Μπορούν τα Γιάννενα να γίνουν μια κλιματικά ουδέτερη πόλη;

Του Βασίλη Κωστάκη*

Αθήνα, Γιάννενα, Καλαμάτα, Κοζάνη, Θεσσαλονίκη, Τρίκαλα είναι οι έξι ελληνικές πόλεις που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) επέλεξε να συμμετέχουν στο πρόγραμμα «100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις έως το 2030».

Τι σημαίνει όμως «κλιματική ουδετερότητα»;

Η κλιματική ουδετερότητα, σύμφωνα με την ΕΕ, αφορά τη μετάβαση σε μια οικονομία με μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Συνεπώς οι έξι ελληνικές πόλεις σκοπεύουν να δημιουργήσουν οικονομίες που θα μηδενίζουν τους ρύπους. Στόχος είναι η πράσινη ανάπτυξη.

Είναι, λοιπόν, προφανές γιατί η «κλιματική ουδετερότητα» είναι σημαντική. Είναι, όμως, εφικτή σε μια οικονομία που θέλει διαρκώς να μεγαλώνει; Σε μια οικονομία όπου οι κυβερνήσεις θέλουν το ΑΕΠ κάθε χρόνο να αυξάνεται;

Γνωρίζουμε εμπειρικά ότι όσο αυξάνεται το ΑΕΠ, τόσο αυξάνονται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Μέχρι στιγμής, καμία οικονομία στον δυτικό κόσμο δεν έχει πετύχει να μεγαλώνει ενώ οι ρύποι μειώνονται. Κανένα δυτικό κράτος ή πόλη δεν είναι κλιματικά ουδέτερη. Πώς θα τα καταφέρουν οι έξι ελληνικές πόλεις, μαζί με τις άλλες 94, μέχρι το 2030;

Η συνηθισμένη απάντηση είναι μέσω της υψηλής τεχνολογίας. Έξυπνες πόλεις, μεγάλες ανεμογεννήτριες στα βουνά, ρομπότ στα εργοστάσια και στους δρόμους και όλα θα πρασινίσουν. Δείτε το πράσινο «θαύμα» της Κοπεγχάγης ή κάποιας άλλης πόλης της βόρειας Ευρώπης, οι υπέρμαχοι της «πράσινης ανάπτυξης» θα πουν.

Αυτό που δε λένε, εσκεμμένα ή μη, είναι ότι τα απανταχού πράσινα «θαύματα» δεν υπολογίζουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε άλλα μέρη του κόσμου. Αν το έκαναν, δεν θα ήταν καθόλου πράσινα. Η κατασκευή, συντήρηση και απόρριψη των σύγχρονων τεχνολογιών περιλαμβάνουν σημαντικά ποσά ενέργειας, τοξικά απόβλητα και εργασία υπό απάνθρωπες συνθήκες.

Το πράσινο «θαύμα» της Κοπεγχάγης βασίζεται σε ρύπους και αρκετές φορές σε παιδική εργασία σε άλλα μέρη του κόσμου, συνήθως στην Αφρική και στη ΝΑ Ασία.

Από την έκθεση του Βασίλη Κωστάκη “Η υλικότητα του άυλου” στο Berkman Klein Center του Harvard (ΗΠΑ) το καλοκαίρι του 2018-Αναφορά πηγής.

Συνεπώς, η Κοπεγχάγη δεν είναι κλιματικά ουδέτερη. Η βιωσιμότητά της βασίζεται στη μιζέρια ανθρώπων και στην καταστροφή τοπικών οικοσυστημάτων μακριά από την «πράσινη» Δανία.  Στην εποχή της κλιματικής κρίσης, το τοπικό είναι παγκόσμιο και το παγκόσμιο τοπικό. 
Όλα είναι διασυνδεδεμένα.

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα αυτά;

Δεν υπάρχει χρυσή συνταγή, αλλά υπάρχουν αρκετοί τρόποι που συνδυαστικά θα μπορούσαν να πρασινίσουν τις οικονομίες μας εδώ στην ΕΕ και χωρίς την υποβάθμιση οικονομιών και οικοσυστημάτων αλλού. Για παράδειγμα, δείτε τις προτάσεις για ανάπτυξη ενεργειακών κοινοτήτων στην Ελλάδα ή τις προτάσεις για πάρκα ανοικτής τεχνολογίας.

Πρώτος στόχος του παρόντος άρθρου είναι να αναδείξει τη σκοτεινή πλευρά της κλιματικής ουδετερότητας. 

Δεύτερος στόχος είναι το κάλεσμα σε δημόσια συζήτηση και πειραματισμό προς μια αληθινά δημοκρατική κλιματική ουδετερότητα.

---

*Ο Βασίλης Κωστάκης μελετά θέματα οικολογίας και τεχνολογίας ως καθηγητής στο πανεπιστήμιο του TalTech και ως ερευνητής στο πανεπιστήμιο του Harvard. Το παρόν δημοσιεύεται κάτω από την άδεια CC BY-SA 4.0 που ενθαρρύνει τον διαμοιρασμό και την αναδημοσίευση.