Το «πείραμα Ευρώπη» φαίνεται ότι ήδη βρίσκεται στην πιο κρίσιμη καμπή του. Η αποχώρηση της Βρετανίας ουσιαστικά σηματοδοτεί την νέα εποχή.
Έχει πολιτικές συνέπειες σημαντικότερες από τις οικονομικές. Ο ευρωσκεπτικισμός με κυρίαρχη την ακροδεξιά δεν σημαίνει κάτι καλύτερο για τους λαούς της Ευρώπης. Γίνεται πολύ περισσότερο εθνικιστικός, ρατσιστικός και απειλητικός για το μέλλον.
Οι πρώτες ρατσιστικές αντιδράσεις ήδη φάνηκαν στους δρόμους του Λονδίνου και όχι μόνο. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας έχει απελευθερώσει τη μειοψηφική μερίδα των Βρετανών, που διακατέχονται από ξενοφοβία.
Μια ξενοφοβία που ενισχύεται και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη (Φινλανδία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Νορβηγία και Ελβετία) όπου κόμματα της σκληροπυρηνικής δεξιάς έχουν πάρει ήδη τα ηνία διακυβέρνησης. Και ακόμη και εκεί που οι δεξιοί λαϊκιστές δεν κυβερνούν, ομάδες όπως το «UKIP» της Βρετανίας, το γαλλικό «Εθνικό Μέτωπο», και το γερμανικό «Εναλλακτική για την Γερμανία» απολαμβάνουν μεγάλη δημοτικότητα. Ποιοι πανηγύρισαν το Brexit; Ο Φάρατζ, ο Τραμπ, ο Βίλντερς και η Λεπέν.
Εκτός, λοιπόν από την άνοδο των ακροδεξιών, οι φωνές για διάλυση της Ευρώπης πληθαίνουν. Οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις δεν έχουν μπει στον κόπο να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά όσους ζητούν εμβάθυνση της δημοκρατίας στην Ένωση. Αντιθέτως βλέπουν τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών να επιβάλει το δόγμα της λιτότητας και παράλληλα την ώρα που μαζεύονται εκατομμύρια υπογραφές για τη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου (ΤΤΙΡ), η Ευρώπη «απαντά» διεξάγοντας… μυστικές διαπραγματεύσεις με την Ουάσινγκτον.
Σε όλες τις παραπάνω ανησυχίες, ουδείς στην Ευρώπη έχει μπει στον κόπο να δώσει πειστικές απαντήσεις. Είναι προφανές ότι στον νέο κόσμο που γεννιέται, ο απομονωτισμός και ο εγκλεισμός στα εθνικά σύνορα δεν είναι λύση.
Και αφού η Ιστορία είναι αμείλικτη, αν η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν καταλάβει το Brexit τότε υπάρχει πρόβλημα και θέμα για το αν πρέπει να υφίσταται μια ένωση λαών που χρησιμοποιείται για την ισχυροποίηση μόνο των δυνατών χωρών δημιουργώντας μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων.