Ιταλία: «Θύματα» της κλιματικής αλλαγής τα χιονοδρομικά κέντρα χαμηλού υψόμετρου;

Το Monte Cimone, ένα δημοφιλές χιονοδρομικό κέντρο στα Απέννινα Όρη της Ιταλίας, επένδυσε 5 εκατομμύρια ευρώ στη παραγωγή τεχνητού χιονιού πριν από τη χειμερινή περίοδο, σε μια προσπάθεια να αποτρέψει τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Τα χρήματα πήγαν σε μεγάλο βαθμό χαμένα.

Το κανόνι χιονιού αποδείχθηκε άχρηστο, επειδή τα σταγονίδια νερού που εκτοξεύουν στον αέρα χρειάζονται παγετό για να πέσουν στο έδαφος ως χιόνι, και μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου η θερμοκρασία δεν έπεσε ποτέ κάτω από το μηδέν.

«Οι αναβατήρες ήταν κλειστοί, οι δάσκαλοι του σκι και οι εποχικοί εργαζόμενοι δεν είχαν τίποτα να κάνουν και χάσαμε το 40% των εσόδων μας για ολόκληρη τη σεζόν», δήλωσε ο Luciano Magnani, επικεφαλής της τοπικής κοινοπραξίας των φορέων του χιονοδρομικού τουρισμού.

Η άνοδος των θερμοκρασιών απειλεί τη βιομηχανία του σκι παγκοσμίως, αλλά η Ιταλία, με τα πολλά σχετικά χαμηλού υψομέτρου θέρετρα στα Απέννινα καθώς και στις Άλπεις, πλήττεται ιδιαίτερα.

Περίπου το 90% των πιστών της Ιταλίας βασίζεται σε τεχνητό χιόνι, σε σύγκριση με το 70% στην Αυστρία, το 50% στην Ελβετία και το 39% στη Γαλλία, σύμφωνα με στοιχεία της ιταλικής εταιρείας Legambiente.

Οι επιπτώσεις απειλούν το περιβάλλον, την οικονομία και τα τοπικά μέσα διαβίωσης. Η άνοδος της θερμοκρασίας στην Ευρώπη φέρνει ξηρασία και η Ιταλία δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά τα εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού που χρησιμοποιεί κάθε χρόνο για την παραγωγή χιονιού.

Η Legambiente υπολογίζει ότι η ετήσια κατανάλωση νερού για τις πίστες των Άλπεων της Ιταλίας μπορεί σύντομα να είναι τόση όση μια πόλη ενός εκατομμυρίου κατοίκων, όπως η Νάπολη. Η ενέργεια που καταναλώνεται από μια συνεχώς αυξανόμενη μπαταρία κανόνια χιονιού είναι επίσης υπερβολική.

Η ενέργεια που απαιτείται για την παροχή τεχνητού χιονιού σε όλα τα αλπικά θέρετρα της Ευρώπης θα ισοδυναμούσε με την ετήσια κατανάλωση 130.000 οικογενειών τεσσάρων ατόμων, δήλωσε ο Mario Tozzi, γεωλόγος και συντηρητής.

Το δίλημμα

Η βιομηχανία του σκι αντιμετωπίζει ένα δίλημμα: να συνεχίσει να αγωνίζεται με την ελπίδα ότι η τεχνολογική πρόοδος μπορεί να ξεπεράσει τις επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας ή να αλλάξει το επιχειρηματικό μοντέλο και να αναζητήσει εναλλακτικές πηγές τουριστικών εσόδων.

Ενώ οι κλιματολόγοι και ακόμη και η Τράπεζα της Ιταλίας προτείνουν τη δεύτερη επιλογή, οι περισσότεροι φορείς εκμετάλλευσης του σκι επιμένουν. «Χωρίς σκι, οι ορεινές κοινότητες θα χάσουν τα οικονομικά τους θεμέλια και ο κόσμος θα φύγει», δήλωσε η Valeria Ghezzi, επικεφαλής της ένωσης διαχειριστών χιονοδρομικών αναβατήρων της Ιταλίας (Anef), η οποία περιλαμβάνει 300 εταιρείες και καλύπτει το 90% της αγοράς.

Το οικονομικό διακύβευμα είναι υψηλό. Ο χιονοδρομικός τομέας της Ιταλίας απασχολεί άμεσα ή έμμεσα 400.000 άτομα και παράγει κύκλο εργασιών 11 δισεκατομμυρίων ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία της Anef, που αντιστοιχεί περίπου στο 0,5% της εθνικής παραγωγής.

Η Ιταλία διαθέτει περίπου 220 χιονοδρομικά κέντρα με τουλάχιστον πέντε αναβατήρες, γεγονός που την τοποθετεί στην τρίτη θέση παγκοσμίως μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία, σύμφωνα με τη Διεθνή Έκθεση για τον Τουρισμό Χιονιού και Βουνού του 2022. Δέχεται επίσης τον τρίτο μεγαλύτερο αριθμό ξένων τουριστών πίσω από την Αυστρία και τη Γαλλία.

Η Ιταλία άρχισε να αναπτύσσει μηχανές τεχνητού χιονιού γύρω στο 1990 μετά από δύο σχεδόν «στεγνές» χρονιές στις Άλπεις. Σήμερα κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως. Ένας από τους κύριους παραγωγούς της, η TechnoAlpin, προμήθευσε τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2022 στο Πεκίνο.

«Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 κανείς δεν μιλούσε για την κλιματική αλλαγή, αλλά αντί να απελπιστούμε δείξαμε την πρώτη και μεγαλύτερη μορφή αντίστασης, αρχίσαμε να κατασκευάζουμε κανόνια χιονιού», δήλωσε ο Ghezzi.

