Το «καλλίμορφο οικοδόμημα» της Καπλανείου Σχολής

Αρχοντικό Πυρσινέλλα, πρώην Παπαζόγλειος Υφαντική Σχολή και Καπλάνειος Σχολή: Τρία κτίρια που συνιστούν ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό τρίγωνο. Το καθένα από τα κτίρια αυτά προέρχεται από διαφορετική περίοδο.

Η Καπλάνειος Σχολή αποτελεί ένα δείγμα νεοβυζαντινής τεχνοτροπίας. Ένα μεγάλο, πέτρινο, επιβλητικό και «βαρύ» κτίριο που έχει συνδέσει την πορεία του εδώ και 90 χρόνια με την παιδεία. Δημιουργός ήταν ο Περικλής Μελίρρυτος, δημομηχανικός. Το κτίριο φέρει δε το όνομα του εθνικού ευεργέτη Ζώη Καπλάνη (1736-1806), αν και η δαπάνη ανέγερσής του καλύφθηκε από το κληροδότημα των αδελφών Ζωσιμάδων.

Το σχολικό αυτό συγκρότημα, που κόστισε εκείνη την εποχή 2,5 εκατομμύρια δραχμές, χτίστηκε για να στεγάσει την Καπλάνειο Σχολή Αρρένων και την Ελισσαβέτειο Σχολή Θηλέων. Τα εγκαίνιά του έγιναν τον Μάρτιο του 1926, χοροστατούντος του μητροπολίτη Σπυρίδωνα και παρουσία του δημάρχου Β. Πυρσινέλλα, των προξένων Ιταλίας, Γαλλίας, Ρουμανίας και Αλβανίας και πολλών άλλων επισήμων. Από τα δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής, προκύπτει ότι η τελετή αυτή των εγκαινίων ήταν από ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα. Ήταν εξάλλου το πρώτο αξιοπρεπές σχολικό συγκρότημα, με τον Τύπο να κάνει λόγο για τη μετάβαση από τα «σχολεία-τρώγλες» στα «σχολεία-μέγαρα». Σημειωτέον δε ότι εκείνες τις εποχές το πρόβλημα του αναλφαβητισμού ήταν τεράστιο.  

«Η γιγαντιαία αύτη σχολική οικοδομή είναι σήμερον το πρώτον επί ελληνικής ελευθερίας  συντελεσθέν έργον και έρχεται να κλείση εν Ιωαννίνοις τα σχολεία-τρώγλας, ανεγείρουσα σχολεία-μέγαρα, διότι την μεγαροειδή αυτήν Σχολήν θ' ακολουθήσουν και δύο έτεραι εκ των οποίων υλικών πόρων του Ταμείου Ελεών της πόλεως Ιωαννίνων, αίτινες θα αποτελέσουν την τριάδα των χρυσών ονείρων του ανδρός μεγάλου μητροπολίτου Ιωαννίνων κ. Σπυρίδωνα» αναφέρει σε δημοσίευμά της η εφημερίδα «Ελευθερία» του Χρήστου Χρηστοβασίλη. Προστίθεται δε ότι «όμοια των δύο τούτων σχολικών μεγάρων δεν έχει να επιδείξη ουδεμία πόλις της Ελλάδος». Τα δύο αυτά νέα σχολεία μπορούσαν να «στεγάσουν» πάνω από 600 μαθητές.

Η Καπλάνειος και Ελισσαβέτειος Σχολή χτίστηκε, όπως προκύπτει και από τα δημοσιεύματα των εγκαινίων, σε έναν χώρο όπου βρισκόταν ένα τζαμί (γίνεται λόγος για «μεταβολή ενός τούρκικου τζαμιού εις ιερόν ναόν της ελληνικής παιδείας»). Σε ένα τμήμα της συνολικής έκτασης βρισκόταν ένα μικρό τζαμί με ιδρυτή τον Ομέρ μπέη.

Μια σκοτεινή περίοδος για το «κολοσσιαίο και καλλίμορφο αυτό συγκρότημα», όπως χαρακτηριζόταν τη δεκαετία του '20, ήρθε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην Καπλάνειο Σχολή, την περίοδο 1941-1943, η ιταλική στρατιωτική διοίκηση εγκατέστησε την έδρα της Ιταλικής Καραμπινερίας. Μία αίθουσα της σχολής, είχε διαμορφωθεί σε αίθουσα βασανιστηρίων.

Μεταπολεμικά, το κτίριο συνέχισε να λειτουργεί ως σχολικό συγκρότημα, με τον διαχωρισμό «αρρένων» και «θηλέων» να καταργείται στην πορεία. Σήμερα, στεγάζονται δημοτικά και νηπιαγωγεία.

* Η πέτρινη μορφή της Καπλανείου Σχολής, με το αρχοντικό Πυρσινέλλα στα δεξιά, κατά τη δεκαετία του '50. Φωτογραφία του Άγγελου Καλογερίδη