνο τα τοπικά, ερχόμενος στα Γιάννενα από το Τσούρχλι Γρεβενών (το οποίο σήμερα φέρει το όνομά του) ή τα θρησκευτικά, διαβαίνοντας ανάμεσα στις θρησκείες και πληρώνοντάς το με τη ζωή του, αλλά και μετά θάνατον. Σήμερα, σε ένα ιστορικό πλαίσιο που είναι εξαιρετικά επίκαιρο λόγω της νέας συζήτησης για το επίσημο όνομα της πΓΔΜ, ο πολιούχος έχει τη δική του θέση.

Ο Νεομάρτυρας Γεώργιος λοιπόν, βρέθηκε αναπαριστάμενος σε μέρη που μπορεί τα σύνορα να τα χώρισαν, αλλά στην ουσία δεν έπαψαν ποτέ να είναι μια γειτονιά. Ο πολιούχος των Ιωαννίνων εμφανίζεται σε μια πέτρινη στήλη στη Μηλόβιστα ή Μαλοβίστε, το χωριό που βρίσκεται στο δρόμο Μοναστηρίου-βόρειας Πρέσπας. Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία των Πρεσπών και της γείτονος, όπου το βλάχικο στοιχείο έχει αφήσει το στίγμα του διαχρονικά.

Τι δουλειά όμως έχει ο Νεομάρτυρας «έξω από τα σύνορα»; Οι αγιογραφίες και αναπαραστάσεις με ηπειρώτικα θέματα δεν λείπουν και από άλλα χωριά όπου δραστηριοποιήθηκε το βλάχικο στοιχείο, φεύγοντας από την αυλή του Αλή Πασά στα Γιάννενα. Από το Γκόπεσι ή Γκόπες, ένα ακόμα ορεινό χωριό κοντά στη Μιλοβιστα, προέρχεται αγιογραφία που αναπαριστά την Παναγία και τους νεομάρτυρες, ανάμεσά τους και τον Γεώργιο των Ιωαννίνων και εκτίθεται στο μουσείο της Αχρίδας.

Όλα αυτά φυσικά έχουν εξήγηση. Οι τεχνίτες της Κόνιτσας, οι Χιοναδίτες ζωγράφοι και αγιογράφοι «έδρασαν» κατά μήκος της βουνογραμμής  και εκατέρωθεν αυτής, με κοινό «αγωγό» τους Γραμμουστιανούς Βλάχους. Επίσης, εξαιρετικά έντονο είναι το στίγμα των Λινοτοπιτών ζωγράφων σε μέρη που παλιότερα άκμασαν και κατόπιν ερημώθηκαν, για να ξαναχωριστούν με αίμα οι λαοί τους από τα σύνορα που χαράχτηκαν. Ωστόσο, μην εκπλαγείτε αν ως επισκέπτες ή επισκέπτριες στην πΓΔΜ δείτε σε κάποια αγιογραφία τον Αλή Πασά να… οδηγείται στην κόλαση από τον παπά του χωριού ή ακόμα και τον ίδιο το Νεομάρτυρα Γεώργιο των εξ Ιωαννίνων να αναφέρεται σε αγιογραφία με κυριλλικά, καθώς τα θέματα είναι συχνά πολύ οικεία και οι βαλκάνιοι δεσμοί πολύ μεγαλύτεροι από όσο φαίνεται…