Oikonomou pisoi Solarhub πίσω
ΡΕΤΡΟ-TA ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Το καφέ σαντάν, οι γερμανίδες αρτίστες και ο διωγμός τους

Εικόνα του άρθρου Το καφέ σαντάν, οι γερμανίδες αρτίστες και ο διωγμός τους
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Βαρβάρα Αγγέλη
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 22/12/2018, 02:09
ΡΕΤΡΟ-TA ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Τις έλεγαν Λουίζα, Τούμπλα, Αιμιλία, Μαρία… Γερμανίδες αρτίστες (εκ Βοημίας) που έζησαν στα Γιάννενα για έναν χρόνο τουλάχιστον, την περίοδο 1872-1873, και που κατάφεραν να προκαλέσουν τα χρηστά ήθη της τοπικής κοινωνίας. Είναι η εποχή που τα Γιάννενα άρχισαν να γνωρίζουν τον δυτικό πολιτισμό, τα καφέ σαντάν, ή τα καφωδεία όπως έμειναν γνωστά, όπου γυναίκες από ξένες χώρες τραγουδούσαν και χόρευαν επί σκηνής με «τους νοικοκυραίους να ξεμυαλίζονται γι’ αυτές», όπως σημειώνεται στον γιαννιώτικο Τύπο της εποχής.

Το πρώτο καφέ σαντάν της πόλης λεγόταν «Παυσίλυπον» -άγνωστη η τοποθεσία του.

«Τι ευτυχείς αι ημέραι ή μάλλον αι νύκτες του παρελθόντος χειμώνα, όσας εις το όντως ‘Παυσίλυπον’ εκείνο café chantant διήλθομεν! […]. Εκεί έβλεπον οι οφθαλμοί ημών οι νυσταλέοι θριάμβους και ναυάγια ευαισθήτων καρδιών. Εκεί μετά το μεσονύχτιον, εις τους μπάλλους τους τόσους ευθηνούς, επηδώμεν και εχορεύομεν ως άλλαι αρκούδες… Εκεί οι φονιάδες έκλεπτον σακκιά με κάρβουνα και τα έστελλον την επαύριον εις την Λουίζαν δώρον εκ μέρους στενάζοντος εραστού. Ω σεις σεμναί νοικυκυραί, αίτινες και ακούουαι μόνο το όνομα των Γερμανίδων εσκανδαλίζεσθε» αναφέρει η «Καραβίδα», ένα σατιρικό περιοδικό που κυκλοφόρησε στα Γιάννενα σε δύο τεύχη το 1873 και το 1874 (το συγκεκριμένο απόσπασμα βρίσκεται στο τεύχος του 1874).

Από τα στοιχεία που μας δίνει η «Καραβίδα», στο «Παυσίλυπον» σερβίρονταν ρούμι, μπίρα και ρακί και σύχναζαν υπάλληλοι των συντεχνιών, λόγιοι, καθηγητές της Ζωσιμαίας Σχολής –και από τις τρεις θρησκευτικές κοινότητες. Οι αρτίστες («με πουφ και σινιόν») έπαιζαν κιθάρα ή βιολοντσέλο, ενώ οι θαμώνες έδιναν ένα χρηματικό αντίτιμο για να χορέψουν μαζί τους έναν ευρωπαϊκό χορό.

Η διαδρομή του πρώτου αυτού καφέ σαντάν δεν ήταν μεγάλη. Τα οθωμανικά Γιάννενα δεν άντεξαν τη δυτική κουλτούρα, με αποτέλεσμα ο διοικητής του βιλαετίου Ιωαννίνων να εκδώσει εντολή απαγόρευσης προς το υπαλληλικό προσωπικό της διοίκησης να επισκέπτεται το καφέ σαντάν.

«Και έκτοτε χρονολογούνται αι συμφοραί και οι λύπαι του Παυσίλυπον, έκτοτε άρχονται αι αποφράδες εκείναι νύκτες, καθ’ ας εβλέπομεν πραγματοποιουμένην εκεί την παρομοίαν ΄τρεις λαλούν και δύο χορεύουν’. Έκτοτε επεκάλυψε σκοτία και πένθος το καφέ σαντάν…» γράφει η «Καραβίδα», κατηγορώντας τους πρώην θαμώνες για υποκρισία. Δεν ήταν μόνο η γενική διοίκηση που οδήγησε στην αποχώρηση του γερμανικού θιάσου. Το λιθαράκι της έβαλε επίσης η επιτροπεία της Ζωσιμαίας Σχολής, η οποία ήθελε να αποτρέψει την είσοδο της νεολαίας στον καφενέ με τις γερμανίδες αρτίστες. Και κάπως έτσι ήρθε το τέλος του πρώτου καφέ σαντάν.

Τα επόμενα χρόνια, τα καφέ σαντάν εκτιμάται ότι επανήλθαν στα Γιάννενα. Η εφημερίδα «Φωνή της Ηπείρου» εν έτει 1900 καταγράφει με γλαφυρό τρόπο την περιπέτεια πέντε Γερμανίδων («ξανθομαλούσες και νοστιμούλες» όπως αναφέρεται) που συμμετείχαν σε έναν περιοδεύοντα θίασο και οι οποίες έκαναν τρεις μέρες για να φτάσουν από την Πρέβεζα στα Γιάννενα λόγω κακοκαιρίας. «Εκτός του ότι περιεπλανήθησαν επί τρεις ημέρας περιπίπτουσαι από του ενός τέλματος ει το έτερον χωμένες ως τη μέση μέσα στις λάσπες του δρόμου -άλλη με μισή γόβα κι άλλες με δίχως κάλτσες- ήταν όλες καταπλευριτωμένες και μόλις ψες ύστερα από 4 ημέρας κατώρθωσαν ν’ αρχίσουν να παίξουν για πρώτη φορά» αναφέρει η εφημερίδα…


Πηγές

Καραβίδα, τεύχος Α’ 1873 και τεύχος Β’ 1874

Κίτσιος Γ., «Όψεις και μετασχηματισμοί μιας αστικής μουσικής κουλτούρας -Ιωάννινα, τέλη 19ου αιώνα-1924», 2006



* Φωτογραφία: Μία από τις παλαιότερες φωτογραφίες των Ιωαννίνων, στις αρχές του 20ου αιώνα, με τον φακό Α. M. Λαμπρινού

ΣΧΟΛΙΑ
Κική
Έξοχη αρθρογραφία, συγκινητικές ματιές στο χρόνο...
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
Ντοτη3 dodoni back