Κομψότητα και πείσμα στο Σαν Σεμπαστιάν

Ένα ταξίδι δεν είναι απλώς μια μετάβαση. Είναι γνωριμία με τόπους και ανθρώπους, είναι ιδέες, είναι εμπειρίες, είναι εικόνες και εντυπώσεις, είναι έμπνευση. Κάθε ταξίδι συνδέεται με μια πλούσια θεματολογία: από την τουριστική βιομηχανία μέχρι τις συγκοινωνίες, από τη γεωγραφία μέχρι την ιστορία, από τη λογοτεχνία μέχρι την τέχνη και από την οικονομική και κοινωνική οργάνωση μέχρι την οικολογία. 

Στο πλαίσιο συνεργασίας του με τον «Τύπο Ιωαννίνων», ο Γιάννης Παπαδημητρίου, δικηγόρος και ένας άνθρωπος με μεγάλη διαδρομή στην πολιτική ζωή του τόπου και στα κινήματα, γράφει «για τα δικά μας ταξίδια», για περισσότερο ή λιγότερο γνωστούς προορισμούς, για τόπους που έχει επισκεφθεί ή σκοπεύει να επισκεφθεί. Και πάντα με την ιδιαίτερη αυτή ματιά του, που βάζει στο επίκεντρο τον ταξιδιώτη και όχι τον τουρίστα. 

Προορισμός αυτής της εβδομάδας, το Σαν Σεμπαστιάν της Ισπανίας.

typos-i

Του Γιάννη Παπαδημητρίου

Πριν από λίγο καιρό η νέα κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ πήρε ψήφο εμπιστοσύνης στην ισπανική Βουλή.

Αν και οι Σοσιαλιστές ήρθαν δεύτεροι στις εκλογές, η συνεργασία με την Αριστερά αλλά και τις περιφερειακές πολιτικές δυνάμεις των «Αυτονομιών», όπως λέγονται οι διοικητικές υποδιαιρέσεις κατά το Σύνταγμα της χώρας και έχουν περισσότερες αρμοδιότητες από τις δικές μας Περιφέρειες, έκανε εφικτό τον σχηματισμό μιας «κυβέρνησης ηττημένων», όπως θα την έλεγαν κάποιοι στην Ελλάδα. Θα ταξιδέψουμε σήμερα σε μια από τις πιο μαχητικές «Αυτονομίες», τη Χώρα των Βάσκων.

Κλιματολογικά ο Γιαννιώτης επισκέπτης θα νοιώσει οικεία. Διότι είναι πολύ πιθανό φτάνοντας να βρει βροχή! Σφηνωμένη ανάμεσα στον Βισκαϊκό κόλπο, δηλαδή τον Ατλαντικό ωκεανό, και την οροσειρά των Πυρηναίων, η περιοχή υποδέχεται τους υδρατμούς του ωκεανού και χαρακτηρίζεται από μπόλικα ποτάμια, δάση και καταπράσινα λιβάδια, σε αντίθεση με το στερεότυπο της ηλιοκαμένης και ξερής Ισπανίας. Είναι πάντως αναπτυγμένη και βιομηχανικά με κυρίαρχο τον ρόλο του συνεταιριστικού δικτύου Μοντραγκόν.

Σ’ αυτή τη γωνιά, όπως και στο γαλλικό έδαφος από την άλλη πλευρά των Πυρηναίων, ζει ένας πεισματάρης λαός, που μιλάει την αρχαιότερη γλώσσα της Ευρώπης, την άγνωστης προέλευσης εουσκάρα, και κατάφερε να διατηρήσει την ταυτότητα και τα έθιμά του, ανάμεσα στα οποία την αγάπη του για διάφορα περίεργα σπορ (πελότα, χαρικέτα κλπ.) αλλά και για το ποδόσφαιρο. Υπάρχει και ορεινή και θαλασσινή βάσκικη ψυχή αλλά τα σπουδαιότερα αστικά κέντρα βρίσκονται στην παραλιακή ζώνη, όπως και ο σημερινός μας προορισμός. Καλώς ορίσατε στη Ντονόστια, όπως λέγεται στα βάσκικα το Σαν Σεμπαστιάν, των 190.000 κατοίκων.

Πολλοί το έχουν ακούσει χάρη στο, χρονολογούμενο από το 1953, κινηματογραφικό του φεστιβάλ, τον μύθο του οποίου απογείωσε ο Γούντι Άλεν με την ταινία «Το φεστιβάλ του Ρίφκιν». Το στρατηγείο του φεστιβάλ εγκαθίσταται κάθε Σεπτέμβριο στο μοντέρνο, γυάλινο κτίριο Κουρσάαλ του Ραφαέλ Μονέο. Αν και ιδιαίτερα εντυπωσιακό, κυρίως φωτισμένο τη νύχτα, στην αρχή προκάλεσε σκεπτικισμό, κατά πόσο η πόλη είχε ανάγκη ένα επιβλητικό τοπόσημο.

