ΓΙΑΝΝΕΝΑ

Ιωάννινα: το «μυστήριο» της ονομασίας

Εικόνα του άρθρου Ιωάννινα: το «μυστήριο» της ονομασίας
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Βαρβάρα Αγγέλη
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 21/02/2023, 16:26
ΓΙΑΝΝΕΝΑ

Κάποτε, υπήρχε μια νεραϊδοβασίλισσα, η Γιάννω. Μια μέρα ο βασιλιάς κάλεσε χίλιους μαστόρους και έχτισαν το κάστρο της, δίπλα στη λίμνη. «Από τ’ όνομα λοιπόν της Νεραϊδοβασίλισσας Γιάννως, ωνομάστηκε το Κάστρο της Νεράιδας και η πολιτεία που χτίστηκε αργότερα, Γιάννινα»: μια παλιά ιστορία «σε καινούριο παραμύθι» όπως έλεγε ο άνθρωπος που την έγραψε το 1930, ο δημοσιογράφος και πολιτικός Χρήστος Χρηστοβασίλης.

Ένα παραμύθι και τίποτα άλλο, μια εκδοχή σε επίπεδο μυθιστοριογραφίας, σε μια προσπάθεια ενδεχομένως να δοθεί μια απάντηση στο μυστήριο της προέλευσης της ονομασίας της πόλης των Ιωαννίνων.

Aπό τον 19ο αιώνα μέχρι και σήμερα, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες ερμηνείας του ονόματος από γλωσσολόγους, αρχαιολόγους, ιστορικούς κ.ά. Το όνομα «Ιωάννινα» συνδέεται εκ των πραγμάτων με την ιστορική διαδρομή της πόλης. Τα αρχαιολογικά ευρήματα των τελευταίων δεκαετιών δείχνουν πια ότι η περιοχή του Κάστρου, με την όποια μορφή είχε τότε, κατοικούνταν από τα ελληνιστικά χρόνια. Ωστόσο, το αρχαίο όνομα του οικισμού παραμένει άγνωστο.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή ή δωρεά, εδώ:

Για πολλά χρόνια, η εκδοχή που επικρατούσε, κάνοντας την εμφάνισή της και σε τουριστικούς οδηγούς, ήταν ότι η πόλη οφείλει το όνομά της στη μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και πιο συγκεκριμένα στους Ιωαννίτες, τους μοναχούς της μονής. Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή αυτή βρισκόταν στο Κάστρο. Η εκδοχή αυτή έχει αμφισβητηθεί επαρκώς.

Μια άλλη ερμηνεία θέλει τα «Ιωάννινα» να είναι η γυναίκα του Ιωάννη ή του Γιάννη (Ιωάνναινα και ακολούθως Ιωάννινα, ή Γιάνναινα, Γιάννινα και ακολούθως Ιωάννινα). Ενδιαφέρον έχει η προσέγγιση που θέλει το όνομα της πόλης να έχει προέλθει από το γυναικείο όνομα Ιωαννίνα. Γίνεται μάλιστα λόγος για υπαρκτό πρόσωπο, την κόρη του Βελισάριου, του στρατηγού του Ιουστινιανού, και της Αντωνίνας, στενής φίλης της αυτοκράτειρας Θεοδώρα.

Το σίγουρο είναι ότι το όνομα της πόλης αναφέρεται πρώτη φορά, στον πληθυντικό ουδετέρου, Ιωάννινα δηλαδή, στα μέσα του 12ου αιώνα, στο έργο της Άννας Κομνηνής «Αλεξιάς». Επίσης σίγουρο είναι ότι τα Ιωάννινα, και όχι Γιάννενα ή Γιάννινα, είναι η ονομασία που εμφανίζεται πρώτη σε γραπτό κείμενο. Οι τύποι «Γιάννινα» και «Γιάννενα» εμφανίστηκαν αργότερα μέσα στους αιώνες – ο πρώτος τύπος μαρτυρείται γύρω στον 15ο αιώνα. Από τα μέσα του 20ου αιώνα, μεταξύ των δύο αυτών τύπων, υφίσταται μια «διαμάχη» για το ποιος είναι ο ορθός τύπος, με τους κυνηγούς λαθών να παραμονεύουν.

