![[300,399] Ψιχάλες](https://openweathermap.org/img/wn/04n@2x.png)
Τουλάχιστον πέντε χρόνια έχουν περάσει από τότε που η Περιφέρεια Ηπείρου αποφάσισε να αναλάβει τη στερέωση-αποκατάσταση της Ιεράς Μονής Προφήτη Ηλία Βίτσας Ζαγορίου.
Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, έγιναν αρκετές μελέτες, με την περιφερειακή αρχή να προσδοκά στην ένταξη του έργου, με ενδεικτικό προϋπολογισμό 1,3 εκατ. ευρώ, στο διακρατικό πρόγραμμα Interreg «Ελλάδα-Ιταλία 2021-2027».
Προς την κατεύθυνση αυτή, στην τελευταία της συνεδρίαση, η Περιφερειακή Επιτροπή αποφάσισε να προχωρήσει στη σύναψη προγραμματικής σύμβασης με το υπουργείο Πολιτισμού και τη Μητρόπολη Ιωαννίνων για την αποκατάσταση των κελιών της μονής.
«Ίσως το πιο σημαντικό μνημείο στο Ζαγόρι» ήταν η δήλωση του περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέκου Καχριμάνη. «Χρόνια παλεύουμε να εγκρίνουμε τις μελέτες, τις οποίες έχουμε δώσει και σε ιδιώτες» πρόσθεσε στη συνεδρίαση αυτή.
Η μεταβυζαντινή Μονή του Προφήτη Ηλία, που κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο το 1965, βρίσκεται μεταξύ Βίτσας και Μονοδενδρίου. Αποτελείται από συγκρότημα κτιρίων. Σήμερα σώζεται το καθολικό, το ηγουμενείο, ένα μικρό κελί, το πηγάδι και μέρος του περιμετρικού περιβόλου, ενώ οι πτέρυγες των κελιών με τους λοιπούς βοηθητικούς χώρους βρίσκονται σε ερειπιώδη μορφή.
Η πορεία της μονής τον 20ο αιώνα ταυτίστηκε με τον Γέροντα Ιάκωβο Βαλαδήμο, τον οποίο επισκεπτόταν συχνά ένας νεαρός τότε μαθητής από την Κόνιτσα, ο μετέπειτα Άγιος Παΐσιος.
Για την αποκατάσταση της μονής, υπήρχε μια αρχιτεκτονική μελέτη από το 2005, εγκεκριμένη από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού. Το υπουργείο, λόγω της παρέλευσης πολλών ετών, ζήτησε επικαιροποίηση της μελέτης και συγκέντρωση όλων των απαραίτητων στοιχείων για την υποβολή φακέλου στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (Κ.Α.Σ.).
Τον Μάιο του 2020, η Περιφέρεια Ηπείρου προχώρησε σε ανάθεση της «συλλογής στοιχείων», με κόστος σύμβασης 24.800 ευρώ.
Τον Οκτώβριο του 2021 ακολούθησε η ανάθεση της γεωτεχνικής και της στατικής μελέτης για την αποκατάσταση του καθολικού της μονής, με κόστος σύμβασης 45.000 ευρώ.
Τον Αύγουστο του 2024, η Περιφερειακή Επιτροπή αποφάσισε την έγκριση σύναψης προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Ηπείρου και της Μητρόπολης Ιωαννίνων για την υλοποίηση δύο έργων: την «επικαιροποίηση των τευχών δημοπράτησης για την αποκατάσταση της Μονής», προϋπολογισμού 8.680 ευρώ και τη «σύνταξη ηλεκτρομηχανολογικής μελέτης εφαρμογής για την αποκατάσταση της Μονής», προϋπολογισμού 14.880 ευρώ.