Η τεχνολογία κατασκευής σκι εξελίσσεται συνεχώς. Το τελευταίο μηχάνημα της TechnoAlpin μπορεί να παράγει χιόνι στους 10 βαθμούς Κελσίου. Δοκιμάζει τη συσκευή σε παιδικές πίστες στο Bolbeno, το χαμηλότερο θέρετρο της Ιταλίας σε υψόμετρο μόλις 600 μέτρων.

Ο δήμαρχος του Bolbeno Giorgio Marchetti δήλωσε ότι το χιόνι που παράγει είναι «υπέροχο» και παραμένει στο έδαφος ακόμη και σε ζεστές θερμοκρασίες.

Η Ιταλία δεν είναι η μόνη που κάνει σχεδόν τα πάντα για να διατηρήσει το χειμερινό της σκι.

Τον Δεκέμβριο οι αρχές στο ελβετικό θέρετρο Gstaad χρησιμοποίησαν ελικόπτερα για να αποθέσουν χιόνι σε μια στρατηγική αλλά γυμνή πίστα που συνδέει τα χιονοδρομικά κέντρα Zweisimmen e Saanenmoser, τα οποία τα ίδια ήταν εφοδιασμένα με τεχνητό χιόνι από κανόνια.

Αντιδράσεις

Όμως, η όλο και πιο απελπισμένες προσπάθειες να διατηρηθεί η χιονοδρομική βιομηχανία προκαλούν διαμαρτυρίες από τους οικολόγους.

Τον περασμένο μήνα ακτιβιστές με σημαίες και πανό συγκεντρώθηκαν στο Pian del Poggio, στα Απέννινα της Ιταλίας, για να διαμαρτυρηθούν για την εγκατάσταση εκτοξευτήρων χιονιού στο χιονοδρομικό κέντρο ύψους 1.300 μέτρων.

Πέντε ισπανικές περιβαλλοντικές ομάδες ασκούν πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να εμποδίσουν τη χρήση 26 εκατομμυρίων ευρώ τον προϋπολογισμός της για τη χρηματοδότηση ενός σχεδίου για την ένωση δύο χιονοδρομικών κέντρων στην ταχέως θερμαινόμενη οροσειρά των Πυρηναίων.

Ορισμένοι οικονομολόγοι και κλιματολόγοι υποστηρίζουν ότι η προσπάθεια να διατηρηθούν τα χιονοδρομικά κέντρα χαμηλού υψομέτρου σε λειτουργία είναι καταδικασμένη να αποτύχει, και η παραγωγή χιονιού απλώς καθυστερεί το αναπόφευκτο.

«Ακόμη και αν το τεχνητό χιόνι μπορεί να μειώσει τις οικονομικές απώλειες από περιστασιακές περιπτώσεις χειμώνων με έλλειψη χιονιού, δεν μπορεί να προστατεύσει από τις συστημικές μακροπρόθεσμες (κλιματικές) τάσεις», ανέφεραν ερευνητές της Τράπεζας της Ιταλίας σε έκθεσή τους τον Δεκέμβριο.

Οι ευρωπαϊκές Άλπεις, όπου η θερμοκρασία αυξάνεται ταχύτερα από ό,τι στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, θα γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς το καλοκαίρι, καθώς οι παραλίες και οι πόλεις της Μεσογείου γίνονται δυσάρεστα θερμές, προβλέπουν οι ειδικοί σε θέματα κλίματος και τουρισμού.

Ο Giulio Betti, κλιματολόγος στο Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας της Ιταλίας, δήλωσε ότι το σκι μεταξύ 1.000 και 2.000 μέτρων θα είναι σύντομα «οικονομικά μη βιώσιμο» και τα θέρετρα θα πρέπει να επικεντρωθούν στην προσέλκυση διαφορετικών ειδών παραθεριστών.

Ένας αυξανόμενος αριθμός ορεινών κοινοτήτων έχει ήδη ακολουθήσει τη συμβουλή αυτή.

Στο Piani di Artavaggio, ένα χιονοδρομικό κέντρο ύψους 1.600 μέτρων, 100 χιλιόμετρα βόρεια του Μιλάνου, οι αρχές διέλυσαν τους αναβατήρες πριν από 16 χρόνια, ενώ παράλληλα βελτίωσαν τις εγκαταστάσεις για πεζοπόρους, ποδηλάτες βουνού και απλούς εκδρομείς.

Το χωριό Elva, του οποίου οι 88 κάτοικοι ζουν σε υψόμετρο 1.600 μέτρων στην κοιλάδα Maira κοντά στα γαλλικά σύνορα, έχει επίσης αποφύγει τους αναβατήρες σκι και έχει δώσει το βάρος υπέρ της ορειβασίας και της πεζοπορίας.

Το χωριό έχει λάβει 20 εκατομμύρια ευρώ από κονδύλια της ΕΕ στο πλαίσιο του ιταλικού σχεδίου ανάκαμψης COVID-19, τα οποία ο δήμαρχος Giulio Rinaudo λέει ότι θα χρησιμοποιήσει για να ενισχύσει τον οικολογικό τουρισμό που βασίζεται στην ιστορία, τη γαστρονομία και τη φύση.

«Οι αναβατήρες σκι και τα τελεφερίκ σε δένουν χειροπόδαρα με το χιόνι», δήλωσε ο Rinaudo. «Προσπαθούμε να διαφοροποιηθούμε».

Πηγή: Reuters. Φωτογραφία: Σκιέρ στέκονται σε τεχνητή πίστα χιονιού καθώς πλησιάζει το τέλος της χιονοδρομικής περιόδου στο Monte Cimone της Ιταλίας, 31 Μαρτίου 2023. REUTERS/Claudia Greco