Η πολύπλοκη προέλευση του κακάο

Οι επιστήμονες έχουν πλέον μια καλύτερη εικόνα της πρώιμης ιστορίας της εξημέρωσης και της χρήσης του κακάο -της πηγής της σοκολάτας- χάρη σε υπολείμματα που εντοπίστηκαν σε μια παρτίδα αρχαίων κεραμικών από τη Νότια και την Κεντρική Αμερική.

Χρησιμοποιώντας στοιχεία από αυτά τα αντικείμενα, οι ερευνητές εντόπισαν την ταχεία εξάπλωση του κακάο μέσω των εμπορικών δρόμων μετά την αρχική εξημέρωσή του πριν από περισσότερες από πέντε χιλιετίες στο Εκουαδόρ. Έδειξαν τη διασπορά του κακάο στη βορειοδυτική ακτή του Ειρηνικού της Νότιας Αμερικής και αργότερα στην Κεντρική Αμερική, μέχρι που τελικά έφτασε στο Μεξικό 1.500 χρόνια αργότερα.

Ένα τροπικό αειθαλές δέντρο που ονομάζεται Theobroma cacao φέρει μεγάλους, ωοειδείς λοβούς που περιέχουν τους σπόρους κακάο που μοιάζουν με φασόλια, οι οποίοι σήμερα καβουρδίζονται και μετατρέπονται σε κακάο και σε πλήθος σοκολατένιων γλυκισμάτων. Σε αυτούς τους αρχαίους χρόνους, το κακάο καταναλωνόταν ως ρόφημα ή ως συστατικό με άλλα τρόφιμα.

Οι ερευνητές εξέτασαν περισσότερα από 300 προκολομβιανά κεραμικά που καλύπτουν σχεδόν 6.000 χρόνια για ίχνη DNA κακάο και τρεις χημικές ενώσεις που σχετίζονται με αυτό, συμπεριλαμβανομένης της καφεΐνης. Ανακάλυψαν στοιχεία για το κακάο σε περίπου 30% από αυτά. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι τα προϊόντα κακάο χρησιμοποιούνταν ευρύτερα μεταξύ αυτών των αρχαίων πολιτισμών από ό,τι ήταν μέχρι σήμερα γνωστό.

Τα ίδια τα κεραμικά προσέφεραν μια καλλιτεχνική ματιά στους πολιτισμούς, μερικά από τα οποία παρουσίαζαν θαυμαστά ανθρωπόμορφα σχέδια.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2018 αποκάλυψε την εξημέρωση και τη χρήση του κακάο που ξεκίνησε πριν από περίπου 5.300 χρόνια στο Εκουαδόρ, με βάση στοιχεία από κεραμικά στον αρχαιολογικό χώρο Santa Ana-La Florida. Η νέα μελέτη βασίζεται σε αυτό, παρακολουθώντας την εξάπλωση του κακάο σε 19 προκολομβιανούς πολιτισμούς. Ορισμένες από τις πρώτες χρήσεις φάνηκαν μέσα από κεραμικά που κατασκευάστηκαν από τον πολιτισμό Valdivia στο Εκουαδόρ και τον πολιτισμό Puerto Hormiga στην Κολομβία.

Το αρχαίο DNA που βρέθηκε στα κεραμικά έδειξε επίσης ότι διάφοροι πολιτισμοί διασταύρωναν τα κακαόδεντρα για να προσαρμοστούν σε νέα περιβάλλοντα.

«Τα πρώτα βήματα της εξημέρωσης του κακάο αντιστοιχούν σε μια πιο πολύπλοκη διαδικασία από αυτή που είχαμε υποθέσει προηγουμένως», δήλωσε η μοριακή γενετίστρια Claire Lanaud από τη μονάδα AGAP του CIRAD, ενός γαλλικού κέντρου γεωργικής έρευνας για τη διεθνή ανάπτυξη, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη στο περιοδικό Scientific Reports.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η διασπορά του κακάο από το Εκουαδόρ στη Μεσοαμερική μπορεί να έγινε μέσω εκτεταμένων και διασυνδεδεμένων πολιτικοοικονομικών δικτύων.

Η μελέτη παρέχει πληροφορίες για το πρώιμο εμπόριο μιας από τις σημαντικότερες καλλιέργειες συναλλαγών στον κόσμο. Τα σημερινά ζαχαρούχα γλυκίσματα σοκολάτας διαφέρουν σημαντικά από τις πρώτες χρήσεις του κακάο. Πριν φτάσουν οι Ευρωπαίοι στην Αμερική πριν από πέντε αιώνες, πολιτισμοί όπως οι Αζτέκοι και οι Μάγια το παρασκεύαζαν ως ποτό, αναμεμειγμένο με διάφορα μπαχαρικά ή άλλα συστατικά.