Μια «τυχαία» πυρκαγιά πριν από 152 χρόνια

Μια «τυχαία» πυρκαγιά αποτέλεσε έναν από τους σημαντικούς σταθμούς στην πολεοδομική εξέλιξη της πόλης των Ιωαννίνων. Μια πυρκαγιά που… προέκυψε πριν από 152 χρόνια, στην ευρύτερη περιοχή της οδού Ανεξαρτησίας, που τότε λεγόταν οδός Αγοράς, σε μια «συνοικία» όπου βρισκόταν ένα «βορβορώδες παζάρι», σύμφωνα με βιβλιογραφικές αναφορές.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή, εδώ:

Όλα έγιναν ένα βράδυ του Ιουλίου, σε μια εποχή που  η οθωμανική αυτοκρατορία υποστήριζε τις μεταρρυθμίσεις και τον εξευρωπαϊσμό της. Ως υπεύθυνος της πυρπόλησης της αγοράς θεωρείται ο Αχμέτ Ρασήμ πασάς, διοικητής του βιλαετίου των Ιωαννίνων. Ο Ρασήμ πασάς επιδίωκε την αναμόρφωση του ξύλινου παζαριού μέσω της ρυμοτόμησης της περιοχής, αλλά βρέθηκε απέναντι στα επίμονα «όχι» των ιδιοκτητών των καταστημάτων, χριστιανών και μουσουλμάνων. Αποφάσισε λοιπόν να πυρπολήσει την περιοχή, έχοντας και τη στήριξη του στρατιωτικού διοικητή.

«Όπως δε διασκεδάση πάσαν κατ’ αύτου υπο­ψίαν, αναχωρεί εξ  Ιωαννίνων προς περιοδείαν εις την Θεσσαλίαν, η οποία διήγετο τότε υπό την Γεν. Διοίκησιν τών Ιωαννίνων. Το μεσονύκτιον της 28 προς 29 Ιουλίου 1869 η πυρκαϊά εκραγείσα εις το κέντρον της αγοράς καταστρέφει ταύτην ολόκληρον» αναφέρει ο Βασίλειος Πυρσινέλλας στην ιστορική του μελέτη «Η ίδρυσις των Ιωαννίνων και η ονομασία αυτών» (Ηπειρωτική Εστία, 1959).

Από τη φωτιά καταστράφηκαν «435 σπίτια, 20 χάνια, 43 φούρνοι, καφενεία, καζίνα και οινοπνευματοπωλεία με συνολικές ζημιές 600 χιλιάδων χρυσών τούρκικων λιρών» αναφέρεται στην εφημερίδα των Ιωαννίνων «Γιάνγια», δημοσίευμα της οποίας επικαλείται ο λόγιος Δημήτρης Σαλαμάγκας στα «Άπαντα» που δημοσιεύτηκαν τη δεκαετία του ’50. Ο Ρασήμ πασάς αποτίμησε τις ζημιές σε 7500 λίρες. Τόσες μόνο έδωσε συνολικά στους πυροπαθείς.

Σημειωτέον ότι, με τη βοήθεια μεγάλου αριθμού στρατιωτών, το μόνο οικοδόμημα που προφυλάχθηκε από την πυρκαγιά ήταν το Μπαϊρακλή τζαμί που βρισκόταν στην αρχή της σημερινής οδού Ανεξαρτησίας. Ένα σημαντικό τζαμί που επρόκειτο να κατεδαφιστεί τελικά τη δεκαετία του ’30.

Την επομένη κιόλας της πυρκαγιάς, οι μηχανικοί του Δήμου ξεκίνησαν τον νέο πολεοδομικό σχεδιασμό του παζαριού. «Η περιοχή απέκτησε πλέον ευθύγραμμους λιθόστρωτους δρόμους, κανονικά οικοδομικά τετράγωνα, μικρές πλατείες στα σταυροδρόμια και δρόμους χωρίς αδιέξοδα» αναφέρει ο αρχιτέκτονας μηχανικός Γιάννης Κανετάκης («Το Κάστρο: Συμβολή στην πολεοδομική ιστορία των Ιωαννίνων», 1991). Τα χρόνια μετά την πυρκαγιά του 1869, έγινε και η κατασκευή των στοών που φιλοξένησαν για πολλά χρόνια ποικίλες βιοτεχνικές και εμπορικές δραστηριότητες (σήμερα οι στοές αυτές αποτελούν χώρους ψυχαγωγίας κυρίως).

* Η οδός Ανεξαρτησίας τη δεκαετία του '20. Φωτογραφία Γ. Δημητριάδης