Διότι το Σαν Σεμπαστιάν διαθέτει όντως ένα από τα πιο γοητευτικά αστικά τοπία. Το θαλάσσιο μέτωπό του για αρχή, με τις συνεχόμενες αμμουδιές Λα Κόντσα και Ονταρέτα να σχηματίζουν ένα ημικυκλικό κόλπο.

Στο κέντρο του βρίσκεται το χελωνόσχημο νησί της Σάντα Κλάρα, παλιό λοιμοκαθαρτήριο και κιβωτός βιοποικιλότητας, ενώ τους δύο βραχίονες στεφανώνουν οι κατάφυτοι λόφοι Ουργούλ και Ιγουέλντο με μαγευτική θέα και προς τον ωκεανό και προς τον κόλπο και την πόλη, που απλώνεται πίσω από τις πλαζ. Κυρίως από τον ψηλότερο δεύτερο, που επικοινωνεί και με τελεφερίκ. Ανατολικότερα εκτείνεται ακόμα μία πλαζ, η Θουριόλα, και ο λόφος Ουλία. Το φυσικό σκηνικό συμπληρώνει ο ποταμός Ουρουμέα με τις κομψές του γέφυρες, τις παλιές Σάντα Καταλίνα και Μαρία Κριστίνα και τη φουτουριστική λευκοπράσινη Κουρσάαλ με τους μεγάλους γλόμπους.

Του δίνουν χαρακτήρα τα κτιριακά σύνολα της παλιάς και της νέας πόλης. Το ζωντανεύουν τα πολλά φεστιβάλ, με χρονικά εγγύτερο, στις 20 Ιανουαρίου, την Tamborrada, όπου επί ένα ολόκληρο 24ωρο η πόλη δονείται από τους ήχους των τυμπάνων και των βαρελιών, που περιφέρουν καμιά διακοσαριά μεγάλα γκρουπ μεταμφιεσμένων σε μαγείρους και στρατιώτες – τα 50 είναι παιδικά αλλά αυτά μόνο το πρωί! Και την τελευταία πινελιά γοητείας τη βάζει η ρομαντική μουντάδα της ατμόσφαιρας. Κοντολογίς ένα μέρος για να επιστρέφεις…

Η παλιά πόλη, στους πρόποδες του Ουργούλ, δεν ανταποκρίνεται ακριβώς στο όνομά της, μιας και χρειάστηκε να ανοικοδομηθεί μετά από το 1813, όταν ο βομβαρδισμός από τον αγγλο-πορτογαλικό στρατό του Ουέλιγκτον την απελευθέρωσε από τη γαλλική κατοχή αλλά, εκτός από δύο όμορφες εκκλησίες, δεν άφησε σχεδόν τίποτε όρθιο.

Σήμερα είναι ένας πεζοδρομημένος, απέραντος ναός εστίασης, στα δεκάδες καταστήματα του οποίου ανθεί η συνήθεια τσικιτέο, η μπαρότσαρκα δηλαδλη με φίλους και μικρή κατανάλωση στην κάθε στάση - φυσικά όχι και στο τέλος της διαδρομής! Οι γνωστοί μεζέδες των ισπανικών μπαρ λέγονται εδώ pintxos (πίντσος). Ωστόσο ο επισκέπτης μπορεί να βρεθεί μπροστά στην προειδοποίηση, συνοδευόμενη από την Ικουρίνια, την κόκκινη - πράσινη - λευκή βάσκικη σημαία: «Καλωσόρισες αλλά θυμήσου. Δεν βρίσκεσαι ούτε στην Ισπανία ούτε στη Γαλλία. Βρίσκεσαι στη χώρα των Βάσκων».

Το αίτημα της ανεξαρτησίας του Εουσκάντι ξεκίνησε ως αντίδραση στη 35χρονη καταπίεση, εθνική, πολιτιστική, ακόμα και γλωσσική, της φρανκικής δικτατορίας και κακώς συνδέεται στο μυαλό μας μόνο με την ένοπλη δράση της οργάνωσης ΕΤΑ. Κακώς επίσης γνωρίζουμε μόνο για τις δικές της δολοφονίες και απαγωγές και όχι για την αντίστοιχη κρατική και παρακρατική βία των κατασταλτικών μηχανισμών. Η ΕΤΑ κατέθεσε τα όπλα το 2011 και αυτοδιαλύθηκε το 2018, αν και δεκάδες στελέχη της παραμένουν φυλακισμένα. Ένα μεγάλο κομμάτι του βάσκικου πληθυσμού τους θεωρεί πολιτικούς κρατούμενους και διαδηλώνει για την απελευθέρωσή τους.

Στη νέα πόλη, που άρχισε να χτίζεται με το γκρέμισμα των τειχών στα μέσα του 19^ου αιώνα, επικρατεί ένας αέρας μπελ επόκ με παλιά αριστοκρατικά ξενοδοχεία, το Δημαρχείο και τον νεογοτθικό καθεδρικό του Buen Pastor (Καλού Ποιμένα), μια ποικιλία αρχιτεκτονικών ρυθμών και φαρδείς, δεντροφυτεμένους δρόμους.