Και οι δύο τύποι πάντως έχουν βρει τη θέση τους στην καθομιλούμενη, στη λογοτεχνία και στην ποίηση, στο δημοτικό τραγούδι, στον αθλητισμό και λοιπά.

Από και πέρα έχουμε πολλές εκδοχές που κάνουν λόγο για σλάβικη,  αλβανική, λατινική, ελληνική, αραβική, ακόμα και εβραϊκή ετυμολογική προέλευση της ονομασίας «Ιωάννινα».


Πηγές: 

Παππάς Στέφανος, "Ιωάννινα. Η ίδρυση της πόλης. Οι τύποι, η προέλευση και η σημασία της ονομασίας της", Ιωάννινα, 2009

Χαρίσης Χαράλαμπος, "Το όνομα των Ιωαννίνων", πρακτικά 3ου Πανηπειρωτικού Συνεδρίου ΕΗΜ-ΙΜΙΑΧ, 2019


ΣΧΟΛΙΑ
πού πας;
Πάω στα Γιάνα! Κλασικός διάλογος χωρικών που συναπαντιούνταν στο δρόμο/στη δημοσιά, των χωριών της Δωδώνης! Γύρω στο 1960... Υπάρχουν κι άλλες πόλεις/κωμοπόλεις στα Βαλκάνια με την ίδια φωνητική ονομασία "Γιάνα". (Yana) )Μια παρατήρηση σε χάρτη, θα βοηθήσει. Ακόμα: Στο λογότυπο του Δήμου, υπάρχει αποτυπωμένος ο Ιουστινιανός! Σημειολογικό έναυσμα ότι από τότε αρχίζουν τα Ιωάννινα! Τώρα με τις ανασκαφές λόγω Λεωφόρου. Νιάρχου προκύπτει ότι η πόλη ήταν συγκροτημένη σαν τότε πόλη από το 2.000 π.χ. Ας προσθέσουν στο έργο αυτό ένα ¨τζαμωτό περιπτεράκι" με τα ευρήματα αυτά - αυτού του έργου. ΥΓ. Ο Ιουστιανός κατάγεται από τα εδάφη της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας!
o idios prin
Υπόψη σας ότι υπάρχει και μια ιστοσελίδα, Tουρκογιαννωτών προσφύγων. προερχόμενων εξ ιωαννίνων (ανταλλαγές πληθυσμού 1922-1925) Κάποιες φορές μάλιστα έρχονται ομαδική εκδρομή και στα Γιάννενα, την τρέχουσα 20ετία. Σε όλες τους τις iστοσελίδες, Γιάνα την ανεβάζουν, Γιάνα την κατεβάζουν! (Yana)
Για όσους βαριούνται να ψάξουν!
Number of places named Yana per country: There are 2 places named Yana in Nigeria. There is one place named Yana in Sierra Leone. There is one place named Yana in Russian Federation. There is one place named Yana in Myanmar. There is one place named Yana in India. There is one place named Yana in Ghana. There is one place named Yana in Colombia. There is one place named Yana in China. There is one place named Yana in Congo. There is one place named Yana in Bulgaria. Cities named Yana in Nigeria. Yana - Katsina Where is Yana - Katsina - Nigeria? Yana - Bauchi Where is Yana - Bauchi - Nigeria? Cities named Yana in Sierra Leone. Yana - Northern Where is Yana - Northern - Sierra Leone? Cities named Yana in Russian Federation. Yana - Magadan Where is Yana - Magadan - Russian Federation? Cities named Yana in Myanmar. Yana - Sagaing Where is Yana - Sagaing - Myanmar? Cities named Yana in India. Yana - Karnataka Where is Yana - Karnataka - India? Cities named Yana in Ghana. Yana - Volta Where is Yana - Volta - Ghana? Cities named Yana in Colombia. Yana -
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
dodoni back