Στο παλιό λιμάνι, όπως και στο γειτονικό ναυτικό μουσείο, διασώζεται η μνήμη της πλούσιας ναυτικής ιστορίας της Ντονόστια, που άκμασε επί αιώνες ως αλιευτικό και ναυπηγικό κέντρο. Μέχρι που η ισπανική βασιλική οικογένεια την έκανε αγαπημένο της θέρετρο, έχτισε το Παλάθιο Μιραμάρ, διοικητική έδρα του Πανεπιστημίου σήμερα, και σηματοδότησε τη ραγδαία της άνοδο ως κοσμοπολίτικου τουριστικού προορισμού.

Από τα βιβλία με τόπο πλοκής το Σαν Σεμπαστιάν, στα ελληνικά κυκλοφορεί το μυθιστόρημα «Τα χρόνια της βραδύτητας» του Φερνάντο Αραμπούρου. Εκτυλίσσεται στα τελευταία αλλά σκληρά χρόνια του φρανκισμού και είναι γραμμένο με μια ευρηματική εναλλαγή μεταξύ του αφηγητή των γεγονότων και του συγγραφέα.

Αναζητήστε το δημιουργικό πνεύμα του γλύπτη Εδουάρδο Τσιλίδα. Το πιο γνωστό του δημιούργημα, το «Χτένι του ανέμου», αποτελείται από τρεις σιδερένιες κατασκευές, που θυμίζουν άγκυρες ή δαγκάνες, εμφυτευμένες από το 1977 στους κυματοδαρμένους βράχους στο δυτικό άκρο του κόλπου. Τοπίο όχι μόνο οπτικό αλλά, στη διάρκεια μιας κακοκαιρίας, και ηχητικό! Μια ολοκληρωμένη γνωριμία με το έργο του απαιτεί την επίσκεψη στο υπαίθριο πάρκο γλυπτικής, στο προάστιο Ερνάνι της ορεινής νότιας ενδοχώρας.

Η μύηση στην υψηλή μόδα γίνεται σ’ ένα άλλο μουσείο, στην Γκετάρια της ανεμόεσσας ακτής του Βισκαϊκού. Το τιμώμενο από τη γενέτειρα πρόσωπο είναι εδώ ο σχεδιαστής Κριστομπάλ Μπαλενθιάγα, που δέσποσε στην παρισινή σκηνή του περασμένου αιώνα. Το μεσαιωνικό λιμάνι της Γκετάρια θεωρείται πρωτεύουσα του ψητού ψαριού, συνοδευόμενου από το ημιαφρώδες λευκό κρασί τσακόλι.

Το πιο συγκινητικό πάντως προσκύνημα είναι κοντά στο Μπιλμπάο. Προορισμός η Γκουέρνικα, Γκερνίκα στα βάσκικα, που πέρασε στην αιωνιότητα ως σύμβολο πολεμικής φρίκης χάρη στον ομώνυμο πίνακα του Πικάσο. Κυκλοφορεί και μια ιστορία ότι στο κατεχόμενο Παρίσι ένας ναζί αξιωματικός ρώτησε τον ζωγράφο, αν αυτό είναι δικό του έργο, για να πάρει την απάντηση «όχι, δικό σας!».

Ο βομβαρδισμός της Γκουέρνικα στις 26 Απριλίου 1937 με 1.600 αθώους άμαχους νεκρούς ήταν η συμβολή του Χίτλερ και του Μουσσολίνι στα σχέδια του ομοϊδεάτη τους Φράνκο. Ο πρωτότυπος πίνακας βρίσκεται σήμερα στη Μαδρίτη και διεκδικείται από τις βασκικές αρχές. Ωστόσο, περιδιαβαίνοντας την πόλη, θα βρείτε το αντίγραφό του με τη μορφή τοιχογραφίας από κεραμικά πλακάκια.

Σε μικρή σχετικά απόσταση στέκει η ιερή δρυς, σύμβολο των λαϊκών ελευθεριών των Βάσκων και τόπος συνέλευσης των αντιπροσώπων τους από τις 7 στο παρελθόν επαρχίες. Κάθε φορά που ξεραίνεται, φυτεύεται μια καινούργια και η παράδοση συνεχίζεται. Όπως και με το διπλανό Casa de Juntas, το κτίριο του σημερινού Κοινοβουλίου της Χώρας των Βάσκων.

Η μαγειρική είναι ακόμα ένα συστατικό στοιχείο της τοπικής ταυτότητας. H κουζίνα ειδικά του Σαν Σεμπαστιάν απέκτησε διεθνή φήμη εδώ και πολλές δεκαετίες και σήμερα καταγράφει τη μεγαλύτερη στον κόσμο αναλογία εστιατορίων, βραβευμένων με αστέρια Michelin, ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Καθώς ο χώρος δεν επαρκεί, παραπέμπω στον σύνδεσμο https://hayam-cafe.ru/el/food-ingredients/strana-baskov-otkryvaet-svoi-sekrety-baskskaya-kuhnya/.